۳۰ ریسک در کمین جهان

مجمع جهانی اقتصاد در گزارش جدیدی با عنوان «گزارش ریسک‌های جهان در 2017» به معرفی خطراتی پرداخته است که در سال جدید میلادی جهان را مورد تهدید قرار می‌دهد. در این گزارش با اشاره به عواملی همچون نابرابری سطح درآمد و دو قطبی شدن جوامع که موجب ایجاد تغییرات سیاسی در سال 2016 شد، هشدار داده شده است که اگر اقدامی عاجل در پیش گرفته نشود، این عوامل می‌توانند موجب تشدید خطراتی شوند که جهان را در سال 2017 مورد تهدید قرار می‌دهند. به گزارش دنیای اقتصاد،  مجمع جهانی اقتصاد افزوده است ایجاد جوامع بزرگ‌تر در سطح جهان که در آنها همکاری‌های بین‌المللی و تفکر درازمدت حیاتی است، می‌تواند موجب شود که نیروهای پیش برنده ریسک‌ها، متوقف یا معکوس شوند. در این گزارش 78 صفحه‌ای آمده است تغییرات آب و هوایی در کنار نابرابری سطح دستمزدها و قطبی شدن جوامع، بزرگترین روندهای خطرآفرین در سال 2017 خواهند بود و پنج خطر زیست‌محیطی برای نخستین بار جزو محتمل‌ترین و تاثیرگذارترین خطراتی معرفی شده‌اند که پیش روی جهان قرار می‌گیرند.

بر این اساس، سه روندی که طی 10 سال آینده جهان ما را شکل می‌دهند، شامل نابرابری اقتصادی، قطبی شدن جوامع و تشدید خطرات زیست محیطی است. اقدام مشترک رهبران جهان می‌تواند موجب توقف روند وخامت این خطرات و ناآرامی‌های ناشی از آنها شود. بر این اساس، سال 2017 تحت تاثیر عواملی همچون رشد اقتصادی ضعیف، افزایش نابرابری‌های درآمدی، شرایط بد آب‌وهوایی و مهاجرت‌های اجباری سال خطرناکی خواهد بود. در این گزارش مخاطرات سال 2017 به تفکیک 5 بخش مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، محیط‌زیستی و تکنولوژیک معرفی‌ شده‌اند. همچنین در تهیه این گزارش، از نظر 750 کارشناس درمورد 30 مخاطره‌ای که جهان با آن روبه‌رو است (از خطر رکود و حباب دارایی‌ها گرفته تا خطر شرایط بد آب‌وهوایی) استفاده شده است. به عقیده کارشناسان، افزایش نابرابری‌های درآمدی و تشدید شکاف میان فقرا و ثروتمندان، بزرگ‌ترین خطری است که اقتصاد جهانی را تهدید می‌کند. مقابله با این افزایش نابرابری که آینده نظام سرمایه‌داری را با اما و اگرهایی روبه‌روساخته است، تنها به‌واسطه افزایش رشد اقتصادی امکان‌پذیر نیست. از سال 1980 تاکنون، سهمی از درآمد که به یک درصد افراد پردرآمد جامع تعلق می‌گیرد در کشورهایی همچون آمریکا، چین، انگلیس و کانادا بیش از دوبرابر شده است. برای مثال از سال 1980 تا سال 2015، سهم درآمد یک درصد ثروتمند جامعه در آمریکا از 10 به 20 درصد، در چین از 6/ 5 به 4/ 11 درصد و در انگلیس از 7/ 6 به 7/ 12 درصد رسیده است.

به گزارش مجمع جهانی اقتصاد، اجرای سیاست‌ تسهیل مقداری از طریق تقاضای گسترده بانک‌های مرکزی برای اوراق قرضه، باعث تشدید نابرابری‌های اقتصادی شده است، چرا که اجرای این سیاست‌ها موجب ثروتمند‌تر شدن دارندگان دارایی‌های مالی شده است. البته نابرابری‌های اقتصادی طی 30 سال گذشته در سطح جهانی روندی کاهشی داشته است، کاهشی که بخش زیادی از آن به‌دلیل نزدیک شدن اقتصاد کشورهای آسیایی به اقتصادی‌های پیشرفته بوده است.

5 خطر سال 2017 به تفکیک محتمل‌ترین‌ها:

1- شرایط بد آب‌وهوایی: صدماتی که به زیرساخت‌ها، محیط‌زیست، اموال و جان‌ افراد تحت تاثیر شرایط بد آب‌وهوایی وارد می‌شود.

2- مهاجرت‌های گسترده اجباری: مهاجرت‌هایی که افراد تحت تاثیر جنگ‌ها، بلایای طبیعی و شرایط بد اقتصادی و محیط‌زیستی مجبور به انجام آن هستند.

3- بلایای طبیعی اصلی: صدماتی که به زیرساخت‌ها، محیط‌زیست، اموال و جان‌ افراد تحت‌تاثیر بلایای طبیعی‌ همچون زمین‌لرزه، فوران آتشفشان‌ها، رانش زمین و سونامی وارد می‌شود.

