برخورد بوئینگ و ایرباس درآسمان ایران

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اذعان کرد توافق هسته‌ای ایران تنها دریافت مجوز برای فروش هواپیماهای مسافربری به شکل «مورد به مورد» را امکان‌پذیر می‌کند. هر چند این توضیحات به درستی روشنگر موضع مقامات سیاسی آمریکا در ارتباط با موضوع فروش هواپیما به ایران نیست، اما لحن کلام در اظهارات روز گذشته مقامات دولتی و مسئولان شرکت بوئینگ حاکی از آن است که ایران برای خرید بوئینگ با مانعی رو به رو نشده است. حالا مسئولان بوئینگ هم می‌گویند این شرکت ۱۰۰ هواپیما به ایران می‌فروشد. به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، بهمن سال ۱۳۹۴ خورشیدی، در پی سفر رئیس‌جمهور ایران به دو کشور ایتالیا و فرانسه، دو قرارداد بزرگ در رابطه با خرید ۱۳۸ هواپیمای نو از شرکت‌های هواپیماسازی این دو کشور، میان مقامات ایران و ایتالیا و ایران و فرانسه منعقد شد. ذیل قرارداد ایران با فرانسه، قرار خرید ۱۱۸ فروند ایرباس از این شرکت گذاشته شد. اتفاقی که پیش از این، با قرار و مدار میان مسئولان صنعت هوانوردی ایران با مسئولان شرکت هواپیما سازی (ATR) در رم، منجر به عقد قرارداد خرید بیست فروند هواپیمای سری ATR۷۲ شده بود. هنوز روحانی از سفر فرنگ برنگشته، موج انتقادات از او و قراردادهایش فضای سیاسی و رسانه ای کشور را متلاطم کرد.

برای نمونه، سردار نقدی در انتقاد از رئیس‌جمهور گفت:« رخدادهای سفر رم و فرانسه خنجری بر پیکر اقتصاد مقاومتی بود.» هنوز جوهر اظهارات رئیس بسیج در خبرگزاری فارس خشک نشده بود که نماینده تندرو مجلس هم تیغ انتقاد بر قراردادهای خرید هواپیما از فرانسه و ایتالیا کشید و مدعی شد:«مجلس باید در موضوع خرید هواپیماهای جدید ورود کند... اما دولت دارد دموکراسی را دفن می‌کند.» ایسنا گزارش داد که مهدی کوچک زاده در اخطاری مستند به اصل ۱۲۵ قانون اساسی از نایب رئیس مجلس پرسید:« با وجود این‌همه مشکلات مردم باید چند میلیارد دلار بابت این خرید پول بدهیم ؟» محمد رضا باهنر که در جلسه ۱۱ بهمن، ریاست مجلس را بر عهده داشت، در پاسخ به این اعتراض کوچک زاده تصریح کرد:« دولت که هواپیما نمی‌خرد بلکه سازمان هواپیمایی کشور ناوگان را مدیریت می‌کند و این ایرلاین‌ها هستند که هواپیما می‌خرند.» اصلا پول نمی‌‌دهیم دلواپسان آنقدر درگیر فضاسازی پیرامون قراردادهای خرید هواپیماهای جدید بودند که یادشان رفته بود، طی ۱۰ سال گذشته، تقریبا هر سال یکی از طیاره های روسی می‌افتاد و حتی وضعیت ناوگان پروازی کشور آنچنان وخیم بود که ساخت و پرواز هواپیمای ایران ۱۴۱ هم نتوانست گره ای از مشکلات کور این ناوگان باز کند. هیاهوی بلند مخالفان حتی این امکان را نداد تا توضیحات وزیر راه در رابطه با نحوه پرداخت پول خریدهای تازه را بشنوند. با این همه عباس آخوندی در جلسه روز ۱۳ بهمن ۹۴ در مجلس به نمایندگان توضیح داد که:« تحویل این هواپیماها از سال جاری به کشورمان آغاز می‌شود و در طول ۸ سال به صورت اجاره به شرط تملیک در اختیار ما قرار می‌گیرد.» وزیر راه در این جلسه تاکید کرد:« منابع اولیه اعتباری توسط خود شرکت ایرباس و شرکت ATR به میزان ۱۵ درصد تامین شده است.» در آن جلسه عباس آخوندی تصریح کرد که:«برای خرید هواپیماها هیچ تضمینی از بانک مرکزی و دولت جمهوری اسلامی دریافت نشده و تضمین بازگشت منابع اعتباری همان عملکرد هواپیماها است و دولت هیچ تضمین رسمی نداده است.» حسادت بوئینگ و بمباردیه با آنکه خریدهای تازه ایران از فرانسه و ایتالیا را برخی‌ها در داخل نمی‌‌پسندیدند، اما این قرارداد آنچنان اهمیتی داشت که حتی « استفن شاوفراث» سخنگوی شرکت ایرباس، قرارداد ۲۰ میلیارد دلاری این شرکت با ایرانیان را اتفاق بزرگ این شرکت عنوان کرد. جذابیت همکاری با ایران تا حدی بود که بلافاصله شرکت بوئینگ هم از آغاز مذاکرات خود با مقامات هوانوردی ایران خبر داد. رویترز در این باره نوشت:« شرکت بوئینگ اعلام کرده که سرگرم بررسی پیشنهاد ایران برای خریداری ۱۰۰ فروند هواپیمای مسافری است.» درست همزمان با این رویدادها، شرکت کانادایی «بمباردیه» نیز به تکاپو افتاد تا هواپیماهای ساخت خود را به آسمان ایران گسیل کند. رویترز از قول استفان دیون وزیر امور خارجه کانادا نوشت:« اگر ایرباس می‌تواند این کار را انجام دهد چرا بمباردیه این کار را نکند؟» بانک‌ها کنار نمی‌‌آیند «نگرانی‌ها درباره تجارت با ایران، مانع نهایی کردن قرارداد فروش هواپیماهای مسافربری به ایران شده است.» این خبری بود که بلافاصله به نقل از مدیر فروش شرکت ایرباس رسانه ای شد تا موانع مالی در توافقات بین المللی ایران آشکار شود. روزنامه وال استریت ژورنال در عین حال به نقل از «جان لهی» گزارش داد: «ما باید راه‌هایی به منظور خروج پول از ایران از طریق نظام بانکداری پیدا کنیم.» درهمین رابطه مدیرعامل شرکت هواپیمایی ایران در گفت و گو با وال استریت ژورنال اظهار کرد:« مشکلات بانکی گریبان گیر خرید و فروش ناوگان هواپیمایی نیست.» از سوی دیگر مدیرعامل شرکت هواپیماسازی فرانسوی_ایتالیایی ART می‌گوید این شرکت قصد دارد با به‌کارگیری ترفند های بانکی شرایط فروش ۴۰ فروند از هواپیماهای خود را به ایران فراهم کند.

