تونل وحشت در چهارباغ
کاشی‌های چهارباغ از جا درآمده، این تازه شروع داستان است. تراژدی آن‌جا آغاز می‌شود که مترو اصفهان روی ریل افتاده و گذرش به چهارباغ بیافتد، آنجاست که پیش‌بینی ده‌ها کارشناس به حقیقت می‌پیوندد و گنبد بزرگ‌ترین موزه کاشی جهان فرو می‌ریزد.
آن زمان است که تفاوت موزه لوور پاریس با چهارباغ اصفهان برای شهرداری اصفهان روشن می‌شود. شهرداری اصفهان می‌گوید با عبور مترو از چهارباغ، شهر شش میلیارد تومان صرفه‌جویی می‌کند اما آیا این شش میلیارد تومان در برابر میراث گرانبهایی همانند چهارباغ که نمی‌توان روی آن قیمت گذاشت ارزشی دارد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون ، 14سال است که مترو کابوس میراث فرهنگی اصفهان شده، جان دلسوزان و دوست‌داران میراث فرهنگی به‌لب رسیده؛ یک روز سی و سه پل ترک می‌خورد روز دیگر علیه نقش جهان نقشه می‌کشند و امروز هم چهارباغ را نشانه رفته‌اند. کارشناسان می‌گویند، گذر مترو برای آن به میراث تاریخی اصفهان افتاده تا رویای نجومی شدن املاک برخی را محقق کند.
انحراف مترو در همان ابتدای راه
محمدعلی دادخواه یک فعال فرهنگی است که در سال‌هایی که گذر مترو به اصفهان افتاده، وکیل پرونده مترو چهار باغ اصفهان شده و بارها نسبت به عواقب وحشتناک عبور مترو از چهارباغ هشدار داده است. او درباره مترو اصفهان می‌گوید: «داستان از آن‌جا شروع شد که مترو از نقشه اصلی خود منحرف شد. سال‌ها پیش از انقلاب یک شرکت فرانسوی به‌نام «ارگانیک» نقشه مترو اصفهان را طراحی کرد. در این طرح مهم‌ترین مساله یعنی حفظ آثار تاریخی شهر در اولویت بود. به‌همین دلیل مترو از یک خیابان به‌نام شمس‌آبادی که فاصله متناسبی با چهارباغ داشت، عبور می‌کرد اما شهرداری اصفهان به یک‌باره این پیچ را برداشته و اعلام کردند که مترو مستقیم و باید از چهارباغ عبور کند؛ دلیل آن را کاهش 6 میلیارد تومانی هزینه‌های مترو می‌دانند ».
مترو پنج ساله، تاریخ اصفهان را نابود می‌کند
دادخواه با اشاره به پیامدهای عبور مترو از چهارباغ، ادامه می‌دهد: « اگر مترو افتتاح شود، ابتدا کاخ هشت بهشت تخریب می‌شود. این کاخ تنها از خشت درست شده و فرکانس عبور مترو روی آن تاثیر می‌گذارد و در طی کمتر از پنج سال تخریب می‌شود. قربانی بعدی، بازارچه بلند است که آن‌هم از خشت درست شده است. بعد از این بناها نوبت به مجموعه چهارباغ می‌رسد».
لوور سنگی کجا و چهارباغ خشتی کجا؟
یکی از توضیحاتی که شهرداری اصفهان درباره عبور مترو از چهارباغ عنوان می‌کنند، این است که در بسیاری از شهرهای تاریخی دنیا مترو از زیر شهر عبور کرده و هیچ اتفاقی برای آثار تاریخی آن رخ نداده است و نمونه‌ای هم که به آن اشاره می‌کنند موزه لوور در پاریس است. داده‌خواه در این‌باره می‌گوید:« موزه لوور پاریس در بستری از سنگ و با مصالح سنگی ساخته شده و عمر آن به 200 سال می‌رسد، درحالی که میراث تاریخی اصفهان بر بستری از باتلاق ماسه و لجن آن‌هم با مصالح خشتی ساخته شده‌اند. در باتلاق، ارتعاش و فرکانس هر صوتی تشدید می‌شود در نتیجه عبور مترو و ارتعاش صدای عبور، روی بناهای تاریخی اصفهان اثر می‌گذارد. همچنین به‌گفته باستان‌شناسان تمام این ساختمان‌ها در خستگی تاریخی به سر می‌برند و چون در خستگی تاریخی به‌سر می‌برند هر نوع تاثیری که از عبور مترو داشته باشند به این آثار تاریخی ضرر غیرقابل جبران می‌رساند».
