تجارب پرداخت الکترونیک در حمل و نقل عمومی ایران

به این ترتیب استفاده از کارت‌های الکترونیکی از نوع مغناطیسی غیرتماسی از سال 85 در مترو تهران آغاز شد و تقریباً آغاز حرکت مترو در تهران با پرداخت الکترونیک همزمانی داشت.

با استقبال شرکت‌های متعدد بخش خصوصی از حوزه‌های حمل و نقل هوشمند، موج تجهیز ناوگان حمل‌ونقل عمومی به پرداخت الکترونیک راه افتاد و چندی بعد، راه‌حل پرداخت الکترونیک در کلان‌شهرهایی از جمله تهران، مشهد، کیش،‌ اهواز، قزوین، اصفهان و کرمان اجرا شد که در برخی شهرها از جمله مشهد موفقیت بیشتری حاصل شد؛ به طوری که پرداخت نقدی کرایه کاملاً از ناوگان حمل و نقل عمومی این شهر حذف شد.

به گفته محمد جلالیان؛ کارشناس ارشد حوزه پرداخت خرد، این فناوری در ایران ابتدا با کارت‌های هوشمند غیرتماسی از نوع Mifare شکل گرفت که پس از گذشت 20 سال از عمر این نوع کارت‌ها در جهان، نقص‌هایی از نظر امنیت به آنها وارد شد. در نتیجه در سال 89، پرداخت الکترونیک مبتنی بر کارت از کارت‏های نا امن قبلی به سمت کارت‏های هوشمند از نوع DesFire سوق پیدا کرد و در اولین پروژه گسترده شهری در "من کارت" مشهد مورد استفاده قرار گرفت و هم اکنون 6 میلیون و پانصد هزار کارت شهروندی من‌کارت از این نوع در حال استفاده است.

جلالیان ادامه می دهد: این روندی که ایران در پرداخت الکترونیک در پیش گرفته را پیش از این، کشورهای اروپایی و آسیای شرقی رفته‌اند؛ اما روند کلی پرداخت الکترونیک در ناوگان حمل‌ونقل جهانی تفاوت‌هایی با ایران دارد. تجربه جهانی نشان می‌دهد شرکت‌های موفق این بازار، کنسرسیومی متشکل از فعالان صنعت حمل‌ونقل و صنعت بانکداری هستند؛ چرا که بانک‌ها متولی پرداخت الکترونیک محسوب می‌شوند.

همه‌گیری NFC زمان‌بر است

در ایران اگر چه در ابتدا ممنوعیتی برای ورود به این بازار نبود؛ اما با گذشت زمان شرکت‌های بدون پشتوانه بانکی و متکی به توانایی های صرفا نرم‌افزاری و سخت‌افزاری از این عرصه خارج شدند و ذات صنعت پرداخت الکترونیک خرد،‌ بازار را در مسیر تجربه جهانی سوق داد.

این کارشناس ارشد حوزه پرداخت خرد می گوید: همزمان با تغییر مبنای پرداخت الکترونیک از کارت‌های Mifare به کارت‌های DesFire، گزینه دیگری بر پایه ارتباط کوتاه برد (NFC) نیز ظهور کرد و در سال 94 با اجرایی شدن پروژه شارژ کارت های شهروندی "من کارت" با استفاده از NFC در شهر مشهد، اولین قدم برای اجرایی شدن این فناوری برداشته شد.

به گفته او، اگرچه این پروژه نوید افزایش استفاده موفق این فناوری را می دهد، اما فراگیری کامل آن، همکاری چند جانبه ای میان اپراتورهای تلفن همراه، ارائه‌دهندگان خدمات و حضور پر رنگ‌تر نهادهای مالی، بانک‌ها و تنظیم‌کنندگان مقررات را نیاز دارد.

جلالیان می افزاید: چندی است کمپانی‌های سازنده گوشی، سرویس‌های پرداخت مبتنی بر NFC اپل پی و سامسونگ‌پی را ارائه کرده‌اند و اپراتورهای موبایل نیز به تازگی علاقه بیشتری به ارائه سرویس‌های مشابه کارت هوشمند روی NFC نشان داده‌اند که امید می‌رود این تحولات آغازی برای رونق NFC باشد.

او در پایان می گوید: با توجه به اینکه همه‌گیری کامل NFC زمان‌بر خواهد بود، صنعت پرداخت الکترونیک باید به موازات توسعه و فراگیری فناوری NFC، در حمل و نقل عمومی بر پایه کارت های هوشمند ادامه میسر دهد.