کسب و کاری با بهره‌گیری از ریزترین ذرات

صنعت نانو یکی از آینده دار ترین و پربازده ترین صنایع فعال در اقتصاد ایران است. بدون شک جمعیت بالای تحصیلکرده و جوانی نیروی آماده به کار مزیت هایی است که هر گروه تجاری خارجی را ترغیب به حضوری فعال تر در فضای کسب و کار ایران می کند. پس از برداشته شدن تحریم های بین المللی و هموار شدن مسیر تجارت، هلدینگ ها و صنایع بسیاری آماده به گسترش همکاری ها و سرمایه گذاری در کشور هستند.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از فرصت امروز،  ظرفیت های قانونی حمایت از شرکت های دانش بنیان، شمول معافیت مالیاتی، بیمه، هزینه های پایین گمرکی و… مهم ترین مزایای سرمایه گذاری خارجی در ایران است. البته ارزیابی همسان شرکت های خارجی با رقبای داخلی نکته ای است که شاید بتواند به منزله تهدیدی برای فعالان این حوزه تلقی شود.

جایگاه فناوری نانو در صنعت امروز

اگرچه ظهور فناوری نانو در دنیای امروز یک پدیده کاملا جدید به شمار می رود، اما حدود ۴۰۰سال پیش از میلاد که اندیشمندان یونانی واژه اتم را به معنای ذرات تقسیم ناشدنی به کار بردند، طلیعه این علم در ذهن بشر جرقه زده شد و نتیجه آن حضور پررنگ این فناوری در جهان امروز است، به طوری که از آن با نام انقلاب صنعتی نام می برند. در دنیای امروز فناوری نانو در بسیاری از گرایش های علمی راه یافته و صنایع تجاری جهان را دستخوش تحولات بنیادینی کرده است.

امروزه بسیاری از صنایع جهان مانند پزشکی، کشاورزی، بهداشت، ساخت و ساز و. . . از این فناوری بهره برده و نتایج بهتری را به دست آورده اند، بنابراین باید گفت فناوری نانو یکی از مهم ترین بخش های اقتصاد جهان به شمار می رود که بازار قابل توجهی را شامل می شود.

حضور در بسیاری از صنایع امروز، روند رو  به  رشدی را برای بازار نانو رقم زده است، به طوری که محققان چشم انداز مثبتی را برای این بازار پیش بینی می کنند و انتظار می رود فناوری نانو حضور گسترده تری در صنایع دنیای امروز پیدا کند.

چشم انداز جهانی بازار فناوری نانو

فناوری نانو یک فناوری میان رشته ای محسوب می شود و اغلب آن را به عنوان انقلاب صنعتی جدید در دنیا قلمداد می کنند که در بسیاری از نقاط زندگی انسان وارد شده و تحولات عظیمی را به دنبال داشته است.

از طرفی این فناوری به صورت فزاینده ای نیز در سطح جهان مورد توجه قرار گرفته است و بسیاری از صنایع تولیدی جهان را با خود همراه کرده و برنامه های کاربردی زیادی را در این صنایع به وجود آورده است، بنابراین محققان اقتصادی چشم انداز مثبتی را برای این فناوری پیش بینی می کنند، به طوری که انتظار می رود این صنعت تا سال ۲۰۲۲ رشدی برابر با ۱۱۰میلیارد دلار داشته باشد.

رقم فوق نشان دهنده رشد قابل توجهی است که این صنعت طی چند دهه گذشته به دست آورده است، بنابراین باید اذعان کرد روند تولید بسیاری از صنایع جهانی در گرو استفاده از این فناوری نوظهور است و گردانندگان صنایع مختلف باید اهمیت این موضوع را برای پیشبرد اهداف اقتصادی خود در نظر بگیرند.

درآمد تریلیونی محصولات ساخته شده از نانو

همان گونه که ذکر شد ظهور فناوری نانو بسیاری از صنایع جهان را دستخوش تحولاتی کرده و باعث رشد بیشتر آنها با لحاظ اقتصادی شده است، به طوری که باید گفت حضور نانو در صنایع مختلف جهان باعث تغییر در میزان درآمد این صنایع شده و میزان آن را به صورت چشم گیری افزایش داده است.

