قراردادهای نفتی کلید خورد
پس از آنکه بیژن زنگنه، وزیر نفت دولت یازدهم از طراحی شیوه جدیدی در قراردادهای نفتی رونمایی کرد، بسیاری از منتقدان دولت فوری دست به کار شدند تا مقابل این اقدام دولت روحانی دیواری بتونی بنا سازند.
«دیواری بتونی» که با مواد اولیه‌ای از جنس «غرض‌ورزی‌های سیاسی» پیکره‌اش ساخته شد و روزبه‌روز بدنه آن گسترش بیشتری پیدا کرد تا سایه دیوار منتقدان بر قراردادهای جدید نفتی وسعت بیشتری پیدا کند. به هر اندازه قراردادهای نفتی به سبکی جدید مورد هجوم قرار گرفت به همان میزان عزم دولت در اجرایی شدن آن نیز بیشتر شد. حتی دامنه این نزاع به صندلی‌های سبز رنگ مجلس نیز کشیده شد به طوری که در آخرین روز مرداد سال جاری نمایندگان ملت وقت را غنیمت شمرده و در یک جلسه غیر علنی پای صحبت‌های بیژن نامدار زنگنه نشستند. جلسه‌ای که در ابتدای آن وزیر نفت به مدت یک ساعت از روند تنظیم و تصویب الگوی قراردادهای جدید نفتی به وکلای ملت توضیح داد. در همین نشست بود که زنگنه به حضور منتقدان قراردادهای نفتی در دیدار با معاون اول رییس‌جمهوری تاخت و جزییاتی از اصلاح الگوی قراردادهای نفتی مطرح کرد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، حالا بعد از گذشت حدود ٤٣ روز از حضور وزیر نفت در مجلس شورای اسلامی، بیژن زنگنه از قراردادی رونمایی کرد که تا حدی می‌توان گفت خواب منتقدان نفتی را آشفته خواهد کرد. زنگنه که با عنوان شیخ‌الوزرای دولت از او نام می‌برند در روز سه‌شنبه با حضور در سالن شهید بهشتی وزارت نفت نخستین قرارداد نفتی را تیتر خبری کرد که شاید برخی منتقدان هرگز فکر نمی‌کردند چنین اتفاقی به وقوع بپیوندد. در مراسم امضای HOA بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا در وزارت نفت زنگنه را نوذری رییس هیات‌مدیره گروه توسعه انرژی تدبیر و محمد مخبر رییس ستاد اجرای فرمان امام(ره) همراهی کردند. همراهی‌ای که در نهایت منجر به این شد تا نخستین قرارداد جدید نفتی با مدل IPC با محوریت توسعه میدان مشترک یاران، مارون و کوپال به ارزش ٥/٢ میلیارد دلار به امضا برسد.
بیژن زنگنه در امضای نخستین قرارداد نفتی هرچند با همان ظاهر جدی و خشک همیشگی ظاهر شده بود اما به راحتی لبخند رضایتی که در قلبش نقش بسته بود به چشم می‌آمد. وی توضیحاتش را در این نشست با رمزگشایی از ابعاد تازه‌ای از قراردادهای نفتی آغاز کرد و گفت: «مفاهیم اصلی قرارداد ابتدا به امضا می‌رسد و به دنبال آن، قرارداد انجام می‌شود. برای صرفه‌جویی در زمان با امضای HOA چارچوب را مشخص کردیم. ما در ایران شرکت E&P نداریم. در این قراردادها یکی از مواردی که انتقاد شد ساخت شرکت‌های E&P بود، منتقدان براین باورند که شرکت استخراج و تولید در ایران، شرکت ملی نفت را تضعیف می‌کند. اما با نداشتن شرکت E&P در واقع درآمد خارجی‌ها از نفت ایران، بیشتر از خود شرکت‌های ایرانی می‌شود. یکی از اهداف ساخت شرکت‌های E&P ایجاد شرکت‌های دانش بنیان است که نباید فقط دارای مخزن باشند.»
