سایه روشن‌های صنعت گردشگری در ایران
بهترین جایگزین درآمدهای نفتی برای اقتصاد ایران چیست؟ این پرسش بنیادینی است که پاسخگویی به آن می‌تواند راهبرد آینده اقتصاد و معیشت ایرانیان را مشخص کند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، کارشناسان و تحلیلگران مختلف، متناسب با درک و سطح سواد خود از طریق منطق استدلالی تلاش کرده‌اند تا گزینه‌هایی را در جای پاسخ این پرسش بنشانند و جایگزینی برای پایان وابستگی اقتصاد به نفت مطرح کنند. در این میان «گردشگری» و در آمد پایداری که از طریق این مختصات اقتصادی نصیب کشور می‌شود، نقطه مشترکی است که اغلب کارشناسان به عنوان مهم‌ترین راهبرد برای حذف پول نفت در امور جاری اقتصاد از آن یاد می‌کنند. این ارزیابی‌ها در ماه‌های منتهی به تعطیلات نوروزی در کشورمان ابعاد وسیع‌تری پیدا می‌کند و بسیاری از استان‌ها به دنبال به دست آوردن سهم بیشتری از گردشگران، ایده‌های جدیدی را به کار می‌گیرند.
واقعیت آن است که گردشگری در عصر حاضر به دلیل ویژگی‌های منحصربه فردی که در اشتغالزایی و توسعه کسب و کار به دست آورده، اهمیت بسیاری یافته و بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، زیربنای اقتصادی خود را بر پایه این صنعت رو به رشد و سودآور پایه‌ریزی کرده‌اند. کشورهایی مانند برزیل، ترکیه، تایلند، کره، مالزی، آفریقای جنوبی و... نمونه‌های جالب توجهی هستند که از طریق توسعه گردشگری توانسته‌اند، حجم انبوهی از درآمدهای پایدار برای اقتصادشان ایجاد کنند. « افزایش درآمد ملی جامعه میزبان»، «توسعه کسب و کار خرد»، «افزایش درآمد دولت»، « افزایش سرمایه‌گذاری»، «توزیع مجدد ثروت‌های بین‌المللی»، «افزایش اشتغال نیروی کار»، «توسعه صنایع دستی»، «تولید و فروش کالاهای محلی» و... بخشی از اثراتی است که توسعه گردشگری در تار و پود اقتصاد میزبان به جای می‌گذارد. هرچند ایران از نظر دارا بودن جاذبه‌های گردشگری در ردیف 10کشور اول جهان قرار دارد، اما با مقایسه بین درآمدهای گردشگری ایران و جهان مشخص می‌شود که سهم ایران از این درآمدها تنها یک درصد است. ضعف شدید تبلیغات داخلی و خارجی، تعدد مراکز تصمیم‌گیری و کمبود امکانات حمل و نقل و اقامتی ازجمله موانعی است که امکان بهبود شاخص‌های صنعت گردشگری در ایران را با مشکلات عدیده‌یی روبه رو می‌کند. مشکلاتی که از منظر رییس انجمن علمی گردشگری ایران، باید از طریق فرهنگ‌سازی و تصمیم‌سازی شجاعانه مدیران به رفع آنان اقدام کرد.
وقتی همه مشکلات به نفت ختم می‌شود
رییس انجمن علمی گردشگری ایران می‌گوید: «اتکای کشور به درآمدهای نفتی، مانع بزرگی برای توسعه گردشگری در کشور شده است.» محمدحسین ایمانی خوشخو دیروز در همایش درآمدهای پایدار برای شهرداری‌ها در ساری می‌افزاید: در شرایط فعلی که بحث درآمدزایی از طریق گردشگری در ایران مطرح می‌شود؛ به دلیل کاهش قیمت نفت و درآمد حاصل از آن است. تا زمانی که سایه درآمد نفتی در کشور بر گردشگری سنگینی می‌کند، نمی‌توان انتظار داشت زیرساخت‌های گردشگری در داخل رشد کند.
رییس انجمن علمی گردشگری ایران ضعف زیرساختی را در کنار مسائل فرهنگی به عنوان مهم‌ترین موانع برای جذب گردشگران خارجی در کشور قلمداد می‌کند. ایمانی خوشخو اظهار داشت: «با وجود تعداد زیاد هتل و سایر زیرساخت‌های مورد نیاز گردشگری در ایران، همچنان ما در داشتن هتل‌های مجهز برای پذیرش گردشگران خارجی با کمبودهای زیادی مواجهیم.»
وی درآمدزایی از گردشگری را منابع مناسب درآمدزایی پایدار برای شهرهای ایران برشمرد و گفت: «هم‌اکنون در اکثر شهرهای کشور منابع برای جذب گردشگر که شامل مواهب طبیعی، آثار تاریخی و سایر مواهب دیگر مورد توجه گردشگر وجود دارد، ولی هیچ یک از این منابع ما به صورت یک محصول در اختیار گردشگران قرار ندارد.»
رییس انجمن علمی گردشگری ایران، ضعف اطلاع‌رسانی را یکی دیگر از موانع توسعه گردشگری دانست و افزود: امروز بسیاری از محصولات گردشگری ما به دلیل ضعف اطلاع‌رسانی برای مسافران داخلی و خارجی ناشناخته است و ما برای توسعه درآمد گردشگری باید اطلاع‌رسانی مناسبی از این مواهب در اختیار متقاضیان قرار دهیم.
