ظاهر و باطن اقتصاد عربستان

در این میان اما کاهش محسوس قیمت نفت در بازارهای جهانی و افزایش هزینه‌های جنگ در یمن موجب شده تا لطمه‌ای جدی به بودجه عربستان وارد شود و این کشور را مستعد یک بحران جدید کند. این شرایط موجب شده تا ریاض مجبور شود از هزینه‌های عمومی خود کاسته، حقوق و مزایای پرداختی به مردم و کارمندان کشورش را کاهش دهد و شهریه‌ها و هزینه‌ها را به‌عنوان مثال در حوزه آموزش و پرورش خدمات عمومی افزایش دهد. یارانه‌های فراوانی که به سوخت، آب و برق تعلق می‌گیرد، در حال محدود شدن هستند. همزمان حکومت عربستان در پی این است که مانع مصرف بی‌رویه سوخت و آب و برق شود و به‌طور موازی مردم این کشور را به قناعت هر چه بیشتر تشویق کند. برای شرکت المراعی که یکی از شرکت‌های معتبر در حوزه لبنی در خاورمیانه است، پیش‌بینی می‌شود که در سال‌جاری هزینه‌ای 133میلیون دلاری برای عربستان ایجاد کند.

طرح شاهزاده محمد برای اصلاح اقتصاد عربستان موجب می‌شود تا مردمی که سالیان سال است با حمایت دولت در هر زمینه مواجه بوده‌اند، آسیب ببینند. لامع السلیمانی، یکی از تاجرها و عضو کمیسیون اقتصادی صنعت و بازرگانی جده می‌گوید: دولت برای اصلاحات بسیار سریع حرکت می‌کند و مردم احساس می‌کنند که از سوی دولت به حال خود رها شده‌اند. او می‌افزاید: زندگی و تجارت به‌طور معمول در این شرایط دوام نمی‌آورد. از نو نوشتن قراردادهای اجتماعی برای شاهزاده 31 ساله عربستان سعودی بسیار گران تمام خواهد شد. ابراهیم النهاس، یکی از استادان دانشگاه «ملک سعود» در ریاض می‌گوید: او شهرت خود را برای اجرای این اصلاحات به خطر انداخته است. مردم منتظرند ببینند او چه کار خواهد کرد. آیا او موفق خواهد شد کارها را به سامان برساند یا نه؟

این استاد دانشگاه بر این باور است که اگر بتواند این اصلاحات را به سرانجام برساند وی پادشاه آینده عربستان سعودی خواهد بود؛ در غیر این صورت وی آینده خوش خود را از دست خواهد داد. عربستان سعودی بشکه، بشکه نفت می‌سوزاند تا برق این کشور را تامین کند. عربستان در حوزه صنایع دیگر به شدت محتاج سوخت فسیلی است. این کشور هر چند که روی دریایی از نفت خوابیده است و شرکت آرامکو نیز سالانه میلیاردها دلار سود به این کشور می‌رساند اما ریاض برای همه صنایع خود محتاج سوزاندن نفت است.

عربستان در واقع یکی از معدود کشورهایی است که محتاج به سوزاندن نفت زیاد در داخل کشورش است. وقتی دمای هوا در این کشور در تابستان اوج می‌گیرد استفاده از کولرهای گازی و سیستم‌های تهویه مطبوع هوا به شدت افزایش پیدا می‌کند. همچنین این کشور برای راه‌اندازی شهر برفی (شهری زیرزمینی که دما را در آن به‌طور مصنوعی سرد کرده‌اند و زمین پوشیده از برف است) نیاز به مصرف بالای سوخت دارد. اوضاع برای مصرف آب شیرین هم همین‌گونه است. آنها برای استخراج آب شیرین نیز نیاز به مصرف انرژی دارند. گلادا لاهن، نویسنده و یکی از اعضای اتاق فکر چتم هاس در لندن می‌گوید: عربستان سعودی به‌طرز قابل‌توجهی برای هریک از صنایع خود مستقیم و غیرمستقیم به انرژی ارزان محتاج است. به اعتقاد وی اگر عربستان سعودی دست به تغییراتی در الگوی مصرف خود نزند، در دهه‌های آینده خود به یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت تبدیل خواهد شد.

