احتکار در بازار رقابتی شکل نمی‌گیرد
روز گذشته یکی از مقامات دولتی عنوان کرد که عده‌ای با احتکار باعث گرانی شکر شده‌اند. در شرایط کنونی اقتصاد ایران در رکود به سر می‌برد و به گفته کارشناسان، احتکار در شرایط رکود به هیچ وجه به وجود نمی‌آید.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، مجیدرضا حریری یکی از اعضای اتاق بازرگانی در گفت‌وگویی وجود احتکار در بازار را بررسی می‌کند.
معاون شرکت بازرگانی دولتی عنوان کرد که افزایش قیمت شکر به دلیل وجود احتکار در بازار است. این موضوع را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در حال حاضر احتکاری در بازار کشورمان وجود ندارد. هم اکنون بازار با مازاد عرضه و کمبود تقاضا روبهرو است. به طور کلی در اقتصادی که رکود در آن حاکم باشد، احتکاری رخ نمی‌دهد. کسانی هم که از احتکار حرف می‌زنند، در حال پنهان‌کاری کم‌کاری‌های خودشان هستند. در حال حاضر انبارها از کالاهای مختلف پر است، اما کسی نیست آنها را بخرد. انباشتی هم که توسط دولت برای کالاهای اساسی صورت می‌گیرد، احتکار نیست. باید توجه داشت که دولت برخی از کالاهای اساسی مانند شکر، مرغ، روغن و... را با برنامه‌ریزی‌های مشخص و برای تنظیم بازار عرضه و تقاضا انباشت می‌کند. این مساله نباید با احتکار اشتباه گرفته شود. مسئولان شرکت بازرگانی دولتی عنوان می‌کنند که احتکار موجب شده تا قیمت شکر افزایش پیدا کند. این موضوع زمانی به وجود می‌آید که نتوانیم بازار را تنظیم کنیم و دچار کمبود شکر در بازار باشیم. این موضوع مربوط به زمانی است که برخی افراد برای خود شکر انبار کرده باشند و آن را چند برابر قیمت به فروش برسانند. احتکاری که اکنون از آن سخن می‌گویند حاصل بی‌برنامه بودن خودشان است.
شما احتکار را ناشی از چه عواملی می‌دانید؟
اصولا مبحثی به نام احتکار ناشی از عدم شفافیت و رقابت در بازار است. اگر در بازاری شفافیت لازم وجود داشته باشد و رقابت در آن حاکم باشد، احتکار به هیچ وجه شکل نمی‌گیرد. باید بازار رقابتی شود و همه بتوانند واردات و صادرات انجام دهند. در کشورمان به دلیل اینکه می‌گوییم باید حمایت از تولید داخلی شود، واردات کالاها را با ممنوعیت‌ها و محدودیت‌ها کنترل می‌کنیم. در نتیجه با بحران‌هایی مانند احتکار روبهرو می‌شویم. منطق حکم می‌کند تولیدکنندگان کالاهای مختلف آن را با قیمت رقابتی با دنیا تولید کنند. اگر رقابت در کشور وجود داشته باشد، دیگر انگیزه واردات بیش از حد نیز از بین می‌رود. بنابراین هیچ یک از مشکلاتی که در حال حاضر وجود دارد، به وجود نمی‌آید. باید بازار را طوری مدیریت کنیم که تولیدکنندگان داخلی نگران واردات نباشند. ما همواره برای اینکه از تولید داخلی حمایت کنیم، تعرفه‌های وارداتی را افزایش می‌دهیم و برای آنکه به کالاهای اساسی لطمه نخورد، ممنوعیت وارداتی برای آنها وضع می‌کنیم. نتیجه این اقدامات این است که تجار از چرخه واردات کشور حذف می‌شوند. در چنین شرایطی دولت اجازه واردات را فقط به مباشران خود می‌دهد. به عبارت دیگر دولت افرادی را انتخاب می‌کند که واردات کالاهای اساسی مانند برنج، روغن، شکر و... را کنترل کنند. به ظاهر این مباشران از بخش خصوصی انتخاب می‌شوند، اما اینطور نیست.
احتکار ناشی از چیست و چه تبعاتی در اقتصاد دارد؟
احتکار ناشی از عدم توازن در عرضه و تقاضاست. اگر عرضه و تقاضا متوازن باشد، چه دلیلی دارد که یک نفر کالایی را در انبار خود انباشت کند؟ زمانی احتکار رخ می‌دهد که کالا در بازار کم باشد. در چنین شرایطی محتکر با انباشت آن می‌تواند به ارزش آن کالا بیافزاید و آن را به چند برابر قیمت واقعی بفروشد. چرا در بازار پوشاک یا لوازم خانگی احتکار وجود ندارد؟ به این دلیل که هر شرکتی یا هر بنگاهی می‌تواند در آن فعالیت کند و فضای رقابتی در این بازار‌ها وجود دارد. توازن بازار عرضه و تقاضا زمانی به هم می‌خورد که تبعیض در بازار به وجود بیاید. به عبارت دیگر شکست بازار، انحصار و قوانین ممانعت‌کننده برای ایجاد رقابت به بروز پدیده احتکار کمک می‌کند. شاید مهم‌ترین عاملی که زمینه‌ساز احتکار یک کالا می‌شود اختلاف درآمد یا قدرت خرید مصرف‌کنندگان آن کالا باشد. به عبارت دیگر فقط در یک صورت احتکار بازدهی دارد و آن هنگامی است که همه مصرف‌کنندگان دارای قدرت خرید یکسانی نباشند. در این گونه موارد، گروه کم‌درآمد مصرف‌کننده به ناچار دست از خرید می‌کشند، اما گروه پردرآمد به خرید خود با وجود افزایش قیمتها همچنان ادامه می‌دهند. این اختلاف درآمد موجب می‌شود اقدامات احتکارجویانه سودآور شوند و انگیزه ارتکاب آن به بسیاری از توزیع‌کنندگان سرایت کند. در هر حال، وجود اختلاف درآمد فاحش بین قشرهای مصرف‌کننده جامعه مهم‌ترین زمینه‌ساز اقدامات احتکارجویانه به نظر می‌رسد، بهحدی که می‌توان آن را یکی از شرایط لازم برای بروز احتکار تلقی کرد. عوامل دیگری هم زمینه‌ساز احتکار کالاست، مثل نحوه دخالت‌های دولت و بخش خصوصی؛ چنانچه این مداخلات نسنجیده انجام شوند، عوارض سوئی را در پی دارند.
