کفش‌های ماشین را کی عوض کنیم؟
با تایر لاستیکی خودرو و راه‌های استفاده صحیح آن به عنوان قلب دوم ماشین‌تان آشنا شوید.
شنیده‌اید که می‌گویند انتخاب کفش مناسب، علاوه بر راحتی پاها هنگام پیاده‌روی، تاثیرات بسیار مثبتی بر سلامت ستون فقرات و دوام سایر اندام‌های انسان خواهد داشت.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از جام جم، در خودروها نیز انتخاب درست لاستیک و استفاده صحیح از آن همان‌طور که سواری راحت و دلخواهی را به سرنشینان ارائه خواهد داد، از فرسودگی‌های زودرس اجزایی مانند شاسی و جلوبندی جلوگیری کرده و در کنار آن به کمتر شدن میزان مصرف سوخت نیز کمک فراوانی خواهد نمود. در این پرونده با تاریخچه لاستیک خودرو، انواع آن و عوامل موثر در حفظ و نگهداری آن آشنا خواهیم شد.
تایرها در گذر زمان
در قرن 19 میلادی، گاری‌ها و درشکه‌هایی که با اسب کشیده می‌شدند برای حرکت روی زمین‌های سخت، سنگی یا غیرمسطح به چرخ‌های محکم نیاز داشتند. به‌همین منظور از چوب یا فلز برای ساخت چرخ‌ها استفاده می‌شد که در آن زمان بهترین موادی بودند که استحکام زیادی داشتند، اما خشک و خشن بودند. به مرور زمان لاستیک طبیعی جایگزین آنها شد و در کنار تمام مزایایی که داشت و در دمای طبیعی از مقاومت و چسبندگی مناسبی برخوردار بود در دماهای گرم بسیار نرم و در فصول سرد خشک و شکننده می‌شد.
در سال 1218/ 1839 فردی به نام چارلز گودیر با اختراع فرآیندی به نام ولکانیزاسیون ـ که در آن لاستیک با گوگرد و حرارت شدید مقاوم‌تر می‌شد ـ موفق به ساخت لاستیکهای بادوامی شد که پس از تغییر شکل بسرعت به حالت اولیه بازمی‌گشتند. در آن زمان بیشتر لاستیک‌ها توپر بودند و کماکان مشکل خشک و خسته‌کننده بودن برای سرنشینان باقی بود. در سال 1224/ 1845 اولین بار لاستیک بادی را رابرت تامسون اختراع کرد؛ اما حدود 40سال بعد و در سال 1267/ 1888 جان دانلوپ اولین نمونه از لاستیکهای بادی کاربردی را اختراع کرد.
لاستیکهای آن ایام به صورت دائمی ساخته می‌شد و قابل جدا شدن نبود و مشکلات خاص خود را داشت. دو سال بعد ادوارد میشلن بریتانیایی اولین لاستیک بادی قابل جداشدن را اختراع و با نصب آن روی دوچرخه در سال 1270/ 1891 موفق به ثبت اختراع خود شد. تا سال 1283/ 1904 لاستیک‌ها صاف و بدون آج بودند و با بیشتر شدن سرعت اتومبیل‌ها و دوچرخه‌ها نیاز به پایداری و کشش بهتر باعث شد شرکت کنتیننتال برای اولین بار لاستیکهای آجدار را اختراع کند و از سال 1287/ 1908 شرکت گودیر به ساخت آن اقدام کرد.
رده‌بندی لاستیک‌ها براساس فرآیند تولید
الف) لاستیکهای رادیال
لاستیکهایی هستند که در آنها رشته‌هایی از جنس نخ یا سیم فولادی با زاویه 90 درجه به کار گرفته شده است. اولین بار فناوری ساخت این لاستیک‌ها از سال 1327/ 1948 و توسط شرکت میشلن به صورت تجاری به کار گرفته شد.