طبق آمار ارائه شده از سوی محققان اقتصادی، در سال ۲۰۱۳ میزان درآمد جهانی محصولات نانو بیش از یک تریلیون بوده است. چنین آماری نشان می دهد فناوری نانو در صنایع دنیای امروز به خوبی پذیرفته شده و بسیاری از تولیدکنندگان جهانی در پی همراه شدن با این انقلاب صنعتی جدید هستند که پیامدهای اقتصادی قابل توجهی را برای آنها به ارمغان آورده است.

طبق نتایج به دست آمده، میزان بودجه نهایی برای فناوری درحال ظهور نانو طی سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳ بین ۴۰ تا ۴۵درصد افزایش یافته و به همین موازات نیز میزان درآمد محصولات تولیدی این فناوری نیز افزایش یافته است، به طوری که این درآمد در سال ۲۰۱۰ حدود ۳۳۹میلیارد دلار بوده و همین مبلغ در سال ۲۰۱۲ به ۷۱۳میلیارد دلار رسیده و در نهایت بیش از یک تریلیون دلار در سال ۲۰۱۳ شده است.

در این میان درآمد محصولات تولیدشده از نانو در ایالات متحده آمریکا، در سال های مذکور، به ترتیب ۱۱۰، ۲۳۶و ۳۱۸میلیارد دلار بوده است که این آمار نشان دهنده رشد عظیم این صنعت در کشور مذکور است.

ایران تا سال ۲۰۲۰ در بین ۱۰ کشور اول دنیا

 چند روز پیش معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری در افتتاح نهمین جشنواره فناوری نانو اعلام کرد در حال حاضر ۱۶۰شرکت در حوزه نانو تأسیس شده اند که ارزش ریالی فروش محصولات آنها بیش از ۳۱۰میلیارد تومان است. ستاری همچنین با تأکید بر اینکه ۹۸درصد نیاز بازار دارو در داخل تولید می شود، اعلام کرد که این بازار در آینده ای نزدیک به گردش مالی ۸۰میلیارد دلاری خواهد رسید.

وی همچنین اضافه کرده که برای توسعه این فناوری یک سند چشم انداز ۱۰ساله تدوین شده که ایران به لحاظ تولید محصولات نانو و رشد و توسعه در این حوزه تا سال ۲۰۲۰ در میان ۱۰کشور برتر دنیا قرار گیرد.

محصولات ایرانی در بازار جهانی

براساس گزارش های منتشر شده، شرکت های ایرانی از نیمه دوم سال ۸۸ توانستند محصولات خود را روانه بازارهای جهانی کنند. به منظور ارائه بهتر خدمات و توسعه ورود محصولات ایران به بازار، گروهی از شرکت های اروپایی ارائه دهنده خدمات در قالب کریدور خدمات توسعه و فناوری، به کمک شرکت های ایرانی آمدند. همچنین از این سال نرخ مشارکت گروه های ایرانی در نشست های بین المللی و نمایشگاه های جهانی افزایش قابل توجهی داشت.

شرکت های ایرانی دانش بنیان محصولاتی از قبیل تجهیزات آزمایشگاهی و میکروسکوپ هایSTM، مغناطیس سنج و دستگاه کروماتوگرافی گازی، تصفیه آب با سیستم نانو فیلتراسیون که این سیستم ابتدا به صورت آزمایشی روی رودخانه کارون نصب و راه اندازی شد و سپس در سطح وسیع تری در استان خوزستان پیاده شد را تولید کردند.

از دیگر محصولات ایرانی می توان به تولید انواع فلزات و اکسیدهای فلزی، نانو لوله های کربنی که این ساختار کربنی در مصارفی همچون پایه کاتالیست های نفتی، ذخیره و هیدروژن و تولید کامپوزیت ها به کار می رود، کامپوزیت های هیدروژنی، انواع محصولات ضدباکتری، بتن مقاوم در برابر خوردگی، لوله های پلیمری بدون صدا برای آب و فاضلاب، قطعات نانوکامپوزیتی برای استفاده در خودرو، کاشی و سرامیک، مواد تثبیت کننده شن و خاک و بسیاری دیگر اشاره کرد.

ایران در رتبه ششم تولید مقالات نانوفناوری

پایگاه اسنادی ISI چندی پیش آخرین آمار تولیدات ملی و نانوفناوری در سال ۲۰۱۶ را اعلام کرد، بر این اساس ایران با تولید ۲۴۳۱ مقاله رتبه ششم جهان را به خود اختصاص داده است.