4- حملات گسترده تروریستی: اشخاص یا گروه‌های غیردولتی که با اهداف سیاسی یا مذهبی جان و اموال افراد را تهدید می‌کنند.

5- سرقت یا تقلب داده‌ای گسترده: استفاده‌های نابجا از داده‌های خصوصی یا رسمی که به‌طور بی‌سابقه‌ای در حال افزایش است.

5 خطر سال 2017 به تفکیک اثرگذارترین‌ها:

1- سلاح‌های کشتار جمعی: به‌کارگیری مواد و تکنولوژی‌های هسته‌ای، شیمیایی، بیولوژیک و رادیولوژیک که باعث ایجاد بحران‌های بین‌المللی و تخریب‌های گسترده می‌شوند.

2- شرایط بد آب‌وهوایی: صدماتی که به زیرساخت‌ها، محیط‌زیست، اموال و جان‌ افراد تحت‌تاثیر شرایط بد آب‌وهوایی وارد می‌شود.

3- بحران‌های آب: کاهش شدید در کیفیت و کمیت آب شرب که باعث تهدید سلامت بشر و محدود شدن فعالیت‌های اقتصادی می‌شود.

4- بلایای طبیعی اصلی: صدماتی که به زیرساخت‌ها، محیط‌زیست، اموال و جان‌ افراد تحت‌تاثیر بلایای طبیعی‌ همچون زمین‌لرزه، فوران آتشفشان‌ها، رانش زمین، سونامی و توفان‌های مغناطیسی وارد می‌شود.

5- شکست اقدامات مقابله با تغییرات آب‌وهوایی: ناموفق بودن دولت‌ها و فعالیت‌های اقتصادی در تصویب یا اجرای قوانین و سیاست‌های مقابله با تغییرات آب‌وهوایی و حمایت از جمعیت و کسب‌وکارهایی که از تغییرات آب‌وهوایی تاثیر می‌پذیرند.

مجمع جهانی اقتصاد برای تهیه این گزارش از 750 کارشناس خواسته است تا 30 ریسک جهانی و 13 روندی را که می‌تواند موجب تشدید آنها شود یا ارتباطی بین آنها ایجاد کند، مورد بررسی قرار دهند. از این نظرسنجی سه یافته کلی حاصل شد:

- تداوم روندها: در میان روندهایی که جهان 10 سال آینده ما را شکل می‌دهند، افزایش نابرابری درآمد و ثروت و افزایش قطبی شدن جوامع به ترتیب رتبه‌های نخست و سوم را به خود اختصاص می‌دهند.

- سایه خطرات زیست محیطی بر چشم‌انداز جهان: در گزارش سال 2017 تغییرات جوی چالش بعدی است که جهان را طی 10 سال آینده تهدید خواهد کرد و بر این اساس، پدیده‌های شدید جوی مهم‌ترین چالش جهان محسوب می‌شود.

- جوامع همگام با تغییرات تکنولوژیک پیش نمی‌روند: از میان 12 فناوری مورد بررسی در گزارش، کارشناسان به این نتیجه رسیدند که هوش مصنوعی و علم روباتیک بیشترین منافع بالقوه را برای جهان در بر خواهند داشت و در عین حال بزرگ‌ترین اثرات منفی بالقوه و بیشترین نیاز برای اداره بهتر حکومت‌ها را در پی می‌آورند.

در شرایطی که جهان در سال 2016 شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه تغییرات جوی بود و کشورهایی همچون آمریکا و چین توافق پاریس را تصویب کردند، تغییرات سیاسی در اروپا و آمریکای شمالی این پیشرفت را در خطر قرار داده است. این موضوع همچنین منعکس‌کننده دشواری‌هایی است که رهبران کشورها برای توافق برسر اقدامات مشترک بین‌المللی در برابر بزرگ‌ترین ریسک‌های اقتصادی و اجتماعی با آن مواجهند. نحوه مقابله با بزرگ‌ترین ریسک‌های جهان موضوع مباحثات اجلاس بین‌المللی مجمع جهانی اقتصاد در داووس است که 17 تا 20 ژانویه با موضوع «رهبری کنشگر و مسوول» برگزار خواهد شد. براساس گزارش مجمع، از نکته‌های به‌دست آمده در بررسی ریسک‌های سال‌های گذشته این است که در سال 2006 گزارش ریسک‌های جهانی هشدار داده بود که کاهش فضای خصوصی موجب کاهش انسجام اجتماعی خواهد شد. در آن زمان‌، این بدترین سناریوی موجود و احتمال وقوع آن کمتر از یک درصد بود. در سال 2013 یعنی خیلی پیش از آنکه «پسا حقیقت» به واژه رایج سال 2016 تبدیل شود، گزارش ریسک‌های جهانی در آن زمان نسبت به خطر انتشار سریع اطلاعات غلط هشدار داده و اعلام کرده بود که اعتماد افراد خدشه‌دار شده‌ است و مشوق‌های بهتری برای حمایت از سیستم‌های کنترل کیفیت اطلاعات مورد نیاز است.