پادشاهی نفتی تمام می‌شود؟
دولت سعودی در پی اجرای برنامه ریاضت مالی بیش از یک چهارم از پروژ‌ه‌های تریلیون دلاری خود را لغو کرده است.؛
ولی همزمان تابستان گذشته در ساحل اقیانوس آرام قصر جدیدی با دیوارهای بلند و مجهز به دوربین‌های مدار بسته برای ملک سلمان ساخته شد که سربازان مراکشی مسوول حفاظت از آن هستند. مشکلات اقتصادی روز به روز در عربستان وخیم‌تر می‌شود و با این وجود، کارگران همچنان مشغول ساخت جایگاه فرود بالگرد و تراسی برای زمان صرف غذا و استراحت پادشاه سعودی در قصر تنجیر هستند.
نیویورک تایمز در گزارشی به قلم نیکلاس کولیش و مارک مازتی می‌نویسد، ثروت خاندان سلطنتی از ذخایر نفت خام کشف شده در دوران سلطنت ملک عبدالعزیز ابن سعود، پدر ملک سلمان حدود بیش از 75سال پیش به دست آمده است. فروش نفت، سالانه میلیاردها دلار کمک هزینه بودجه، منفعت مالی بدون زحمت در بخش عمومی و قدرت خرید برای خاندان سلطنتی فراهم می‌آورد؛ خاندانی که ثروتمندترین اعضای آن قصرهایی در عربستان و اقامتگاه‌های مجللی در فرانسه دارند و پول‌های خود را در حساب‌هایی در بانک‌های سوییس پس‌انداز می‌کنند و گران‌قیمت‌ترین لباس‌ها را سفارش می‌دهند و دور از دید عموم در بزرگ‌ترین قایق‌های تفریحی دریانوردی می‌کنند. ملک سلمان در عمل ریاست یک تجارت خانوادگی را بر عهده دارد و عربستان به طور غیررسمی به «شرکت آل سعود» معروف است. اکنون پایین آمدن بهای نفت خام و تحت فشار قرار گرفتن اقتصاد این سوال را پیش می‌آورد که آیا هزاران عضو خاندان سلطنتی آل سعود که تعداد آنها هم رو به افزایش است، می‌توانند به طور همزمان سبک مجللانه زندگی خود را حفظ کنند و به حکمرانی بلامنازع در کشور هم ادامه دهند؟!
روزهای سخت و پرتشویش آل سعود
شاهزاده خالد بن فرهان آل سعود، یکی از اعضای ترد شده خاندان سعودی که در آلمان زندگی می‌کند در این باره گفت:«مردم نسبت به گذشته پول کمتری دارند اما شرایط خاندان سلطنتی تغییری نکرده است. بخش زیادی از پول کشور از بودجه کنار گذاشته شده و تنها در اختیار شخص پادشاه قرار دارد.» خاندان آل سعود که توسط پادشاهی 80 ساله رهبری می‌شود اکنون دوران دشوار و پرتشویشی را می‌گذراند. ملک سلمان حالا مجبور است با شمار زیادی از بستگانش که از بدو تولد به ریخت و پاش و زندگی پر زرق و برق عادت کرده‌اند، مجادله کند. وی در دو سال سلطنتش، سنت‌های دیرینه جانشینی را بر هم زد و چندین برادر خود را نادیده گرفت و اکنون برادر‌زاده و پسر محبوبش نایب‌السلطنه محسوب می‌شوند. برخی از دیگر اعضای خانواده را از مشاغل دولتی کنار گذاشت و بدین ترتیب قدرت خود را تثبیت کرد؛ اما این اقدامات در عین حال به نارضایتی‌هایی در خاندان سلطنتی منجر شد.
ناخشنودی مردم می‌تواند سلطنت برانداز باشد
با وجود مشکلات خارجی ازجمله جنگ‌های پرهزینه در یمن، خشونت‌ها در عراق و سوریه و دشمنی‌ها با ایران، این مشکلات اقتصادی داخلی است که می‌تواند شهروندان سعودی را علیه خاندان سلطنتی بشوراند. بسیاری از اعضای خاندان سلطنتی از این مساله آگاه هستند که افشای میزان ثروتشان می‌تواند به انتقادهای شدید مردم منجر شود. درآمدهای شرکت نفت ملی(سعودی آرامکو) از دیرباز شاهرگ تامین مخارج دولت بوده است. برخی از افراد خانواده تاکنون در برابر پیشنهاد خصوصی‌سازی این شرکت مقاومت کرده‌اند چراکه قرارگیری نام این شرکت در فهرست تبادلات سهام در نیویورک یا لندن با بازرسی‌های بیشتر همراه خواهد بود و احتمالا توجه بیشتری را به بودجه دولتی و درآمدهای اعضای خاندان سلطنتی جلب می‌کند.