در عین حال «پاتریک دی کاستلبایاک» به وال استریت ژورنال اعلام کرد:« شرکت های هواپیمایی هنوز موفق به کسب موافقت دفتر کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا مبنی بر فروش ناوگان هواپیمایی به ایران نشده‌اند.» هر چند مدیران شرکت های هواپیمایی، موانع بانکی را عامل به تعویق افتادن اجرای قرادادهایشان با ایران عنوان می‌کنند، اما به نظر می‌رسد مساله وجه دیگری دارد. مشکل جای دیگر است «اساسا قرار نیست ایران بایت خریدهایش، هیچ گونه پولی به طرف های اروپایی بدهد.» این نقل به مضمون، پیشتر هم در سخنان عباس آخوندی در صحن علنی مجلس بازتاب داشته است. حالا قائم مقام وزیر راه و شهرسازی هم تاکید می‌کند:« اصلا قرار نیست هزینه این قرارداد از ایران پرداخت شود که نگران این موضوع باشیم. طبق توافق‌ها این هزینه‌ها را شرکت اجاره دهنده هواپیما تامین می‌کند.» بنابراین اصغر فخریه تاکید می‌کند:«ادعاهایی مبنی بر اینکه مشکلات بانکی، قرارداد خرید ایرباس‌ها را تهدید می‌کند وجود ندارد.» با این نتیجه گیری به نظر می‌رسد، گره مشکل در جای دیگری است؛ آنچنان که دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی می‌گوید:«رقابت تنگاتنگ بوئینگ و ایرباس یکی از دلایل اصلی تاخیر در فروش هواپیما به ایران است.» مقصود اسعدی سامانی ا اشاره به اینکه شرکت ایرباس برای فروش هواپیما به ایران باید مجوز اوفک را داشته باشد، افزود: «این مجوز هم از سوی آمریکا باید داده شود و این کشور هم می‌خواهد ابتدا مشکل بوئینگ را برای ورود به بازار ایران حل کند، بنابراین فعلا ایران‌ایر و این شرکت‌ها در حال مذاکره هستند تا مشکلات رفع شود.» پرواز از واشنگتن رویترز هفته گذشته گزارش داده بود که ایران به سوی توافق تاریخی برای خرید هواپیما از بوئینگ پیش می‌رود و ممکن است توافق برای خرید بیش از ۱۰۰ هواپیما به زودی حاصل شود. در این ارتباط مدیر کل ایران‌ایر به رویترز گفته بود این شرکت به دنبال بهره‌مندی از خدمات پشتیبانی بوئینگ برای ناوگان فرسوده خود است. اخیرا هم یک سخنگوی شرکت بوئینگ به نیویورک تایمز اعلام کرده است:«مشغول مذاکره با شرکت های ایران با تایید دولت آمریکا در خرید و خدمات بالقوه هواپیمای تجاری بوئینگ بودیم.» به نظر می‌رسد، بر پایه این اظهارات، مسائل مرتبط با خریدهای ایران از شرکت بوئینگ، وارد مرحله تازه ای شده است و دور از انتظار نیست که در نهایت، آسمان ایران میزبان هواپیماهای خریداری شده از این شرکت آمریکایی باشد.

روز گذشته جان کربی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در این ارتباط به رویترز گفت: « توافق هسته ای با ایران شامل بیانیه ای است که اجازه کسب مجوز مورد به مورد از سوی افراد و نهادهایی که خواستار صدور مجوز، فروش و یا انتقال هواپیمای مسافربری تجاری صرفا به منظور هوانوردی مسافربری تجاری هستند را به آنها می‌دهد.» این سخن می‌تواند موافقت ضمنی مقامات سیاسی آمریکا را برای برقراری ارتباط میان شرکت های ایرانی و شرکت بوئینگ در لفافه داشته باشد؛ آنچنان که واشنگتن پست به نقل از شرکت بوئینگ خبر داد:« اطلاعیه رسمی قرارداد شرکت بوئینگ با ایران امروز منتشر می‌شود.»