دکتر جعفر مهراد، رئیس بخش علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شیراز در گفت وگو با لیزنا  (پایگاه خبری کتابداری و اطلاع رسانی ایران) با اعلام این خبر افزود: میزان تولیدات علمی ایران در قالب مقالات پژوهشی در سال ۲۰۱۱ میلادی ۳۰۱۱، در سال ۲۰۱۲ میلادی ۳۶۸۱، در سال ۲۰۱۳ میلادی ۴۶۲۴، در سال ۲۰۱۴ میلادی ۵۵۶۵ و در سال ۲۰۱۵ میلادی ۶۶۶۰ بوده است.

وی در مورد تولیدات علم نانو توسط دانشگاه های کشور نیز گفت: آمار تولیدات علم نانو توسط دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور بر حسب یک میلیون نفر که جمعیت ایران ۷۸،۴۷۰،۰۰۰ محاسبه شده، از این قرار است: در سال ۲۰۱۰ تعداد ۲۷,۲۴ مقاله، در سال ۲۰۱۱ تعداد ۳۹.۹۲ مقاله، در سال ۲۰۱۲ تعداد ۴۸.۱۷ مقاله، در سال ۲۰۱۳ تعداد ۵۹.۳۷ مقاله و در سال ۲۰۱۴ تعداد ۷۰.۴۱ مقاله است.

راه اندازی شبکه آزمایشگاهی با رویکرد حمایت از ساخت تجهیزات

شبکه آزمایشگاهی فناوری نانو، با هدف تقویت زیرساخت های آزمایشگاهی و پزشکی فعالیت خود را از سال ۱۳۸۳ آغاز کرد و تا پایان سال ۹۲ توانست بیش از ۸۸۰ دستگاه آزمایشگاهی از ۵۸ آزمایشگاه مستقر در ۱۴ استان کشور را به اشتراک قطعی بگذارد. براساس آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حدود یک دهه فعالیت آزمایشگاهی افزایش، ۷٫۳۳ برابری خدمات و رشد ۵۰برابری درآمد اعضای این شبکه محقق شده است.

همچنین تا پایان سال ۹۴، ۴۰شرکت سازنده تجهیزات با حدود ۸۰نوع تجهیز در حوزه های مختلف تولید، ثبت و فعالیت خود را آغاز کرده اند. از جمله این فعالیت ها می توان به دستیابی به دانش فنی، تولید تجاری تجهیزاتی همچون میکروسکوپ های پویشی رویشی، دستگاه طیف سنج جرمی، دستگاه مغناطیس سنج، انواع دستگاه های آزمایشگاهی و صنعتی لایه نشانی فیزیکی و شیمیایی اشاره کرد.

حضور بیش از ۴۰شرکت مرتبط با فناوری نانو در نهمین نمایشگاه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت ایران و اختصاص بیش از ۳۵درصد از قراردادهای فروش در این نمایشگاه به مبلغ حدود ۲۰۰میلیارد ریال به تجهیزات و محصولات فناوری نانو، نشان دهنده قابلیت بالای شرکت های تولیدی در عرصه فناوری نانو است.

بر کسی پوشیده نیست که این فناوری می تواند در کنار ایجاد بسترهای جدید، توانمندسازی و رقابتی شدن صنایع موجود در کشور را فراهم کند. این صنعت تاکنون توانسته در صنایع مهم کشور همچون صنعت ساختمان، خودرو، نفت و پتروشیمی، نساجی، پزشکی، دارو، آب و فاضلاب، صنایع نیروگاهی و کشاورزی رشد و تغییرات چشمگیری ایجاد کند.

گفتنی است بسیاری از فعالان این حوزه انتظاردارند که برای توسعه هر چه بیشتر فعالیت های شان و دوام کسب وکار نهادهای مسئول همچون وزارت نیرو، صنایع و وزارت نفت همکاری بیشتری را با آنها در جهت خرید محصولات و همکاری های تجاری به کار گیرند.

مطالعه موردی: تجربه شرکتهای دانش بنیان در ایران

با توجه به پیشرفت سریع ایران در حوزه فناوری های نانو و جهش علمی بالای سال های اخیر، حمایت از تولیدکننده داخلی باید در اولویت تصمیم گیری ها باشد. یکی از شرکت هایی که سال هاست مبادرت به تولید کاتالیست های مورد نیاز صنعت نفت در ایران می کند شرکت نانو پارس اسپادانا است که به گفته مدیرعامل این شرکت در دنیا تنها یک شرکت اروپایی وجود دارد که محصولات مشابه آنها را تولید می کند.

