چشم‌انداز تغییر نقش آمریکا در بازار نفت

در سال 2016 با وجود اینکه تولید نفت در آمریکا در مسیر کاهشی قرار داشت، اما حجم صادرات نفت این کشور رشد چشمگیری داشته است. افزایش تولید داخلی این کشور در پی وقوع انقلاب شیل و کاهش تقاضا برای نفت موجب افت واردات نفت آمریکا و افزایش صادرات این کشور شده است. از سویی رشد فزاینده مقاصد صادراتی نفت خام آمریکا از موضوعات مورد توجهی است که می‌تواند در سال‌های آینده بازار نفت آسیا و اروپا را تحت تاثیر قرار دهد. آمریکا در سال جاری به 12کشور جهان نفت خام صادر کرده است. درعین حال پیش‌بینی می‌شود در کوتاه‌مدت به دنبال رشد قیمت نفت در دو ماه اخیر، روند افزایش صادرات آمریکا افزایش یابد. چراکه در کنار احتمال کاهش صادرات نفت اوپک به دلیل توافق برای کاهش تولید، شاهد اقتصادی شدن تولید نفت در آمریکا و افزایش توان این کشور برای صادرات خواهیم بود.

آمریکا صادرکننده خالص انرژی می‌شود

اداره اطلاعات انرژی آمریکا در گزارشی با عنوان «چشم‌انداز سالانه انرژی در 2017» که به تازگی منتشر شده، اعلام کرده است آمریکا در سال‌های آینده به صادرکننده خالص انرژی تبدیل خواهد شد. این گزارش که با در نظر گرفتن سناریوهای مختلفی به بررسی این موضوع پرداخته، در غالب سناریوها و به خصوص در سناریوی اصلی به این نتیجه رسیده که تا سال 2040 آمریکا به صادرکننده انرژی تبدیل خواهد شد. به گزارش دنیای اقتصاد، هر چند این گزارش در سناریوی اصلی خود اعلام می‌کند که تا سال 2040 آمریکا وارد‌کننده خالص نفت و گاز باقی می‌ماند اما به یقین رشد تولید و صادرات نفت این کشور در تحقق پیش‌بینی صادرکننده انرژی شدن آمریکا، نقش مهمی دارد.

درباره تولید نفت خام، در سناریوی خوش‌بینانه یعنی در شرایطی که قیمت نفت در سطح بالایی قرار گیرد و همچنین تکنولوژی پیشرفت مطلوبی داشته باشد، رشد مثبت تولید نفت آمریکا از سال 2017 ادامه می‌یابد به‌طوری‌که در سال 2040 به حدود 17 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. اما در سناریوی بدبینانه یعنی در قیمت‌های پایین نفت و سطح پایین ذخایر نفت و گاز و تکنولوژی تولیدات آمریکا با شیب ملایمی کاهش می‌یابد اما تا سال 2040 همچنان بالای 7 میلیون بشکه در روز خواهد بود. در سناریوی اصلی این گزارش که واقع‌بینانه‌ترین سناریو نیز هست، تولید نفت آمریکا از سال 2017 افزایش می‌یابد و تا میانه‌های دهه 2020 به بیش از 10 میلیون بشکه در روز خواهد رسید، اما از آن پس میزان تولید تغییر چندانی نخواهد داشت و تا سال 2040 در سطح 10 میلیون بشکه در روز باقی خواهد ماند.