سریال عوض شدن بازپرس پرونده مترو
دادخواه درباره پرونده شکایت از شهرداری اصفهان تصریح می‌کند:« من وکیل هزار و 700 نفری هستم که از شهرداری اصفهان برای عبور مترو ا ز چهارباغ شکایت کرده‌اند. آن‌ها از شهرداری اصفهان به‌دلیل اینکه میراث ملموس و مشترک بشری حفظ نمی‌کند، شکایت کرده‌اند. پس از طرح دعوی، بازپرس پرونده به‌لحاظ اینکه قانون در زمان وقوع به این شکل بود که تنها سازمان میراث فرهنگی می‌توانست شکایت کند،مردد بود که این شکایت را تعقیب کند یا نه. ایشان که به‌جرات می‌توان بگویم یکی از وطن‌پرست‌ترین بازپرس‌های دستگاه قضا هستند، در نامه‌ای به اداره حقوقی قوه قضایی شرح اتفاق‌ها را دادند. اداره حقوقی نیز پاسخ داد که هرچند در قانون به این‌گونه نیست ولی می‌توانید این شکایت را تعقیب کنید. پس از این نامه، برای رییس وقت مترو که معاون شهردار بود، حکم جلب صادر شد. پس از این اتفاق رییس مترو عزل شد و بازپرس نیز عوض شد. پرونده به دست بازپرس دیگری افتاد که بعد از مدت‌زمانی تصمیم گرفتند که پرونده را مختومه اعلام کنند. پس از این اقدام اعلام کردیم که رسیدگی به این پرونده در صلاحیت اصفهان نیست و پرونده باید به تهران برود. پس از این اتفاقات، ما نیز عنوان کردیم این پرونده در صلاحیت اصفهان نیست چراکه از استاندار وقت اصفهان نیز شکایت کرده بودیم،.به‌همین دلیل پرونده را به دادگاه تهران شعبه 15 ارجاع دادند».
جعل عنوان نماینده ایکوموس در دادگاه توسط شهرداری
وکیل پرونده مترو چهارباغ اصفهان ادامه می‌دهد: «پس از ارجاع به تهران، بازپرس دستور تعطیلی و توقف پروژه را صادر کرد اما مجددا بازپرس پرونده عوض شد. بازپرس جدید پرونده نیز اعلام کرد که برای اظهارنظر درباره این پرونده،نظر ایکوموس ایران را می‌پرسد. پس از آن شخصی که به‌عنوان نماینده ایکوموس ایران در جلسه حاضر شد، گفت:«ایکوموس ایران با عبور مترو از چهارباغ موافق است». این اظهارنظر آن‌هم از سوی ایکوموس موجب تعجب من شد؛ به‌همین دلیل شخصا از ایکوموس ایران دلیل این موافقت را جویا شدم که متاسفانه دکتر حجت مدیر ایکوموس ایران از این جلسه دادگاه و حضور نماینده آن‌ها در جلسه ابراز بی‌اطلاعی کرد و گفت:«ایکوموس به‌هیچ وجه نماینده‌ای را به جلسه نفرستاده و به‌شدت مخالف اجرای این پروژه است». آن زمان روشن شد شهرداری اصفهان برای گرفتن نظر موافق بازپرس، عنوان نماینده ایکوموس را جعل کرده است. بازپرس پرونده پس از مطلع شدن از این جعل عنوان نماینده، تصمیم گرفت که برای تمامی آن‌ها حکم جلب صادر کند اما بازهم بازپرس پرونده عوض شد. بازپرس فعلی پرونده نیز تاکنون اقدام خاصی برای این پرونده انجام نداده است ».