کاتالیست چیست؟

کاتالیست ماده ای است که در پروسه ای خاص تولید می شود و تا ۹۰درصد از گازهای سمی را بی اثر می کند به گونه ای که هیدروکربن های نسوخته ای که آلاینده ها را تولید می کنند، به آب و دی اکسیدکربن تبدیل می کند.

علاوه بر این اکسیدازت را به گاز ازت تبدیل می کند. عناصر اصلی که نقش کاتالیستی را انجام می دهند بسته به نوع فرآیندی که انجام می گیرد یا استانداردهای آلایندگی مورد استفاده عبارتند از: فلزهای گران بها، مانند پلاتین، پالادیم و رودیم و نیز فلزات غیرگران بها مانند آهن، منگنز، نیکل و مس. همچنین عنصر سریم در کاتالیست های سه گانه به عنوان بافر و ذخیره کننده و آزاد کننده اکسیژن به کار می رود تا مخلوط گاز را همواره در حد نقطه استوکیومتری نگه دارد، زیرا در حول این نقطه کاتالیست های سه گانه بالاترین کارایی را نشان می دهند.

کاتالیست ها نقطه حساس صنعت نفت ایران

شرکت نانو پارس اسپادانا تولید کننده نانوذرات و کاتالیست ها است. این شرکت برای تولید نانو ذرات از روش ابداعی محققان خود که روشshoj نام گذاری شده است استفاده می کند. سعید شجاعی زاده، مدیرعامل این شرکت در گفت وگو با «فرصت امروز» اعلام کرد: در حوزه نفت و پتروشیمی مواد خاصی برای تولیدات نفتی ایجاد می کنیم که کاتالیزورهای اساسی برای ترکیبات نفتی هستند.

نانو کاتالیست یا کاتالیزور ماده هایی هستند که سرعت واکنش ها را بالا، مختل یا تغییر می دهد. در حال حاضر ۲۱۸ نوع کاتالیست برای صنعت نفت و پتروشیمی استفاده می شود. ۱۵ کاتالیست در صنایع شیمیایی و گازی و حدود ۶۰ نوع در صنعت دارو استفاده می شود. در مجموع چیزی حدود ۳۰۰ نوع کاتالیست در کشور مورد نیاز است. این کاتالیست ها دارای تکنولوژی بسیار بالایی هستند و سال ها روی آنها کار شده تا به این سطح رسیده اند. این محصولات نقطه کلیدی و حساسی را در صنایع کشور دارند.

در دوران تحریم و پس از خروج شرکت های بزرگ نفتی، اکثر واحدهای پتروشیمی کشور دچار مشکل شدند و توان تامین کاتالیست ها را نداشتند. شرکت اسپادانا پس از ۱۲سال تحقیق، توسعه و آزمایش و کسب دانش فنی توانست کاتالیست های مورد نیاز صنعت نفت و پتروشیمی کشور را شناسایی کرده و پس از تولید مواد اولیه مورد نیاز آن به تولید کاتالیست های اصلی مبادرت کند.

این محصولات نمک های خاصی را احتیاج دارند که طرف های خارجی حاضر به فروش آن یا انتقال دانش فنی در بعضی موارد حتی تا پنج برابر قیمت به ما نبودند.

کالای چینی سه برابر قیمت و فاسد!

شجاعی زاده با بیان اینکه این شرکت با ایجاد یک پروژه تحقیقاتی در طول دو سال توانسته نمک ها را در داخل کشور و با استفاده از کارشناسان ایرانی تولید کند، افزود: تمام مواد اولیه مورد نیاز این صنعت را از داخل کشور تامین کردیم، مگر فلزات خاصی که در ایران موجود نیست مثل پلاتین، رمیوم که ویژگی های خاصی دارند و در معادن کشور موجود نیستند.

ما با به دست آوردن دانش فنی تولید گاما آلومینیوم توانستیم اکثر مواد مورد نیاز را تولید و بیش از ۶۰درصد کاتالیست های مورد نیاز کشور را به صنعت کشور ارائه کنیم. وی افزود: ما رقبای سرسخت خارجی داریم البته باید گفت برای بعضی از محصولات مان رقیبی در منطقه نداریم. در برخی محصولات خاص چند شرکت ایرانی وارد شده اند اما به علت اینکه باید پایه های کاتالیست را از خارج وارد کنند توان تولیدی ما را ندارند. نانو پارس اسپادانا با داشتن توان تولید پایه کاتالیست ها بی رقیب است.