ب) لاستیکهای بایاس
با تولید لاستیکهای رادیال در اروپا و بعد از آن در ژاپن به دلیل عمر بیشتر، هندلینگ بهتر و کاهش مصرف سوخت، این‌گونه لاستیک‌ها با محبوبیت زیادی مواجه شدند. اما وضع در بازار ایالات متحده به شکل دیگری بود و لاستیک‌سازان آمریکایی از سرمایه‌گذاری در این زمینه خودداری کردند. شرکت گودیر برای رقابت با سایر تولیدکنندگان اروپایی به بازطراحی فناوری رادیال اقدام و شیوه جدیدی را در ساخت لاستیک ابداع کرد. در این فناوری شبکه‌ای از نخ که به صورت مورب در لایه‌های داخلی لاستیک قرار می‌گرفت استفاده می‌شد. محبوبیت این تولیدات دوام چندانی نداشت و به دلیل بحران نفتی سال 1352/ 1973 و بالارفتن قیمت بنزین، بازار آمریکا دروازه‌های خود را روی لاستیکهای رادیال باز کرد و از اوایل دهه 1360/ 1980 این لاستیک‌ها روی تمام خودروهای ساخت آمریکا نصب شد.
ج) لاستیکهای تیوبلس
تا اواسط قرن بیستم از لاستیکهای تیوب‌دار استفاده می‌شد و اولین تلاش‌ها برای ساخت لاستیکهای بدون تیوب ناموفق بود؛ اما در سال 1325/ 1946 شرکت گودریچ اختراع لاستیک بدون تیوب یا تیوبلس را به ثبت رساند. تا سال 1331/ 1952 طول کشید تا این نوع تایر به مرحله تولید برسد و سرانجام در سال 1333/ 1954 اولین اتومبیل تولیدی در آمریکا با لاستیکهای تیوبلس به حرکت درآمد.
د) لاستیکهای پنچررو
در اوایل قرن بیستم جاده‌ها ناهموار و نامناسب بودند و این مساله موجب خرابی و پنچر شدن لاستیک خودروها می‌شد. به‌همین دلیل خودروها معمولاً به بیش از یک لاستیک زاپاس مجهز می‌شدند. تعویض لاستیک پنچر مشکل بزرگی برای رانندگان بود. درصورتی‌که خود راننده نمی‌توانست لاستیک را عوض کند باید به ایستگاه‌های تعویض لاستیک مراجعه می‌کرد که گاه کیلومترها دورتر بود. شرکت دانلوپ در فاصله بین دهه 70 و 80 تلاش‌های زیادی برای ساخت لاستیکهایی کرد که بتوانند در صورت پنچری هم به حرکت خود ادامه دهند. دانلوپ اولین شرکتی بود که توانست چنین لاستیکهایی را به تولید انبوه برساند. این لاستیک‌ها درنهایت در برخی از خودروهای انگلیسی به‌صورت استاندارد به کار گرفته شد. هرچند قیمت این لاستیک‌ها گران‌تر از انواع معمولی است، اما علاوه بر ایمنی بیشتر، راهی برای حذف چرخ زاپاس و وسایل تعویض آن نیز محسوب می‌شود که موجب کاهش وزن خودرو، افزایش فضای صندوق بار و کاهش هزینه‌ها می‌شود. به همین دلیل در حال حاضر تعدادی از خودروسازان به استفاده از این لاستیک‌ها روی آورده‌اند.
هـ) لاستیکهای امروزی
فناوری جدیدی که امروزه در صنعت لاستیک‌سازی درحال‌توسعه و آزمایش است، لاستیکهای بدون باد هستند. این لاستیک‌ها که همچنان مراحل تحقیق و آزمایشی خود را می‌گذرانند، از پلاستیک‌های مدرن و با فناوری‌های امروزی ساخته می‌شوند. هرچند هنوز لاستیکهای بدون باد به آن سطحی از پیشرفت نرسیده‌اند که بتوانند وزن یک خودرو را تحمل کنند و معایبی چون وزن بیشتر و دوام کمتر دارند، اما پروژه‌های ساخت و توسعه آنها متوقف نشده و همچنان در شرکت‌های میشلن و بریجستون ادامه دارد.