تخریب؛ نظر تمامی کارشناسان دادگستری
در این سال‌ها کارشناسان بسیاری نسبت به نابودی چهارباغ هشدار داده‌اند. داده‌خواه در این‌باره می‌گوید:«اولین اظهارنظر کارشناسی متعلق به یک کارشناس فارغ‌التحصیل دانشگاه سوربن بود. او اعلام کرد، این طرح بسیار زیانبار و مقایسه آن با موزه لوور اشتباه است چراکه عمر بناها و نوع مصالح به کارگرفته در آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. او در آن زمان پیش‌بینی کرده بود که درصورت انجام عملیات حفاری ،کاشی‌های چهارباغ ظرف پنج سال جابجا می‌شوند که بعد از گذشت هفت سال از عملیات حفاری این اتفاق برای کاشی‌های چهارباغ رخ داد. همین الآن در ضلع غربی و شرقی مدرسه چهارباغ، با چشم خود می‌توانید ببینید که کاشی‌ها از جای خود بیرون آمده اند».
حمایت از شهردار برای ادامه مترو
او در پاسخ به این پرسش که پروژه مترو در تمامی این سال‌ها علی‌رغم شکایت در دستگاه قضا و دستور توقف و تعطیلی، چرا فعال بوده است می‌گوید:« برخی از مقامات از شهردار حمایت می‌کردند. اگر کمک حامیان نبود، شهرداری که به دستور صریح مقام قضایی عمل نکرده و موجب تخریب میراث فرهنگی شده، باید به زندان برود نه به شهرداری یک شهر دیگر».دادخواه خاطرنشان می‌کند:« یکی از شکات پرونده، آقای فرشچیان است. سوال ایشان و همه موکلان من این است که شهرداری اصفهان که اعلام می‌کند این تغییر مسیرشش میلیارد تومان برای شهر صرفه‌جویی دارد، قیمت و ارزش مجموعه چهارباغ به‌عنوان بزرگ‌ترین موزه کاشی جهان چقدر است که فدای این 6 میلیارد شود. آیا گردشگران داخلی و خارجی برای مترو به اصفهان می‌‌آیند یا برای دیدن چهارباغ؟».
تونل حفر شده را موزه کنید
او با بیان اینکه ما برای تونل حفر شده نیز راهکاری ارائه داده‌ایم که بودجه بیت‌المال ضایع نشود، می‌گوید:«شهرداری تنها دلیل ادامه پروژه مترو در چهارباغ را هزینه‌ای که تاکنون برای آن شده می‌داند. یک طرح به شهرداری ارائه کردیم که تونل حفر شده را به بزرگ‌ترین موزه خاورمیانه تبدیل کند. چراکه از یک سو این تونل زیر چهارباغ که یک بنای تاریخی ارزشمند است واقع شده و از سوی دیگر پنج انبار زیرزمینی از آثار تاریخی و باستانی کشف شده در اصفهان وجود دارد که مکانی برای نمایش آن نداریم. این موزه می‌تواند به یک پدیده در صنعت گردشگری اصفهان و حتی کشور تبدیل شود». دادخواه درباره زمان بهر‌ه‌برداری مترو چهارباغ می‌گوید: «مدیران شهر تصمیم گرفتند تا خردادماه سال آینده مترو افتتاح شود. اگر این اتفاق بیافتد باید منتظر یک سونامی تخریب آثار تاریخی در اصفهان باشیم. براساس پیش‌بینی‌های کارشناسان، طی مدت پنج سال هتل جهان، کاخ هشت بهشت و مجموعه چهارباغ تخریب می‌شوند. مساله مهم درباره تمامی کارشناسان این است که آن‌ها در طی این 14 سال بدون کوچک‌ترین آشنایی با یکدیگر در بازه‌های زمانی مختلف با تحقیقات گسترده درباره عبور مترو از چهارباغ، اظهار نظر کرده‌اند و انتخاب همگی آن‌ها از سوی قوه‌قضاییه بوده است. همچنین مسئولان اصفهان تلاش‌های بسیاری کردند که بتوانند نظری مخالف این کارشناسان ارائه دهند. به‌همین دلیل کارشناسی پرونده را در برهه‌ای به دانشگاه علم و صنعت تهران واگذار کردند اما گزارش 17 جلدی استادان دانشگاه علم و صنعت اعلام می‌کند، به هیچ روشی نمی‌توان کل آسیب را جلوگیری کرد. یعنی راه‌حلی که شهرداری اصفهان مطرح می‌کند آسیب را کاهش می‌دهد ولی از بین نمی رود و اگر در پنج سال تخریب نشود، در 10 سال حتما این اتفاق رخ می‌دهد. میراث فرهنگی بیانگر تاریخ و گذشته یک ملت است. اگر یک اثر میراث فرهنگی 500 سال مانده و به دست ما رسیده، این یک خیانت بزرگ به کشور است که ظرف 10 سال این میراث با ارزش را تخریب کنیم».