اداره اطلاعات انرژی آمریکا بر این باور است که هرچند قیمت پایین نفت موجب می‌شود تقاضا برای نفت افزایش یابد، اما تقاضا هیچ‌گاه به سطحی بالاتر از مقدار رکورد خود در سال 2005 (21 میلیون بشکه در روز) نمی‌رسد. از این رو در بررسی تراز تجارت نفت و گاز در غالب سناریوها و همچنین در سناریوی اصلی، آمریکا واردکننده خالص نفت باقی می‌ماند. با این حال حتی در سناریوی بدبینانه یعنی شرایطی که قیمت نفت در سطح پایینی باقی بماند و موجب رشد مصرف و کاهش تولید داخلی نفت می‌شود، خالص واردات(net import یا مقدار واردات منهای مقدار صادرات) نفت کمتر از 40 درصد از کل مصرف داخلی خواهد بود. اما در سناریوی واقع بینانه تا سال 2040 سهم خالص واردات از مصرف داخلی حدود 10 درصد خواهد بود. اما در دو سناریوی قیمت بالای نفت و پیشرفت تکنولوژی و فناوری که موجب اقتصادی شدن تولید از ذخایر گران قیمت می‌شوند، آمریکا به صادرکننده خالص نفت بدل می‌شود، به‌طوری‌که تراز تجاری نفت به 15 تا 30 درصد از مصرف داخلی خواهد رسید.

چشم‌انداز 15 میلیون بشکه‌ای صادرات نفت آمریکا

در این میان هفته نامه معتبر میس بر این باور است که جدا از هر سناریویی که پیش روی بازار نفت قرار داشته باشد، رشد تولید نفت آمریکا قابل کتمان نیست که رشد صادرات را به دنبال خواهد داشت. میس به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اشاره می‌کند که در آن به رسیدن صادرات نفت و مایعات سوختی آمریکا از جمله NGL آمریکا به بیش از 15 میلیون بشکه در روز تا پایان دهه 2020 میلادی تاکید دارد. میس بر این باور است که چنین تحولی لزوما به معنای کاهش واردات نفت خام آمریکا که در حال حاضر حدود 8 میلیون بشکه در روز است، نیست. چراکه پالایشگاه‌های کلیدی آمریکا که غالبا نزدیک به خلیج مکزیک قرار گرفته‌اند، به شکلی طراحی شده‌اند که نفت‌های سنگین و ترش مانند نفت عراق و عربستان را پالایش می‌کنند. در حالی که بیشتر تولید آمریکا نفت شیرین و سبک است، بنابراین در آینده شاهد افزایش چشمگیر صادرات این نوع نفت به بازارهای جهانی و تغییرات بزرگی در بازار نفت خواهیم بود.

در ادامه گزارش نشریه میس روند تغییر خالص واردات نفت آمریکا در سال‌های اخیر را بررسی می‌کند. بر اساس این گزارش، در سه ماه سوم سال 2016 تراز واردات نفت آمریکا حدود 15/ 5 میلیون بشکه در روز بوده که نسبت به اوج آن در سال 2005(55/ 12 میلیون بشکه در روز) حدود 5/ 7 میلیون بشکه یعنی نزدیک به 60 درصد کاهش یافته است. افزایش تولید داخلی که با انقلاب شیل رخ داد و کاهش تقاضا برای نفت موجب افت خالص واردات نفت آمریکا شده است. کاهش 60 درصدی خالص واردات در حالی است که مقدار واردات نفت این کشور کاهش کمتری نزدیک به 25 درصد داشته است. در واقع سرعت افت واردات، کمتر از سرعت رشد صادرات طی سال‌های 2005 تا 2016 بوده است. در مجموع باید گفت تجارت نفت آمریکا گسترش زیادی یافته به‌طوری‌که در سال 2015 مجموع صادرات و واردات نفت به بیش از 15 میلیون بشکه در روز رسیده که رکورد بی‌سابقه‌ای در آمریکا محسوب می‌شود.

نفت آمریکا در 23 کشور جهان

در 9 ماه ابتدایی سال 2016 حجم صادرات روزانه نفت و مایعات سوختی از جمله NGL حدود 2/ 5 میلیون بشکه بوده و همچنین بازار نفت آمریکا تنوع بسیار بیشتری نسبت به گذشته داشته‌است. هرچند که کانادا با واردات روزانه 880 هزار بشکه و مکزیک با واردات روزانه 820 هزار بشکه همچنان بزرگترین وارد‌کننده‌های نفت آمریکا محسوب می‌شوند، اما در 9 ماه ابتدای سال آمریکا با صادرات روزانه 861 میلیون بشکه نفت و مایعات سوختی رکورد بی‌سابقه‌ای از خود به‌جا گذاشت. چین، هند، کره جنوبی، استرالیا و سنگاپور از مشتریان آسیا پاسیفیک نفت و NGL آمریکا بودند. صادرات NGL در سال 2016 به 2/ 1 میلیون بشکه در روز رسید که رکورد بی‌سابقه‌ای محسوب می‌شود.