باد نیتروژن مفید برای تایرها
همان‌طور که پیشتر گفته شد استفاده از باد در لاستیک خودرو از سال 1324/ 1945 رواج پیدا کرد و تا همین امروز نیز کاربرد خود را حفظ کرده است. اما چند سال اخیر تب استفاده از گاز نیتروژن به جای باد معمولی در لاستیک خودروها بالا گرفته است. این در حالی است که تا پیش از این عمدهترین کاربرد استفاده از نیتروژن در حوزه وسایل نقلیه، مربوط به خودروهای نظامی و سنگین، هواپیماهای تجاری، خودروهای مسابقه‌ای و شاتلهای فضایی بوده است. اما این جایگزینی شیوه درستی است؟
کارشناسان برخی مزایای استفاده از باد نیتروژن را این گونه برشمرده‌اند:
افزایش فوق‌العاده عمر لاستیک: به دلیل سرد بودن دائمی لاستیک با استفاده از این گاز، عمر لاستیک تا 40 درصد افزایش مییابد.
نرم شدن کمک فنرهای خودرو: به دلیل نرم شدن لاستیک‌ها، جلوبندی خودرو استهلاک کمتری خواهد داشت و این باعث سالم ماندن اتاق خودرو می‌شود و چرخ‌ها تا 70 درصد بالانس می‌شوند.
تنظیم دائمی باد لاستیک‌ها: به دلیل این که مولکولهای نیتروژن درشتتر از هوا یا اکسیژن هستند، هوای گرم و سرد تأثیر زیادی روی این گاز ندارد و همیشه ثابت است. در نتیجه خروج مولکولهای بزرگ‌تر از لاستیک زمان بیشتری نیاز دارد.
کاهش مصرف سوخت: چون به دلیل تزریق گاز نیتروژن به لاستیک، اصطکاک آن با زمین کاهش مییابد، در نتیجه مصرف سوخت به میزان 10 تا 15 درصد کاهش خواهد یافت.
عملکرد عالی ترمز خودرو در سرعت‌های بالا: به دلیل نرمی بیش از حد لاستیک‌ها با گاز نیتروژن، عملکرد ترمز خودرو تا 30 درصد بهبود مییابد.
عملکرد بهتر رینگهای اسپرت: خشک بودن و کوبیدن رینگ اسپرت خودروها صد درصد برطرف می‌شود و در نتیجه عمر جلوبندی افزایش پیدا کرده و استهلاک لاستیک‌ها کمتر می‌شود.
آخرین بار کی لاستیک‌ها را بالانس کردید؟
بالانس لاستیک‌ها یکی از الزامات اساسی در زمان سرویس دوره‌ای خودرو است که همواره از سوی سازنده خودرو نیز توصیه می‌شود. این عمل از طریق توزیع یکسان وزن لاستیک و خودرو، باعث سایش یکنواخت هر چهار لاستیک و یک سواری ملایم می‌شود.
در طول زمان، سایش لاستیک و افتادن در دست‌اندازها و جاده‌های ناهموار باعث می‌شود توزیع نیرو روی لاستیک‌ها دستخوش تغییر شود که در این حالت لاستیک‌ها از شرایط بالانس خارج می‌شود و این مساله خود از طریق ارتعاش و ضربه زدن فرمان خودرو در سرعت‌های مختلف قابل تشخیص است.
بالانس نبودن باعث سایش غیر یکنواخت لاستیک‌ها شده و سبب می‌شود یکی از لاستیک‌ها زودتر از دیگری به پایان عمر خود برسد. علاوه براین بالانس نبودن چرخ‌ها باعث خراب شدن جلوبندی خودرو نیز می‌شود که ممکن است مشکلات بیشتری برای راننده خودرو به وجود بیاورد.