نقشه «ارگانیک» را اجرا کنید
مترو به حمل و نقلی آسان، سریع و پاک معروف است و داشتن آن حق هر شهر و شهروندی است. مترو آروزی بسیاری از شهروندان اصفهانی شده است اما پرسش این است، آیا اصفهان بافت متناسبی برای مترو ندارد. وکیل پرونده مترو اصفهان در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «طرحی که شرکت فرانسوی ارگانیک برای مترو اصفهان ارائه کرده بود، متناسب با بافت تاریخی شهر بود چراکه در حدود دو کیلومتر با آثار تاریخی شهر فاصله داشت و آسیبی به بناهای تاریخی شهر وارد نمی‌شد».
پرونده مترو در بلاتکلیفی
او با اشاره به مخالفت سازمان میراث فرهنگی با این پروژه خاطرنشان می‌کند: « سلطانی‌فر رییس وقت سازمان میراث فرهنگی صراحتا اعلام کرد، این پروژه زیانبار بوده و مخالف آن است. قبل از ایشان نیز برخی از مدیران سازمان میراث فرهنگی با آن مخالفت کردند. همچنین نماینده سازمان میراث فرهنگی در دادگاه صراحتا اعلام کرد که این پروژه چنان خسارتی به‌بار می‌آورد که به‌هیچ وجه نمی‌توان آن را جبران کرد. پرونده درحال حاضر در بازپرسی شعبه 15 کارکنان دولت است. حال نکته جالب توجه اینجاست که چرا کیفرخواستی برای این پرونده صادر نمی‌شود و اتفاق خاصی برای این پرونده نمی‌افتد».
وجهه ایران را در دنیا خراب نکنیم
دادخواه درباره پیامدهای جهانی تخریب میراث فرهنگی کشور و تاثیر آن در وجهه بین‌المللی ایران می‌گوید:« ایران را از لیست کشورهای در حال حمایت خارج می‌کنند و در شمار کشورهای درحال بحران قرار می‌دهند. وقتی در کشورهای در حال بحران قرار می‌دهند بدان معناست که ما لیاقت اداره میراث فرهنگی بشر را نداریم. ایران به‌عنوان یک کشور فرهنگی در دنیا مطرح است و با این اتفاق نشان می‌دهیم در این زمینه بسیار ناموفق بوده‌ایم و بر آمار همین اندک گردشگر خارجی به کشور تاثیر منفی می‌گذارد. همچین یک تفسیر دیگر هم دارد. باعث افسردگی افراد جامعه می‌شود. چراکه مردم می‌بینند مدیران دلسوز جامعه نیستند و به‌راحتی میراث فرهنگی کشور را به‌‌باد می‌دهند».
ایکوموس مخالف عبور مترو از چهارباغ است
مهدی حجت مدیر ایکوموس ایران که ترجیح داد درباره این جعل عنوان نماینده ایکوموس در دادگاه توسط شهرداری، صحبت نکند از مخالفت ایکوموس با پروژه مترو می‌گوید و ادامه می‌دهد: « نظر ایکوموس ایران، نظر ایکوموس جهانی و یونسکو است. عبور مترو از چهارباغ خلاف همه ضوابط حفاظت از بافت‌های تاریخی است. بارها این مطلب به شهرداری اعلام شده و در جریان قرار گرفته و از آن مطلع هستند. نظر ایکوموس، نظر یک جناح یا یک موسسه نیست؛ اظهارنظری کاملا کارشناسی است. همه کارشناس‌ها می‌دانند که عبور مترو از زیر چهارباغ، قطعا موجب ضرر می‌شود ».
