چرا به سادگی برج‌های ایرانی آتش می‌گیرند؟

از ابتدای تابستان امسال دستکم 2 ساختمان بلندمرتبه در مشهد و بندرانزلی، یک مرکز خرید معروف در اصفهان، بازار رشت در مرکز استان گیلان، 2 مخزن پتروشیمی در ماهشهر و کرمانشاه طعمه حریق شده اند و این حوادث در حالی رخ داده که برای اطفاء حریق مشکلات مختلفی پیش روی آتش نشانان بوده است.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از خبرآنلاین، شاید برای آنکه ببینیم در 40 روزی که از این تابستان گرم سپری شده چه حوادثی را پشت سرگذاشته ایم بد نباشد جدول زیر را مرور کنیم به ویژه آنکه وقتی در آخرین جمعه بهار، 28 خرداد 95، انفجار در شهران در غرب پایتخت به وقوع پیوست نوید گره خوردن روزهای گرم سال با حادثه ها به گوش می رسید.

چرا به سادگی طعمه حریق می شویم؟

فصل تابستان و خشکی محیط زیست و جنگل ها که شروع می شد انتظار وقوع حریق در جنگل ها قوت می گرفت کما اینکه امسال نیز وقوع حریق در جنگل ها را تجربه کردیم. پیشتر گمان بر این بود که امکانات اطفاء حریق در جنگلها در حداقل است و همین سبب شده شاهد باشیم محیط بانان و جنگل بانان به همراه مردم و داوطلبان با دست خالی و امکانات اولیه نظیر بیل به خاموش کردن آتش در جنگل ها مشغولند، اما حوادثی که در تابستان در دل شهرها و در تاسیسات استراتژیک ما نظیر پتروشیمی بوعلی و بیستون روی داد این زنگ خطر را به صدا درآورد که در این نقاط چرا امکانات ما مغلوب حریق می شود.

دستکم در ماجرای حریق پتروشیمی بوعلی در ماهشهر ساعت ها منتظر رسیدن هلی کوپتر از استان های دیگر شدن این پرسش را جدی کرد که آیا مهمترین پایانه صادرات پتروشیمی ما یک فروند هلی کوپتر مستقر برای مدیریت بحران نباید داشته باشد؟

نکته دیگری که در این 40 روز به چشم دیدیم سربرآوردن شعله هایی از آتش بود که هیچ چیز جلودارش نبود و تنها خاطرات تلخی چون حمله به پتروشیمی آبادان در ابتدای جنگ را تداعی می کرد. وقتی شعله های سیتی سنتر اصفهان سر به آسمان برد سئوالی که همیشه در مورد بازار تهران مطرح می شد دوباره به میان آمد؛ آیا تاجران و کسبه بازار نسبت به امنیت و ایمنی اموال خود نگران نیستند که اجازه می دهند به سادگی مغلوب آتش شوند؟

سالهاست که به دلیل بافت قدیمی بازارتهران و شبکه برق آن که به تناسب توسعه بازار و حجم فعالیت آن گسترش نیافته یک اتصالی برق کار دست بازاریان داده و حال شاهد آن هستیم که سیتی سنتر اصفهان با صرف هزینه ها بسیار در ساخت توان حفاظت از خود در برابر حریق را نداشته است.

این در حالی است که سال قبل نیز سقوط لوله های تاسیسات آن در پارکینگ این مجتمع موجب ورود خسارت به خودروهای گرانقیمتی شد که در آن پارک کرده بودند.

از سوی دیگر وقتی یکی از برج های 22 طبقه طاووس در منطقه آزاد انزلی قربانی حریق شد نه پلکان آتش نشانی این شهر به ارتفاع حریق می رسید و نه امکانات کافی در این شهر برای آتش نشانان وجود داشت.

همین موضوع در مورد برج سلمان در مشهد هم مطرح بود. پرسش اینجاست که در زمان ساخت چه کسی باید به مولفه های ایمنی و سلامت مردم بیندیشد و از آن مراقبت کند؟

چه کنیم که کمتر آسیب پذیر باشیم؟

وقتی حادثه شهران در غرب تهران روی داد شهرداری تهران تمام همت خود را به کار بست تا علت وقوع این حادثه را از عملیات حفاری مترو دور نگاه دارد و گناه را بر سر نبود مدیریت یکپارچه شهری بیندازد. حال آنکه دکتر رحمت الله حافظی رییس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران دراین باره گفت: تهران در برابر حوادث احتمالی و آسیب های اجتماعی آسیب پذیر است.

مرور حوادثی که سخن از آن به میان آمد دستکم این موضوع را برجسته می کند که پیش از ایجاد مدیریت یکپارچه شهری نیاز به ایجاد مدیریت یکپارچه مهندسی ایمنی در کشور فوری است تا آنجا که دکتر داوود رشتچیان، استاد مهندسی ایمنی و مهندسی فرایند دانشگاه صنعتی شریف و کسی که مرکز طراحی فرایند، ایمنی و کاهش ضایعات در سال 1378 در دانشگاه صنعتی شریف راه اندازه کرده است به خبرگزاری خبرآنلاین گفت: ما مدیریت HSE به طور فعال در کشور نداریم یا اگر به آن توجه می شود به طور جدی توجه نمی شود.

این در حالی است که «سازمان مدیریت بحران کشور» از زیرمجموعه های وزارت کشور فعالیت هایی در مواجهه با حوادث و بحران های مختلف برعهده دارد اما به نظر می رسد مدیریت HSEباید جایگاهی فرا وزارتخانه ای داشته باشد و رییس جمهور اداره کننده آن باشد. چیزی که دکتر رشتچیان در توصیف آن تاکید کرد: موضوع HSE بایستی موضوع حاکمیتی باشد و متولی ملی داشته باشد. همانطور که می بینید مقوله حفاظت از محیط زیست به عالی ترین مقام اجرایی کشور یعنی ریاست جمهوری سپرده شده است.