وی با اشاره به میدان‌های یاران، مارون و کوپال گفت: « هدف اصلی ما در هر سه میدان، افزایش ضریب بازیافت نفت است. وزارت نفت از همکاری با تمام شرکت‌هایی که بتوانند با تامین سرمایه و بهره مندی از فناوری‌های امروزه در افزایش برداشت به صنعت نفت کمک کنند، استقبال می‌کند. تمرکز ما به افزایش بازیافت و میدان مشترک است. میدان مشترک یک ثروت است باید از آن استفاده کرد.»زنگنه با اشاره به مناطق نفت خیز جنوب گفت: «در این منطقه ۶۰ میدان نفتی وجود دارد که در آن هنوز کار نشده است. در ٣٠ سال گذشته در کشور برای افزایش بازیافت کاری نکردیم و باید برای توسعه کشور به این موضوع توجه بیشتری کنیم.» وی با بیان اینکه همه شرکت‌های میتوانند به شرط تامین منابع مالی و در صورت نیاز استفاده از توانمندی‌های شرکت‌های خارجی با صنعت نفت همکاری کنند، یادآور شد: «همکاری با شرکت‌های خارجی در انتقال فناوری و روش‌های مدیریت پروژه اثربخش است.»وی در دفاع از انعقاد نخستین قرارداد ای‌پی‌سی با پرشیا گفت: «چندی پیش آقای نوذری، رییس هیات‌مدیره گروه توسعه انرژی تدبیر یادآوری کردند که کار شرکت نفت و گاز پرشیا در میدان یاران شمالی رو به پایان است و به دنبال تحویل کار، ظرفیت مدیریتی ایجاد شده، بی‌استفاده و هزاران نفر شاغل در این پروژه بیکار می‌شوند. این موضوع سبب شد تصمیم بگیرم توسعه میدان یاران را که نفت و گاز پرشیا در بخش شمالی آن نیز خوب کار کرده است، خودشان عهده‌دار شوند. همچنین ستاد اجرایی فرمان امام(ره) تاکنون در پروژه یاران شمالی تا جایی که توانسته است در تامین منابع مالی کمک کرده و امیدواریم نفت و گاز پرشیا با تداوم حمایت‌های ستاد، دریافت وام و استفاده از منابع شریک خارجی خود ٢/٢میلیارد دلار سرمایه برآورد شده در توسعه میدان‌های یاران، کوپال و مارون را نیز تامین کند.»زنگنه ادامه داد: «تا جایی که اطلاع دارم در یاران شمالی که توسعه آن در قالب قرارداد سنتی بیع متقابل دنبال می‌شود، با توجه به هزینهکردهای صورت گرفته، در عمل چیزی عاید پیمانکار (شرکت توسعه نفت و گاز پرشیا) ستاد اجرایی فرمان امام(ره) نمیشود و اگر هزینه و درآمد برای آنها سربه سر تمام شود، جای شکر دارد.»
تحقق تولید یاران شمالی
وزیر نفت با تاکید بر محوریت ازدیاد برداشت در فعالیت‌های توسعهای سه میدان نامبرده، گفت: «حتی در یاران نیز با توجه به ضریب بازیافت پایین این میدان، باید افزایش ضریب بازیافت مورد توجه قرار گیرد. هدفگذاری تولید میدان یاران شمالی (روزانه ٣٠ هزار بشکه) طی چند هفته آینده محقق می‌شود. ازدیاد برداشت موازی با برداشت از میدان‌های مشترک حایز اهمیت است، اهمیت میدان مشترک از این حیث است که تاخیر در برداشت، برداشت بیشتر طرف مقابل و از دست رفتن منافع ما را به همراه دارد؛ در ازدیاد برداشت نیز به همین ترتیب است یعنی اگر در زمان مقرر برداشت صورت نگیرد، این ثروت زیرزمینی از دست میرود.»
جای کسی تنگ نشده
زنگنه در ادامه در پاسخ به برخی پرسش‌ها مبنی بر اینکه چرا فلان میدان را به فلان شرکت دادید، عنوان کرد: جای کسی تنگ نشده است و صنعت نفت برای توسعه میدان‌های در حال بهره‌برداری و همچنین توسعه نیافته خود به سرمایههای داخلی، خارجی و فناوری‌های بسیار نیاز دارد. بیش از ٦٠ مخزن شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب نیازمند اجرای طرح‌های جدید هستند و میدان‌های نفت فلات قاره، میدان‌های گازی نفت مناطق مرکزی و میدان‌های کشف شده و توسعه نیافته هم وجود دارند که در مجموع بیش از ١٠٠ میلیارد دلار نیاز صنعت نفت را به سرمایه‌گذاری رقم زدهاند. افتخار نیست در شرق کارون با ٦٠٠ میلیارد بشکه ذخایر نفت درجا، تنها ١٤٠ میلیارد بشکه قابل بازیافت باشد و کمی بالاتر از آن، مردم با فقر و بیکاری دست و پنجه نرم کنند. باید ثروت ایجاد کنیم زیرا تنها با آغاز کار توسعه ده‌ها هزار شغل ایجاد می‌شود و فرصتهای شغلی پس از بهره‌برداری که جای خود را دارد.