منافع جریان خاصی مترو را به چهارباغ کشاند
یکی از شائبه‌هایی که دربحث سماجت شهرداری در عبور مترو از چهارباغ مطرح است، منافع برخی از مدیران شهری است. گفته می‌شود که برخی از مدیران، املاکی را در اطراف چهارباغ تملک کرده‌اند که با عبور مترو از این منطقه ارزش افزوده آن صدها برابر می‌شود. مدیر ایکوموس ایران در این‌باره می‌گوید: « در نقشه قبلی، مترو از خیابانی موازی چهارباغ عبور می‌کرده اما به‌دلیل منافع فوق‌العاده بالای اقتصادی، نقشه را تغییر داده‌اند. بحث املاک مدیران شهری به‌تنهایی مطرح نیست بلکه منافعی بیش از آنچه که می‌گویند مطرح است. جریانی این پروژه را هدایت می‌کند. قبلا هم به میراث تاریخی اصفهان لطمه وارد کردند. این جریان همه آن کسانی هستند که فکر می‌کنند اگر مترو از زیر چهارباغ عبور کند، دسترسی تمام شهر به چهارباغ زیاد می‌شود. قیمت املاک آن‌ها چندصد برابر و کاسبی آن‌ها رونق بیشتری پیدا می‌کند. به‌نظرم شهرداری درگذشته متوجه این مسائل نبوده ولی به نظر می‌آید که این روزها شهرداری قدری به مسائل فرهنگی در اصفهان بیشتر توجه می‌کند. امیدوارم که متوجه این نظر کارشناسی باشند و کاری نکنند که بزرگ‌ترین ثروت شهر اصفهان با این پروژه نابود و به حیثیت اصفهان لطمه وارد شود».
چهارباغ ظرفیت مترو را ندارد
حجت می‌افزاید:« تعداد زیادی از پروژه‌ها در زمان‌های گذشته با همین بحث اقتصادی اجرا شده و مدیران نیز فکر می‌کنند که عبور مترو از چهارباغ موجب تخریب آن نمی‌شود. اما به‌شدت در اشتباه هستند. چهارباغ ظرفیت پذیرش انسانی محدودی دارد. زمانی که مترو از چهارباغ عبور کند، ظرفیت مراجعه به آن چند ده برابر می‌شود و توازن چهارباغ را به هم می‌ریزد. بعد از آن نیز تقاضاهای احداث برج و مجتمع‌های تجاری شروع می‌شود».
مدیر ایکوموس ایران با اشاره به خسارت مترو به میراث تاریخی اصفهان، عنوان می‌کند: « مترو هنگامی که از سی و سه پل عبور کرد، به پایه‌های آن لطمه زده و موجب ترک برداشتن سی‌وسه پل شد. مترو یعنی اینکه دسترسی از راه دور به ساده‌ترین صورت به مرکز شهر صورت گیرد. این مرکز شهر اصفهان به‌جهت شکنندگی که از جهت بافت تاریخی دارد، یک ظرفیت پذیرش محدودی دارد. وقتی شما شاهرگ‌هایی مثل مترو احداث می‌کنید، تار و پود بافت تاریخی شهر اصفهان را به هم می‌ریزید. اگر ما کارشناس و متخصص این کار هستیم اعلام می‌کنیم مترو، میراث تاریخی اصفهان را تخریب می‌کند».
سخن آخر
پرونده‌ای که در قوه‌قضاییه خاک می خورد، شهرداری که در سایه حامیان،دستور قضایی توقف را ندیده می‌گیرد و کارش را پیش می‌برد، همه آن‌هایی هستند که زیر پای سی‌وسه پل را خالی کردند و بعد هم برای آن ناله سر دادند و حالا می‌روند آماده شیون و ناله برای چهارباغ شوند.