مدیریت HSE ریسک حوادث را پایین می آورد

بنا بر گفته معصومه آباد، رییس کمیته ایمنی شورای شهر تهران سالانه 280 حریق در پایتخت رخ می دهد و این در حالی است که تهران 4هزار و 969 آتش نشان دارد. اگر فرض کنیم پایتخت بیشترین امکانات را در این زمینه در خود جای داده است باز هم می بینیم که از سیستم های خودکار اطفاء حریق و بسیاری مولفه های دیگر برای کاهش هزینه های حادثه خبری نبوده است. این تعداد آتش نشان نیز نمی توانند معجزه کنند به ویژه آنکه هنوز در شهری چون تهران حوادث بحران زایی چون زلزله روی نداده است.

دکتر داوود رشتچیان، مدیر مرکز طراحی فرایند، ایمنی و کاهش ضایعات در سال 1378 در دانشگاه صنعتی شریف دراین باره تاکید کرد: باید توجه داشته باشید که ما نمی توانیم به طور مطلق جلوی حوادث را بگیریم. مثال بارز و ملموس آن هم زلزله خیزی در ژاپن است. در ژاپن احتمال وقوع زلزله را که کاهش نداده اند بلکه ریسک و پیامدهای آن را کاهش داده اند. بنابراین ما با پرداختن به HSE می توانیم ریسک وقوع حوادث را کاهش دهیم. ریسک نیز مجموعه ای است از مخاطره و احتمال وقوع. این موضوع در صنایعی پرمخاطره ای چون نفت و پتروشیمی و گاز ملموس می شود.

استاد مهندسی ایمنی و مهندسی فرایند دانشگاه صنعتی شریف همچنین توضیح داد: نگاه کنید ببینید در شهرهای ما چه تعداد آرایشگاه های زنانه فعال است و این آرایشگاه های زنانه تا چه اندازه ازمواد شیمیایی استفاده می کنند. استفاده از این مواد شیمیایی آن هم در مورد شهروندان باید یک دستورالعمل و استانداردی داشته باشد، باید حتما پایش شود. مثال دیگر نانوایی هاست. صنفی که مراجعات بیشماری به آنها صورت می گیرد. چندی قبل به یک نانوایی برخوردم که پارچه ای نصب کرده بود و روی آن نوشته بود در این نانوایی به مسائل بهداشتی توجه می شود؛ خب نخستین پرسش در ذهن من این بود که مگر در بقیه نانوایی ها به مسائل بهداشتی توجه نمی شود.

دکتر رشتچیان همچنین گفت: ما بر مقوله مدیریت HSE تاکید داریم. به این دلیل که «سلامت»، «ایمنی» و «محیط زیست» هر کدام متولیان و مجریان خاص خود را داراست و هریک نیز فعالیت ها و دستورالعمل های خود را دارند. اما مدیریتی که بتواند این سه را به صورت یکپارچه نگاه کند از نظر ما اهمیت دارد.

این تحصیلکرده شیمی، که مجری همایش ملی مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست در حوزه شهروندی با محوریت اصناف بوده است افزود: ما بیشتر تاکید داریم که مدیریت HSE مطرح شود. تا کنون مخاطبان ما متخصصان صنعتی و دانشگاهیان بوده اند. در صورتی که تصمیمگیران اصلی در زمینه HSE مدیران ارشد کشوری و صنعتی هستند. برای توجه به مقوله HSE ما نیازمند استفاده از فرمول 3Mهستیم. یعنی به مولفه شامل نیروی انسانی، مواد و پول نیازمندیم (men/material/money) این مدیریت است که این سه عامل را کنار یکدیگر قرار می دهد. بنابراین موضوع HSE باید بیشتر مورد توجه مدیران قرار گیرد.

به گفته دکتر رشتچیان مسئولان شرکت شهر سالم از زیرمجموعه های شهرداری تهران از سال گذشته 8 پروژه با موضوعات مختلف «سلامت»، «ایمنی» و «محیط زیست» با محور شهروندان تعریف کرده اند و قرار است این 8 پروژه توسط 4 دانشگاه که در زمینه «سلامت»، «ایمنی» و «محیط زیست» فعال هستند در 4 پهنه از شهر تهران به اجرا درآید.

بنابر این گزارش، شهرداری تهران در واقع شهر رابه 4 پهنه با مناطق مختلف تقسیم کرده تا در مدت 5 سال این 8 پروژه را اجرا کند. این 8 پروژه شامل HSE کودکان و نوجوانان، HSE سالمندان و معلولان، HSE اماکن تفریحی ورزشی فرهنگی و مذهبی، HSE حمل و نقل ترافیک ، HSE ساختمان و اماکن عمومی، HSE آسیب های اجتماعی، HSE بیمارستان ها و مراکز دولتی و همین طور HSE واحدهای صنفی است. دو مقوله HSE در واحدهای صنفی و حمل و نقل و ترافیک را دانشگاه صنعتی شریف اجرا می کند. در نهایت شهرداری امیدوار است بعد از اجرای این پروژه ها در یک دوره 5 ساله شاهد بهبود وضعیت ایمنی، محیط زیست و سلامت در شهر تهران باشیم. از آنجا که شهرداری تهران مسئولیت مستقیمی در این زمینه ندارد اجرای این پروژه می تواند الگویی برای سایر شهرداری ها و شهرهای کشور باشد.