پول مفت به کسی نمی‌دهیم!
زنگنه گفت: در این قراردادها، پول مفت به کسی نمی‌دهیم. دستمزد و سود از محل تولید و درآمدزایی پرداخت می‌شود و با کسی رودربایستی نداریم؛ اگر تولید بیشتر شد، دستمزد بیشتر و اگر تولید کمتر شد، دستمزد نیز کمتر می‌شود. وی برآورد سهم ٧٠ درصدی داخل در قراردادهای جدید نفتی با شرکت‌های بین‌المللی، ابراز امیدواری کرد در قراردادهایی که شرکت داخلی راهبری اصلی را بر عهده دارد، سهم داخل از ٨٠ درصد تجاوز کند.
تقویت نفت با شرکت‌هایE&P
زنگنه به اقدام وزارت نفت برای شکلگیری شرکت‌های اکتشاف و تولید اشاره کرد و گفت: ما در ایران چنین شرکتی نداریم و از ابتدا که این بحث مطرح شد، انتقادهای شدیدی آغاز شد. منتقدان معتقد بودند شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی، سبب تضعیف شرکت ملی نفت می‌شوند. شکلگیری این شرکت‌ها از سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری نیز بوده است و ایشان حمایت کردند که این شرکت‌ها در بهره‌برداری حضور داشته باشند؛ البته بدون مالکیت در مخزن. به گفته وزیر نفت، اگرچه کشوری که برخوردار از نفت نیست می‌تواند شرکت اکتشاف و تولید داشته باشد، اما کشوری که صاحب نفت است، حتما باید چنین شرکتی را در اختیار داشته باشد. هم‌اکنون هشت شرکت ایرانی برای تبدیل شدن به شرکت‌های اکتشاف و تولید مستعد شناخته شدهاند و تعداد این شرکت‌ها به حدود ١٠ شرکت افزایش مییابد.
برای GC ها هم سختی کشیدیم
زنگنه با بیان اینکه یکی از اهداف ما در قراردادهای جدید نفتی، شکلگیری و تقویت شرکت‌های اکتشاف و تولید است، به تاکید خود بر شکلگیری شرکت‌های پیمانکار عمومی (GC) در دوره قبل وزارتش اشاره کرد و گفت: در آن دوره هم برای ایجاد این شرکت‌ها خیلی سختی کشیدیم و انتقادهای زیادی را متحمل شدیم. به این ترتیب، شرکت‌های اکتشاف و تولید را در متن مصوبه دولت گذاشتیم و اعلام کردیم هیچ شرکت خارجی نمی‌تواند با ایران قرارداد ببندد مگر آنکه با شرکت اکتشاف و تولید ایرانی مشارکت کند. سپس پا را فراتر گذاشتیم و اعلام کردیم شرکت‌های صاحب صلاحیت اکتشاف و تولید میتوانند خود به عنوان راهبر اصلی در میدان‌ها فعالیت کنند و در این زمینه از همکاری شرکت‌های خارجی هم بهره‌مند شوند.
HOA بعدی امضا می‌شود
زنگنه بر همکاری با دانشگاه‌ها هم که در قراردادهای بالادستی نفت برای توسعه فناورانه مخازن (٩ میدان) مورد تاکید قرار دارد، تاکید کرد و ادامه داد: دانشگاه‌ها باید به عنوان مشاور مادر تحقیقاتی در این میدان‌ها فعالیت کنند و منشا تولید فناوری باشند. البته به زودی HOA دیگری نیز امضا می‌شود و حرکت توسعه و تعالی صنعت نفت ادامه دارد.