بالانس دوره‌ای لاستیک‌ها هر 8 تا 9 هزار کیلومتر یا هر شش ماه یکبار به رانندگان توصیه می‌شود.
بالانس لاستیک‌ها بویژه برای خودروهای امروزی ـ که وزن کمتری در مقایسه با خودروهای قدیمی دارند‌ـ از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. کوچک‌ترین عدم بالانس در لاستیک‌ها بخوبی خود را در خودروهای جدید نشان می‌دهد.
در خودروهای قدیمی ارتعاش حاصل شده با عدم بالانس چرخ‌ها به واسطه وزن زیاد خودرو از بین می‌رفت و در بسیاری از موارد راننده شاید اصلا متوجه وجود این مساله نیز نمی‌‌شد و زمانی به این مشکل پی‌می‌برد که دیگر لاستیک خراب شده بود.
انواع مختلف لاستیک
امروزه لاستیکهای زیادی برای اهداف مختلف در نقاط مختلف جهان ساخته می‌شوند که هر کدام از آنها برای شرایط خاص آب و هوایی طراحی شده‌اند. در این میان بعضی شرکت‌های تولیدکننده لاستیک، تولیدات خود را روی ماشین‌های سبک و سواری متمرکز می‌کنند، حال آن که سایر تولیدکنندگان تخصص بیشتری در تولید لاستیک ماشین‌های سنگین، راهسازی و کشاورزی دارند. با توجه به تنوع زیاد لاستیک، تمام تولیدکنندگان از یک تقسیم‌بندی کلی برای طراحی لاستیک استفاده می‌کنند که مهم‌ترین آنها عبارت است از:
لاستیک چهار فصل
این لاستیک‌ها همان‌گونه که از نامشان مشخص است برای تمام فصول سال طراحی و ساخته می‌شوند. تقریبا می‌توان گفت برای تمام ماشین‌ها لاستیک چهارفصل طراحی و تولید می‌شود. عملکرد این تایرها به‌گونه‌ای است که در شرایط مختلف جوی تعادل بالا و در زمین‌های مرطوب کشش مناسب دارند. البته باید این نکته را نیز در نظر داشت که لاستیکهای چهارفصل بهترین نوع لاستیک برای تمام فصول نیست. با این حال بیشتر لاستیکهای وارداتی و تولیدی در ایران از این نوع هستند.
لاستیک مناسب برای تمام زمین‌ها
برای استفاده در ماشین‌های باری سبک و ون‌ها طراحی و تولید می‌شوند. در این گونه تایرها دیواره لاستیک از لاستیکهای چهار فصل مقاوم‌تر تشکیل شده است. همچنین این تایرها آج بزرگ‌تری به‌منظور تسهیل در حرکت در مسیرهای گِلی و خاکی دارند.
لاستیکهای زمستانی
برای استفاده در درجه حرارت‌های پایین طراحی و تولید می‌شوند. در ساخت این تایرها از نوعی لاستیک نرم استفاده می‌شود که در جاده‌های برفی و یخی لاستیک را گرم نگه می‌دارد.
لاستیکهای تابستانی
برای استفاده در زمین‌ها و مناطق گرم بخصوص خاورمیانه طراحی و تولید می‌شوند.
لاستیکهای عملکردی
اینها برای مواردی که سرعت ماشین بالا و رانندگی به صورت خشن است طراحی و ساخته می‌شود. طبیعی است این‌گونه تایرها برای اتومبیل‌های مسابقه‌ای طراحی و ساخته می‌شوند. در ساخت این تایرها از نوعی لاستیک نرم استفاده می‌شود که باعث افزایش سطح تماس و کشش در سرعت‌های بالا می‌شود.