اما درباره صادرات نفت خام آمریکا، میس بر این باور است که هرچند ممکن است در سطح کمتری نسبت به NGL باقی بماند اما به یقین روند رو به رشدی خواهد داشت. بر اساس این گزارش، صادرات نفت خام آمریکا در ماه سپتامبر به 692 هزار بشکه در روز رسیده که بیش از 13 درصد از صادرات نفت و NGL آمریکا را در‌بر‌می‌گیرد. همچنین به‌طور میانگین در 3 ماه سوم سال 2016 آمریکا روزانه 608 هزار بشکه نفت خام صادر کرده که چهار‌برابر سطح صادرات این کشور در سال 2013 یعنی زمانی که با خط لوله تنها به دو کشور مکزیک و کانادا صادر می‌کرده، است. نفت خام آمریکا در ماه سپتامبر به 12 کشور جهان صادر شده است و در مجموع تا کنون 23 کشور جهان از نفت این کشور استفاده کرده‌اند.

رشد فزاینده مقاصد صادراتی نفت خام آمریکا بعد از رفع قانون منع صادرات به غیر از رشد صادرات از دیگر موضوعات مورد توجه است. از 608 هزار بشکه نفت خام صادراتی آمریکا در سه ماه سوم سال 142 هزار بشکه به اروپا و 84 هزار بشکه به آسیا رفته است. این مقادیر در ماه سپتامبر رشد کرده و به ترتیب به 209 هزار و 166 هزار بشکه رسیده، در حالی که واردات کانادا از آمریکا در همین دوره کاهش یافته است. میس بر این باور است که افزایش قیمت نفت به بالای 50 دلار از ماه دسامبر در پی توافق اوپک رشد صادرات نفت آمریکا را افزایش داده است. در پی توافق اوپک و احتمال کاهش عرضه نفت این کشورها به آسیا، تولیدکنندگان نفت آمریکایی قرار است محموله‌ای به حجم 7میلیون بشکه در هفته‌های آتی به آسیا صادر کنند. چین با واردات 5/ 3 میلیون تن نفت خام در 5 ماه از 9ماه ابتدای سال 2016 به یکی از مشتریان ثابت آمریکا بدل شده است.

بنابراین در حالی که اعضای اوپک در تلاشند با کاهش تولید نفت خود، مبانی رشد قیمت‌ها را فراهم کنند و اقتصاد‌های وابسته به نفت‌شان قدری از تنگنا خارج شود، اما در عین حال فرصت بزرگی برای کشور گشایی صادرات نفت آمریکا فراهم می‌کنند. در واقع در قیمت‌های بالای نفت تولید آمریکا افزایش می‌یابد و در مقابل تقاضا برای نفت کم می‌شود، بنابراین نفت بیشتری برای صادرات باقی خواهد ماند. در عین حال اوپک که به دنبال رشد قیمت‌هاست بازارهای نفت خود را کنترل خواهد کرد و جای بیشتری برای نفت آمریکا که از حصار قانون منع صادرات خارج شده، باقی می‌ماند. این موضوع علاوه بر اینکه به معنای محدود شدن سهم اوپک در بازار نفت است، بلکه می‌تواند تمام تلاش این سازمان برای رشد قیمت‌ها را خنثی کند. از این‌رو، مادامی که کشورهای عضو اوپک به مقاوم‌سازی اقتصادهای خود در برابر نفت اقدام نکنند، بازنده بازی در بازار نفت خواهند بود.