آمارهای آقای مدیرعامل
میزبان اصلی این مراسم علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران بود که به عنوان نخستین سخنران پشت تریبون رفت و همان ابتدا خرسندی خودش از اتفاق روز سه‌شنبه ١٣ مهر را با خوش‌و‌بشی که با خبرنگاران کرد، نمایش داد و گفت: « چون می‌دانم از عدد و رقم خوش‌تان می‌آید برای همین آمار‌ها را اعلام می‌کنم.» اتفاقی که چند لحظه بعد کاردر با ارایه اطلاعات آماری خیلی زود آن را محقق کرد: « این قرارداد شامل ۴ تا میدان و ۵ تا مخزن است. فرصتی فراهم شده که کشور برای نخستین بار از ۸ شرکتی که مورد تایید وزارت نفت قرار گرفتند، به مدل E&P کار کنند. این نخستین قرارداد حوزه بالا دستی است و امیدواریم توانایی خود را در اینجا نشان دهیم.»آمارهای آقای مدیرعامل به همین جا خاتمه پیدا نکرد و در ادامه توضیحات خود گفت: «تمرکز ما در این است که ضریب بازیافت و برداشت را افزایش دهیم. در حال حاضر تولید روزانه این ۴ میدان یاران، کوپال و مارون ۱۸۵ هزار بشکه در روز است و برنامه داریم که حداقل به ۲۶۰ هزار بشکه در روز برسانیم.»توضیحات آماری کاردر باز هم ادامه پیدا کرد: «در حال حاضر بازیافت از میدان یاران حدود ۱۰ درصد، بنگستان میدان مارون ٩/٣ درصد، کوپال حدود ۱۳ درصد و کوپال مخزن آسماری ۱۸ درصد است. سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای توسعه این میادین ٢/٢ میلیارد دلار است. حداقل ۲۰ سال قرارداد را در نظر بگیریم، درآمد این قرارداد ۲۷ میلیارد دلار است.»
باید با شرکت‌های خارجی در خارج از مرزهای ایران رقابت کنیم
رییس ستاد اجرایی فرمان امام (ره) با بیان اینکه ما به دنبال بین‌المللی شدن هستیم، افزود: ما نباید نگران حضور شرکت‌های خارجی در داخل باشیم، آنها باید نگران حضور ما در اجرای پروژه‌ها باشند. مخبر در مراسم امضای HOA میان شرکت ملی نفت ایران و شرکت توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا زیرمجموعه‌های ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره)،به تجربه اجرای طرح توسعه یاران شمالی از سوی شرکت نفت و گاز پرشیا اشاره کرد و افزود: این پروژه، نخستین پروژه‌ای بود که به شرکت نفت و گاز پرشیا واگذار شد و به لحاظ زمانی، قیمت تمام شده و کیفیت، شرایط مطلوبی دارد.از ١٤٢ شرکت فعال در اجرای پروژه یاران شمالی تنها سه شرکت خارجی هستند که این موضوع حاکی از حداکثر‌سازی سهم سازندگان داخلی در اجرای این پروژه است. مخبر با اشاره به بحث‌های مطرح شده در یک سال اخیر برای حضور شرکت‌های خارجی در قالب الگوی جدید قراردادهای نفتی، تصریح کرد: بهترین هدیه ما به مردم کشور این است که با شرکت‌های خارجی در خارج از مرزهای ایران رقابت کنیم نه این که در داخل با آنها رقابت کنیم.
وزیر نفت می‌تواند شرایط را برای فعالیت شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های داخلی فراهم کند. وی ادامه داد: از وزیر محترم نفت درخواست می‌کنم اکنون که این گام را برای واگذاری پروژه به شرکت‌های داخلی برداشته‌اند، گام بعدی ایشان بررسی سازوکار ایجاد کنسرسیومی با محوریت شرکت‌های داخلی و خارجی، برای حضور در پروژه‌های آزادگان و یادآوران باشد و ما آمادگی تشکیل چنین کنسرسیوم داخلی را با حضور نیروهای متخصص و توانمند اعلام می‌داریم.طرح این مساله اتفاق بزرگی است، اطمینان دارم با اعتماد آقای مهندس زنگنه این اتفاق رخ دهد. با امضای این قرارداد افزون بر ایجاد اشتغال، شاهد امنیت، توسعه اقتصادی و فرهنگی در مناطق جنوب کشور خواهیم بود. به گفته وی، در ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، همه فعالیت‌ها با مشارکت مردم انجام می‌شود.
بر همین اساس از ١٤٢ شرکت ایرانی فعال در پروژه یاران شمالی هیچ‌یک از شرکت‌ها وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام(ره) حضور ندارند و همه فعالیت‌ها برون‌سپاری شده است. مخبر همچنین از آمادگی ستاد اجرایی فرمان امام(ره) برای همکاری همه شرکت‌های خصوصی داخلی را در اجرای این پروژه خبر داد و اعلام کرد ما از توانمندی همه شرکت‌های داخلی در اجرای پروژه‌ها استفاده خواهیم کرد.وی در ادامه افزود: زیبنده کشور نیست که ما با سابقه یکصد ساله در صنعت نفت هنوز دست نیازمان به سمت خارجی‌ها دراز شود.