لاستیک خارج از جاده‌ای
این لاستیک‌ها همان‌طور که از نامشان برمی‌آید برای استفاده در مسیرهای خاکی و غیرآسفالت طراحی و تولید می‌شوند. آج لاستیک در این‌گونه تایرها از لاستیکهای مناسب برای تمام زمین‌ها بزرگ‌تر است.
چه زمانی باید لاستیک‌ها را نو کنیم؟
لاستیک‌ها به مرور زمان فرسوده شده و ادامه استفاده از آنها باعث می‌شود خودرو نتواند ما را سرموقع به مقصد برساند. با بررسی ظاهری لاستیک فرسوده علامت‌های هشداری به چشم می‌خورند که زمان تعویض آنها را به ما گوشزد می‌کنند.
عمق آج لاستیک‌ها
آج لاستیکهای خودرو هرگز نباید کوتاه تر از 6/1 میلی‌متر باشد. اگر منطقه محل زندگی شما دارای جاده‌هایی صاف و اکثرا بارانی و برفی است، بهتر است این میزان را دو برابر در نظر بگیرید. می‌توانید از ابزارهای مخصوصی که برای اندازه‌گیری عمق آج استفاده می‌شوند بهره ببرید. اما یک روش قدیمی‌هم برای اندازه‌گیری عمق لاستیک بدون خرج حتی یک ریال هم وجود دارد. دراین روش باید از یک سکه (پول خرد) استفاده کنید و آن را لابه لای آج لاستیک (شیار) فرو کنید. براحتی می‌توانید با اندازه گیری میزان فرورفتن سکه داخل شیار، تخمین بزنید آیا به لاستیک جدید نیاز دارید یا خیر.
نوار شاخص فرسودگی آج‌ها
در لاستیکهای امروزی قابلیت جدیدی اضافه شده که در لاستیکهای قدیمی‌شاهد آن نبودیم. نوار شاخصی روی این لاستیک‌ها وجود دارد که وقتی لاستیک نو باشد، نامرئی هستند یا بسختی می‌توان آنها را دید، اما به مرور زمان، با فرسوده شدن لاستیک، قابل مشاهده خواهند شد. این نوارها به صورت لاستیکهایی صاف که عمود بر جهت آج‌ها هستند، مشاهده می‌شوند. این علائم بخصوص وقتی لاستیک خودرو خیس و تمیز باشد یا از گودالی پر از آب بیرون بیایید بخوبی مشخص است. اگر بیش از یک یا دو عدد از اینها را روی لاستیک دیدید، مطمئن باشید زمان تعویض لاستیک فرا رسیده است.
وجود شکاف یا بریدگی در کنار لاستیک
همه مشکلات لاستیک به آج خودرو مربوط نمی‌شود. بلکه ممکن است مشکلاتی در کناره لاستیک هم وجود داشته باشد. کافی است نگاهی به کناره‌های لاستیک بیندازید و از نبود مشکلات احتمالی مطمئن شوید. در این معاینه به دنبال شکاف یا بریدگی در قسمت کناری لاستیک باشید. شیارهایی که قابل دیدن با چشم غیرمسلح هستند خطرناکند. این علائم نشان‌دهنده آن است که ممکن است لاستیک شما بزودی پنچر شده یا بدتر از آن ممکن است لاستیک خودروی شما بترکد. بنابر این اگر مشکل لاستیک شما در قسمت کناری جدی است، لاستیک خودرو را تعویض کنید.
ایجاد برآمدگی در سطح لاستیک
گاهی اوقات سطح بیرونی لاستیک به مرور زمان ضعیف می‌شود. نتیجه آن، بالا آمدن لاستیک به گونه‌ای متمایز از سطح صاف لاستیک خواهد بود. ضعیف شدن سطح لاستیک در یک نقطه می‌تواند به ترکیدگی ناگهانی لاستیک خودرو منجر شود.