عربستان سعودی به تازگی با طرح کاهش تولید نفت برای افزایش قیمت این محصول در بازارهای جهانی موافقت کرده است. طرح شاهزاده محمد برای نجات اقتصادی این کشور فروش سهام اندکی از جواهر سلطنتی عربستان سعودی یعنی آرامکو است. شاهزاده محمد قصد دارد تا راه را برای سرمایه‌گذاری در این شرکت فراهم کند. کسری بودجه ریاض در سال گذشته نزدیک به 100 میلیارد دلار بود. ذخایر خارجی این کشور از سال 2014 که قیمت نفت پیاپی افت می‌کرد، یک چهارم کاهش یافت. عربستان همچنین استقراض از بانک‌های خارجی را افزایش داد و سعی می‌کند تا از بازارهای اوراق قرضه جهانی بیشتر قرض کند. صندوق‌های تامینی، بانک مرکزی عربستان را مجبور کرده‌اند تا درخصوص پول خود یعنی ریال از نو ارزیابی داشته باشد. زاک شرایبر، رئیس موسسه «Point state» که پایین آمدن قیمت نفت را پیش‌بینی کرده بود می‌گوید که عربستان سعودی تنها 2 سال زمان تا سقوط دیوار ساختگی خود فاصله دارد زیرا این کشور ارزش پول خود را دستکاری کرده و به‌طور مصنوعی ارزش آن را بیش از حد بالا نگه داشته است.

عربستان سعودی در حال حاضر با مشکلات عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند. این کشور بسیاری از پروژه‌های زیرساختی‌اش را نیمه‌کاره رها کرده و دستور به اخراج کارگران داده است. در سال جاری، کارگران خارجی در اعتراض به عدم دریافت حقوق خود اتوبوس‌ها را به آتش کشیدند. همچنین مردم این کشور در اعتراض به بالا رفتن قیمت آب و برق در شبکه‌های اجتماعی دست به اعتراضات گسترده زدند و زمانی که وزیر آب و برق گفت بهتر است مردم به جای هیاهو با قیمت‌های جدید کنار بیایند حکومت عربستان برای آرام کردن مردم دستور به اخراج وزیر از پست خود داد. عادل حمیزه، معاون کرسی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در دانشگاه آکسفورد می‌گوید: اگر شما یکی از شهروندان سعودی باشید انتظارات زیادی از حکومت خود خواهید داشت، زیرا شما با ولخرجی‌های سردمداران این کشور خو گرفته‌اید. این استاد دانشگاه پیش‌بینی می‌کند که حکومت عربستان در این شرایط با مشکلات بیشتری دست و پنجه نرم خواهد کرد.

به این موارد اضافه کنید افزایش جمعیت عربستان را که از سال 1990 به این سو دو برابر شده است. بیش از نیمی از مردم این کشور زیر 25 سال سن دارند. بخش خصوصی هم نتوانسته به خوبی به کمک حکومت بیاید و اشتغال ایجاد کند. تخمین زده می‌شود هر سال 300 هزار جوان باید وارد بازار کار شوند. این مورد درخصوص زنان هم صادق است. باوجود اینکه عربستان سعودی همچون یک خودرو لوکس مانند فراری در اذهان عمومی دیده می‌شود که از ثبات خوبی برخوردار است و توانسته با ثبات در جاده جهانی رانندگی کند، اما به نظر می‌رسد این اوضاع چندان با واقعیت همخوان نباشد و عربستان سعودی با مشکلات مالی فراوانی روبه‌رو است. در این میان کویت و قطر با توجه به جمعیت و مقدار درآمدی که دارند اوضاع بسیار بهتری از برادر بزرگ‌ترشان دارند.

فقر در این کشور در حال گسترش است و طبقه متوسط نیز به شدت از عملکرد دولت خشمگین است. راشد الراشد یکی از شهروندان سعودی می‌گوید: قیمت‌ها مدام در حال افزایش است. او می‌گوید: قیمت برق پس از ماه رمضان به شدت افزایش یافت و ما به راستی از پرداخت آن عاجز بودیم. او می‌افزاید: برق ما مدتی است که قطع شده است. فکر کنم این شتر است که می‌تواند بدون برق دوام بیاورد. در خیابان‌های ریاض می‌توانید بیلبوردهایی را ببینید که ملک سلمان به همراه شاهزاده دردانه‌اش محمد به دوردست‌ها یا به افق خیره شده‌اند. این افق همان چشم‌انداز 2030 این کشور است که قرار است تا آن سال ثبات و رشد اقتصادی را در این کشور افزایش دهد.