دولت عربستان سعودی در مواجهه با کسری بودجه شدید، پرداخت‌ها در بخش عمومی و کمک هزینه‌ها را کاهش و هزینه بنزین، برق و حتی آب را افزایش داده است. نظام سلطنتی میلیاردها دلار از بانک‌های داخلی و خارجی پول قرض کرده است. دولت همچنین استخدام‌ها را کاهش داده که این مساله به همراه اخراج‌ها، ترس و نگرانی قشر جوان را برای آینده‌شان افزایش داده است. سخنگوی وزارت فرهنگ و اطلاع‌رسانی با اشاره به اینکه کمک هزینه‌های خاندان سلطنتی هم کاهش یافته است، گفت که خانواده سلطنتی هم مشابه مردم جامعه درد را احساس می‌کنند؛ اما به گفته بسیاری از افراد نزدیک به خاندان بسیاری از اعضای این خانواده پر جمعیت همچنان زندگی مجللی را می‌گذرانند و هیچ تغییری در شرایط آنها ایجاد نشده است. ملک سلمان خود دارایی‌های قابل توجهی در فرانسه، اقامتگاه‌های با شکوهی در فرانسه و اسپانیا و قصرها و خانه‌های ییلاقی بسیاری از دریای سرخ تا خلیج فارس در عربستان سعودی دارد.
پادشاهی نفتی
از آغاز سلطنت آل سعود همواره قراردادی اجتماعی میان مردم عامی و خاندان سلطنتی برقرار بوده است: سهیم بودن مردم در ثروت کشور در مقابل سلطنت بی‌قید و شرط آل سعود! قدرت و مشروعیت دوران جدید سلطنت در عربستان سعودی امروزه بر دو ستون خاندان سلطنتی و متحدانشان در رهبری مذهبی محافظه‌کار افراطی وهابی استوار است و نفت که در سال 1938 در شرق کشور کشف شد، منبعی برای تامین بودجه برای هر دو ستون را فراهم می‌آورد. شوک جهانی از تحریم نفتی سال 1973 به افزایش بهای نفت منجر شد و پول نفت را به عربستان سعودی سرازیر کرد. اما با وجود تلاش‌ها برای اجرای برنامه‌های امنیت اجتماعی در عربستان سعودی ازجمله تحصیلات مجانی و خدمات درمانی برای ایجاد رضایت در میان مردم همچنان سعودی‌های فقیری وجود دارند و بسیاری در طبقه متوسط اجتماع هستند که به سختی زندگی خود را می‌گذرانند.
جیبی که تار عنکبوت می‌بندد
اعضای خانواده سلطنتی به کمک هزینه‌ها، مشاغل دولتی، موقعیت‌های تجاری، اعتبار و ارتباطاتی که از آل‌سعود بودن کسب می‌کنند، وابسته هستند. خط و مرز میان دارایی‌هایی خاندان آل سعود و دولت در بسیاری موارد مشخص نیست. یک مقام سفارت امریکا در عربستان در این باره گفت:«تا زمانی که خاندان سلطنتی این کشور را به مثابه شرکت آل سعود می‌بینند بیشتر شدن شاهزادگان تنها به درگیری‌های بیشتر در تقسیم ثروت و پرداخت‌ها خواهد انجامید و جیب‌هایی که روزی پر پول بودند بیشتر و بیشتر خالی می‌شوند.» برخی ناظران معتقدند با گسترش خانواده سلطنتی و افزایش جمعیت عربستان سعودی، برقراری توازن در پرداخت کمک هزینه‌ها دشوار و دشوارتر می‌شود. ژان فرانسوا سزنک، یکی از اعضای ارشد مرکز انرژی جهانی در شورای اطلس در مورد خانواده سلطنتی گفت:«در سطوح بالا آنها می‌دانند که مجبورند بخشی از ثروت را برای باقی کشور بگذارند؛ در غیر این صورت موقعیت خود را به کلی از دست خواهند داد. نمی‌توان از مردم خواست که برای جبران کسری بودجه کشور فداکاری کنند و در همان حال بخشی از جامعه درحال سوءاستفاده از شرایط باشد».
