بررسی روند تورم به روایت دو مرجع آماری

بر اساس این داده‌ها، نرخ تورم فروردین با حدود دو درصد افزایش نسبت به ماه قبل به سطح 32.3 درصدی رسیده که رقم قابل ملاحظه‌ای است و بیشترین نرخ تورم میانگین از سال 75 به بعد محسوب می‌شود. این در حالی است که مرکز آمار کشور نرخ تورم فروردین را به میزان 29.8 درصد اعلام کرده است. گذر تورم از 32 درصد این داده‌ها حاکی از این است که نرخ تورم میانگین در اقتصاد کشور در ماه گذشته یعنی فروردین ماه سال 92، از سطح 32 درصد گذشته و به رقم 32.3 درصد رسیده است. نرخ تورم در اسفند ماه به میزان 30.5 درصد اعلام شده بود که ارقام تازه اعلام شده، حکایت از رشدی قابل توجه در نرخ تورم میانگین است. نرخ تورم میانگین در فروردین ماه سال قبل هم به میزان 21.5 درصد اعلام شده بود که با توجه به این موضوع مشاهده می‌شود در یک سال گذشته، بیش از 10 درصد به نرخ تورم میانگین در اقتصاد کشور افزوده شده است که میزان هشداردهنده‌ای است. این در حالی است که مرکز آمار که در روز یکشنبه؛ یعنی دو روز پیش، آمارهایی از تورم و شاخص‌های قیمتی در فروردین ماه را منتشر کرده بود، نرخ تورم فروردین ماه را معادل 29.8 درصد درج کرده بود که نرخی پایین‌تر از آمار اعلامی بانک مرکزی است. البته نرخ تورم میانگین مرکز آمار برای فروردین ماه نیز مشابه رقم اعلامی بانک مرکزی، نسبت به اسفند افزایش یافته بود و از 28.5 درصد در اسفند به 29.8 درصد در فروردین رسیده بود. تورم و قیمت‌ اقتصاددانان برای این‌که بتوانند در وضعیت تغییر قیمت‌ها به ابزاری برای محاسبه این تغییرات دست پیدا کنند، به ابداع مفهوم تورم و فرمول‌بندی آن اقدام کردند. برای این کار نیاز بود که برای سطح کلی قیمت‌ها در هر زمان، بتوان از یک رقم استفاده کرد که این موضوع، به خلق شاخص‌های قیمتی که بیان کننده سطح عمومی قیمت‌ها هستند، منجر شد. به عنوان مثال، یکی از این شاخص‌ها، شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) است که با استفاده از میانگین وزنی‌ قیمت‌های کالاهای مختلفی که یک مصرف کننده یا خانوار معمولی در یک دوره مصرف می‌کند، سنجیده می‌شود. بنابراین به جای تک تک قیمت‌ها، این شاخص کلی وارد محاسبات می‌شود. این موضوع امکان این را می‌دهد که نرخ تورم نیز که معادل رشد سطح عمومی قیمت‌ها است، قابل محاسبه شود که برای آن باید تغییرات شاخص قیمت مصرف‌کننده را محاسبه کرد و با استفاده از آن رشد شاخص که همان تورم است، محاسبه ‌شود. البته این تورم، تورم نقطه‌ای یا نقطه‌به‌نقطه است. اما اگر از میانگین شاخص قیمت در یک سال (دوازده ماه) قبل از یک دوره استفاده شود، تورم میانگین یا دوازده ماهه به دست می‌آید. دوبرابر شدن تورم نقطه‌ای گزارش جدید بانک مرکزی نشانگر رسیدن تورم نقطه‌ای به آستانه‌های تازه و قابل تاملی است. طبق ارقامی که برای شاخص‌های قیمتی و تورم در نخستین ماه سال جاری اعلام شده، نرخ تورم نقطه‌ای در فروردین ماه هم در حدود یک درصد افزایش یافته و به سطح بالای 41 درصد رسیده است. این گزارش نرخ تورم نقطه به نقطه فروردین را 41.2 درصد اعلام کرده که نسبت به نرخ نقطه‌ای 40.4 درصدی اسفندماه، صعودی است. نرخ تورم نقطه‌ای از تیرماه سال قبل به این سو، ماه به ماه در حال افزایش بوده و به نظر می‌رسد به آستانه‌های هشدار رسیده است. با استفاده از آمارهای بانک مرکزی مشاهده می‌شود در تیرماه سال 91، نرخ تورم نقطه به نقطه به میزان 21.9 درصد بود و پس از آن هر ماه بر رقم آن افزوده می‌شد. به طوری که در عرض 9 ماه، یعنی تا پایان فروردین ماه سال 91، از 21.9 درصد به رقم 42.2 درصد رسیده که افزایش قابل توجهی به میزان 20.3 درصد را نشان می‌دهد و تقریبا می‌توان گفت نرخ آن دو برابر شده است. به عبارت دیگر، در طی یک بازه زمانی 9 ماهه، بیش از 20 درصد بر نرخ تورم نقطه‌ای در اقتصاد کشور افزوده شده است. مقایسه این نرخ نیز با نرخ تورم نقطه‌ای مرکز آمار، حاکی از این است که با فرض صحت آمار بانک مرکزی، نرخ تورم اعلام شده از سوی مرکز آمار دچار نوعی کم‌نمایی بوده است. به عنوان مثال در حالی که بانک مرکزی نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه فروردین ماه را 41.2 درصد اعلام کرده، مرکز آمار تورم نقطه‌ای در این ماه را به میزان 38.7 درصد دانسته است. البته ارقام مرکز آمار نیز همچون آمار بانک مرکزی، تورم نقطه‌ای در فروردین ماه را نسبت به ماه پیش از آن صعودی عنوان کرده است. طبق اعلام مرکز آمار نرخ تورم نقطه‌ای از 36.7 درصد در اسفند به 38.7 درصد در فروردین رسیده که حاکی از رشد دو درصدی است. بانک مرکزی نیز اعلام کرده که تورم نقطه‌ای از 40.4 درصد در اسفند به 41.2 درصد در فروردین رسیده که حاکی از رشد 0.8 درصدی است. یک نتیجه که از این تفاوت‌ها و تغییرات صورت گرفته می‌توان گرفت این است که با تداوم این روند، نرخ‌های مرکز آمار بیشتر به نرخ‌های بانک مرکزی نزدیک شده و از این اختلاف کاسته خواهد شد. نرخ تورم ماهانه اطلاعات جدیدی که بانک مرکزی منتشر کرده، حاکی از کاهش نرخ تورم ماهانه است. شیوه محاسبه نرخ تورم ماهانه مثل نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه است با این تفاوت که به جای دوره یک ساله، دوره یک ماهه در آن منظور می‌شود. این آمارها می‌گوید که نرخ تورم ماهانه از 5.3 درصد در بهمن ماه سال قبل، به 3.9 درصد در اسفند ماه رسیده و پس از آن با تداوم روند نزولی، به رقم 3.0 درصدی در فروردین ماه رسید. این در حالی است که روند اعلام شده برای متغیرهای قیمتی از سوی مرکز آمار، وضعیت متفاوتی با روند این متغیرها از نگاه بانک مرکزی دارد. در گزارش مرکز آمار عنوان شده که تورم ماهانه از 4.6 درصد در بهمن ماه ابتدا کاهش یافته و به 2.7 درصد در اسفند ماه رسیده است، اما پس از آن افزایشی شد و به سطح 3.3 درصد رسید. هر چند با این روند متفاوت هم، نرخ‌های هر دو مرجع آماری درنهایت به هم نزدیک شده است. کاهش صورت گرفته در نرخ تورم ماهانه در حالی است که کارشناسان همین نرخ فعلی را نیز برای اقتصاد کشور زیان‌بار و خطرناک می‌دانند. محاسبات نشان می‌دهد که حتی با فرض تورم ماهانه 3 درصد نیز، میزان تورم سالانه در حدود 42.6 درصد خواهد شد که برای یک اقتصاد در شرایط طبیعی رقم بسیار بالایی است. علاوه بر این یک نکته دیگر این است که به نظر می‌رسد با توجه به این محاسبه، اقتصاد کشور به ثبات در این نرخ‌ها متمایل شده است. به این معنا که در صورتی که نرخ تورم ماهانه برای چندین ماه در همین سطح 3 درصد بماند، نرخ تورم نقطه‌ای سالانه نیز در همین سطح فعلی خود با اندکی تغییر خواهد ماند و نرخ تورم میانگین نیز به همین میزان 41 تا 42 درصد خواهد رسید. تداوم روند افزایشی آمار اعلام شده 32.3 درصدی برای تورم میانگین فروردین ماه، در ادامه روند صعودی نرخ تورم در تقریبا سه سال گذشته بوده است. مقایسه این آمار با داده‌های قبلی بانک مرکزی نشانگر این است که از مرداد 89 که نرخ تورم در سطح 8.8 درصدی بود و مسیر رو به بالای خود را آغاز کرد، این روند افزایشی ادامه یافته است. تنها مورد استثنا در اردیبهشت و خرداد 91 رخ داده که نرخ تورم از 21.6 درصد در اردیبهشت ماه به 21.5 درصد در خرداد ماه کاهش یافت، اما بلافاصله از ماه بعد؛ یعنی تیرماه روند افزایشی قبلی خود را از سر گرفت که تاکنون ادامه داشته است. البته در آمار قبلی با سال پایه 83، این استثنا در روند صعودی مشاهده نمی‌شد و نرخ تورم از اردیبهشت به خرداد سال 91، با کاهش مواجه نمی‌شد. آمار قبلی نرخ تورم در اردیبهشت‌ماه سال 91 را به میزان 22.2 درصد و این نرخ در خرداد ماه سال 91 را به میزان 22.4 درصد اعلام کرده بود.