قیمت کاتالیست های خارجی که در سال های گذشته برای صنایع کشور خریداری شده بعضا  دو تا سه برابر قیمت محصول تولیدی ما بوده است. کشورهایی مثل چین، هلند و آلمان مقاصد خرید ارگان های دولتی بوده اند. در مقطعی کاتالیست های چینی که برای صنعت نفت خریده شدند بدون کیفیت و فاسد بودند که دور ریخته شدند. این محصولات نیز سه برابر قیمت واقعی خریده شدند.

وزارت نفت مشتری بالقوه ولی کم کار

شجاعی زاده با اعلام اینکه وزارت نفت یک طرف مصرف کننده محصولات تولیدی این شرکت است، گفت: شرکت های خصولتی فعال در حوزه پتروشیمی نیز طرف دیگر محصولات هستند. پاپیکو، هلدینگ خلیج فارس، شستا، پاسارگاد، مپنا و… مقاصدی هستند که می توانند به بازار و خرید محصولات ایرانی کمک کنند.

نیروی انسانی فعال در اسپادانا اکثرا تحصیلکرده رشته های مکانیک سیالات، بیولوژی، پلیمر، طراحی مواد، شیمی و فیزیک هستند که باید گفت بیش از نیمی از آنها در داخل تحصیل کرده اند. این محصول کالایی استراتژیک است و بازار خاصی دارد که متاسفانه در کشور ما در اختیار گروه و افرادی خاصی است. در واقع بقای گروه هایی مثل شرکت ما منوط به دریافت سفارش از این گروه ها است. در حال حاضر مدتی است که محیط و بستری ایجاد شده تا فعالان این حوزه را نابود کرده و از چرخه تولید خارج کنند.

تمایل خرید این گروه ها به خرید خارجی باعث خروج بسیاری از تولید کنندگان از چرخه شده است. در واقع اراده ای وجود دارد که  منفعت شخصی و لابی گری را به تولید ملی ترجیح می دهد. ما اجازه رشد لازم را پیدا نکردیم. پول های ناخواسته و نامشروعی به جیب برخی افراد سرازیر می شود و این مسئله جلوی رشد صنعت نفت ایران را گرفته است.

دوم در دنیا، اول در آسیا

مدیر عامل شرکت نانو پارس اسپادانا افزود: گروه با هسته ای پنج نفره آغاز به کار کرد. برای به دست آوردن دانش فنی کاتالیست های تولیدی فعلی مان در طول ۱۲سال بیش از ۶میلیارد تومان هزینه کردیم. سرمایه اولیه شرکت های نوپا بسته به مدل تولید و نیاز به تجهیزات متغیر است. در واقع می توان در آغاز با رقم ۳۰۰میلیون تومان هم آغاز کرد.

پروسه اخذ مجوز همچون شرکت های عادی از مسیر ثبت شرکت ها، اتاق بازرگانی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و در نهایت معاونت تحقیقاتی و فناوری ریاست جمهوری می گذرد. در این مسیر قانونی وجود دارد که فعالیت این شرکت ها را مختل می کند. بر این اساس شرکت های دانش بنیان باید ۵۰درصد از مالکیت خود را در اختیار نهادهای دولتی یا عمومی قرار دهند. مافیای اقتصادی و قدرت فاسد فرصت رشد را در صنایع داخلی محدود کردند.

در دنیا فقط یک شرکت وجود دارد که پایه  و ساپورت لازم برای تولید کاتالیست های مختلف را تولید می کند و آن شرکت ساس اول(Sasol) است. به زبان ساده تر ۸۵ درصد پروسه تولید کاتالیست در این پایه ها قرار دارد. بقیه شرکت های فعال جهانی از این شرکت پایه را خریداری می کنند و پس از آن به تولید فلزات و مواد دست می زنند.

ما در دنیا تنها شرکتی هستیم که با دانش فنی بومی قادر هستیم پایه اولیه را با استفاده از دانشمندان ایرانی بسازیم و از این جهت دومین پایه ساز دنیا هستیم. البته در کشور خودمان نه تنها حمایت نمی شویم، بلکه بارها سعی شده تا از گردونه خارج شویم.