انتقاد از مدیریت سفرهای نوروزی
این کارشناس ارشد گردشگری کشور از مدیریت سفرهای نوروزی در کشور به‌خصوص در استان‌های شمالی انتقاد کرد و گفت: این سفرها بدون توجه به عرضه خدمات گردشگری به مسافران، صرفه اقتصادی و حتی آرامش روحی و روانی برای مسافران در بر نخواهد داشت.
ایمانی خوشخو افزود: نتیجه همسان نبودن تقاضا با خدمات گردشگری، باعث برگشت مسافران با حالت خستگی مفرط به مبدأ زندگی‌شان است. این وضعیت نابسامان سفرهای نوروزی عوایدی جز ابراز نارضایتی برای مقاصد گردشگر و دست‌اندرکاران این حوزه به دنبال نخواهد داشت.
رییس انجمن علمی گردشگری ایران اظهار داشت: «در شرایط فعلی به جز معدود افراد در مقاصد گردشگری، از حجم بالای مسافران نوروزی رضایت ندارند و باید تقاضای سفر را در طول سال سرشکن کرد تا مقاصد گردشگری بتوانند خدمات مناسبی به گردش گران ارائه کنند.»ایمانی خوشخو افزود: «به دلیل نبود برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب برای سفرهای نوروزی، درآمدزایی آن نیز برای مقاصد گردشگری رضایتبخش نیست. با تبعات منفی سفرهای نوروزی به خصوص تلفات انسانی ناشی از حوادث رانندگی، این سفرهای نوروزی گردش مسافران نبوده و بیشتر یک جابه‌جایی جمعیتی انجام می‌شود.»وی فاصله زیاد تقاضای سفر با عرضه خدمات آن را یکی از علت‌های اصلی نارضایتی از سفر در بین مسافران به‌خصوص مسافران نوروزی اعلام کرد. ایمانی خوشخو مهم‌ترین راهکار برای بهره‌گیری اقتصادی از سفر را برنامه‌ریزی برای همسان کردن خدمات سفر با تقاضا اعلام کرد.
افزایش مراودات فرهنگی
در شرایطی که خوشخو هنوز تفکر نفتی مدیران را دلیل اصلی توسعه‌نیافتگی صنعت گردشگری در کشورمان ارزیابی می‌کند، مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان از منظر دیگری به بحث ورود می‌کند و به نقش دولت برای اطلاع‌رسانی و تبلیغات اشاره می‌کند.
فریدون الهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان تاکید می‌کند: «امروز امنیت ایران در خاورمیانه زبانزد است و باید از این فرصت به درستی استفاده کنیم و در تلاشیم تا گردشگری را توسط این مولفه گسترده کنیم.»
وی ادامه می‌دهد: «ایران با توسعه گردشگری به دنبال دوستی و مودت با کشورهای جهان است و به همین منظور توانسته در 3سال گذشته 50 درصد رشد ورود گردشگر داشته باشد.»
مدیرکل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان تصریح کرد: «ثبت 7 اثر جهانی، وجود 23 هزار اثر تاریخی و ثبت جهانی اصفهان به عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی نشان می‌دهد، اصفهان یک شرایط استثنایی برای گردشگری در این شهر به وجود آورده است.»
عملکرد دولت یازدهم در حوزه گردشگری
دولت یازدهم در شرایطی سکان هدایت کشور را به دست گرفت که عدم سرمایه‌گذاری دولت قبل، بخش‌های مختلف اقتصادی کشورمان را با مشکلات عدیده‌یی روبه‌رو کرده بود. در چنین شرایطی متولیان گردشگری در دولت یازدهم تلاش کردند تا به یک شیب ملایم و برنامه‌ریزی‌های ساختاری، بستر لازم برای رشد گردشگری و صنایع وابسته به آن را فراهم کنند. تحقق مذاکرات و امضای برجام هم فرصت ویژه‌یی برای فعالان این صنعت ایجاد کرد تا در مسیر رشد قدم بردارند.
سعید شیرکوند، معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث با اشاره به اهمیت برجام در توسعه گردشگری به این نکته اشاره می‌کند که: «پس از موفقیت دولت تدبیر و امید در مناقشه هسته‌یی و اجرایی شدن برجام، مذاکرات زیادی بین شرکت‌های خارجی، خصوصا شرکت‌های اروپایی که در زمینه گردشگری فعالیت‌های گسترده‌یی داشتند با ایران آغاز شد که نتایج عینی آن در توسعه صنعت گردشگری و ورود گردشگران خارجی به کشورمان قابل مشاهده است.»شیرکوند ادامه می‌دهد: «بسیاری از این سرمایه‌گذاران به همراه هیات‌های خود یا به‌طور مستقل به ایران سفر کردند تا با شرکت‌های ایرانی و سازمان میراث فرهنگی برای حضور در بخش گردشگری کشورمان مذاکره کنند. این افراد و گروه‌ها خواهان کسب اطلاعات بیشتر و دقیق‌تر در مورد فضای سرمایه‌گذاری در ایران هستند و برنامه‌های ویژه‌یی برای جذب سرمایه‌های خارجی در این زمینه انجام شده است.»
وی اضافه کرد: «شرکت‌های معتبر بین‌المللی که در زمینه طراحی، ساخت، نظارت و بهره‌برداری از تاسیسات گردشگری به‌ویژه هتل فعالیت دارند، همچنین سرمایه‌گذاران داخلی نیز به دنبال سرمایه‌گذاری در این صنعت مهم هستند.»