لرزش‌های زیاد
لرزش خودرو هنگام رانندگی، تاحدودی غیر قابل اجتناب است؛ بخصوص اگر روی جاده‌هایی با آسفالت بد رانندگی کنید. اما بعد از چند وقت که با خودرویتان رانندگی کنید، می‌توانید میزان طبیعی لرزش را تشخیص دهید. در صورتی که لرزش خودرو زیاد است، عوامل زیادی می‌توانند علت آن باشند. یکی از این عوامل می‌تواند بالانس نبودن لاستیک‌ها باشد یا این که مشکلی درکمک فنر خودروی شما وجود داشته باشد. اما این لرزش می‌تواند در نتیجه وجود مشکلی در داخل لاستیک شما هم باشد. این مشکل که در لاستیکهای امروزی بندرت به چشم می‌خورد از کیفیت پایین ساخت لاستیک مورد استفاده قرار گرفته ناشی می‌شود. اگر از سلامت کمک‌فنر خودروی خود مطمئن هستید و تمام لاستیک‌ها را با دقت کافی بالانس کرده‌اید و باز هم این مشکل وجود دارد، لاستیک مشکل‌دار را تعویض کنید.
آنچه در نگهداری از لاستیک باید بدانید
یکی از عوامل مهم در نگهداری لاستیک تنظیم باد است. به طور متوسط 75 درصد از رانندگان، ماشین‌های خود را ماهی یکبار شست‌وشو می‌کنند، در حالی که فقط یک نفر از هر هفت نفر باد ماشین خود را در ماه تنظیم می‌کند. به طور کلی باید باد لاستیکهای ماشین ماهانه چک شود، زیرا این امر باعث افزایش طول عمر و کارکرد لاستیک می‌شود.
از دیگر عوامل مهمی که در نگهداری تایر ماشین باید توجه داشت جابه جایی چهار چرخ ماشین یا همان عقب و جلو کردن آنهاست. این کار باعث می‌شود عمر سایشی تایرها افزایش یابد. زیرا لاستیکهای جلو و عقب بار متفاوتی را تحمل می‌کنند و قابلیت ترمزگیری روی یکی از چرخ‌های جلو و عقب برحسب نوع ماشین اعمال می‌شود. به طور متوسط حدود 40 درصد از رانندگان در مسافت‌های معین لاستیکهای خود را جابه جا نمی‌کنند که باعث کاهش عمر لاستیک و افزایش احتمال خرابی لاستیک می‌شود. کارشناسان توصیه می‌کنند بهتر است هر 12هزار تا 15 هزار کیلومتر لاستیکهای عقب و جلو جابه جا شوند.
تاریخ ساخت، عامل حیاتی سلامت تایرها
مدت زمان استفاده از هر لاستیک متغیر است و به عوامل متعددی همچون مواد به کار رفته در لاستیک، فناوری ساخت و شرایط آب و هوایی متفاوت بستگی دارد. اما هر لاستیک به طور متوسط از 40 تا 80 هزار کیلومتر عمر خواهد کرد. مطالعات فراوانی که روی ترکیبات لاستیک انجام شده نشان می‌دهد بعد از گذشت شش سال از زمان تولید، تمایل مواد تشکیل دهنده به خشک‌شدن شدت پیدا کرده و حتی اگر از لاستیک استفاده هم نشده باشد دیگر قابل مصرف نخواهد بود. براساس قوانینی که مراکز استاندارد جهانی تصویب کرده‌اند؛ تمام سازندگان موظف هستند زمان ساخت محصولات خود را روی دیواره لاستیک درج کنند. در حال حاضر روی دیواره بیرونی تمام لاستیکهایی که بعد از سال 2000 میلادی تولید شده‌اند یک عدد چهار رقمی حک شده است که براحتی قابل رویت است.
این عدد به عنوان مثال به صورت 3214 درج می‌شود که دو عدد اول بیانگر هفته تولید لاستیک و دو عدد دوم بیانگر سال تولید است که در این مثال تاریخ تولید هفته سی و دوم از سال 2014 میلادی است.
