چشم‌بادامی‌ها و بازاری برای محصولات ایران
زنجیر تحریم‌ها چند ماهی است که از پای اقتصاد ایران گشوده شده است. حالا دیگر این انتظار بیش از پیش قوت گرفته است که در کنار گشایش‌هایی نظیر تأمین مالی خارجی، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، ورود فناوری و برقراری ارتباطات بانکی، کلید برجام قفل تجارت خارجی ایران را نیز باز کند.
البته هنوز کسی از میان صاحب‌نظران یا متولیان دولتی تجارت نتوانسته است با قطعیت در مورد آینده فضای تجارت ایران در سال‌جاری پیش‌نگری کند، اما هدف‌گذاری صادرات ٥٠میلیارد دلاری از لزوم بهبود تراز تجاری کشور حکایت می‌کند. درحالی به دنبال تحولات اخیر در حوزه سیاسی و لغو تحریم‌های بین‌المللی، امید می‌رفت که روابط تجاری ایران به شدت رو به افزایش باشد که بررسی آمارها از واقعیت دیگری حکایت می‌کند. براساس آمار ارایه شده از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران در ٣ ماهی که از اجرای برجام و لغو تحریم‌های اقتصادی سپری می‌شود میزان صادرات غیرنفتی ایران بالغ بر ٩میلیارد و ١٩میلیون دلار بوده است، درحالی‌که میزان صدور کالاهای غیرنفتی در مدت مشابه سال گذشته (بهمن و اسفند ٩٣ و فروردین ٩٤) ٩میلیارد و ٥٢٦میلیون دلار بوده که نشان‌دهنده کاهش ٥,٣درصدی است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، درحالی بسیاری از کارشناسان اقتصادی بر این باور بودند که با برداشته شدن سد تحریم‌ها و افزایش ورود ارز به کشور، ورود کالاهای خارجی به ایران با رشد قابل توجهی مواجه و کشور به بازار کالاهای خارجی بدل می‌شود که جزییات تجارت ایران در دوران لغو تحریم‌ها، نشان می‌دهد واردات به کشور در این مدت حدود ٣درصد کاهش یافته است. واردات صورت گرفته به کشور از ١١میلیارد و ٩٧٧میلیون دلار در ٣ ماه (بهمن، اسفند ٩٣ و فروردین ٩٤) به ١١میلیارد و ٦٢٥میلیون دلار در ٣ماه گذشته رسیده است، اما تراز تجاری کشورکه در فروردین‌ماه بعد مثبت اعلام شده بود، شرایط چندان مناسبی درطول عمر اجرای برجام ندارد چنانکه بررسی‌ها از تراز منفی ٢میلیارد و ٩٩میلیون دلاری در مدت مذکور حکایت می‌کند.
آمارهای موجود نشان می‌دهد که ایران با وجود موقعیت استراتژیک در دنیا، دسترسی به آب‌های آزاد و همجواری با بازارهای بزرگ مصرفی همچون کشورهای عربی که می‌تواند کشور ما را به یکی از بزرگترین درگاه‌های تجاری بدل سازد، سهم چندانی از تجارت جهانی ندارد. (درحال حاضر کمتر از نیم‌درصد از تجارت جهان متعلق به ایران است). گویا لغو تحریم‌ها هم نتوانسته کمک چندانی به بهبود تراز تجاری کشور کند. از این رو برای بررسی دقیق‌تر وضع تجارت ایران بعد از لغو تحریم‌ها، صادرات و واردات صورت گرفته در ٣ماه بهمن، اسفند و فروردین را به‌صورت دقیق‌تر مورد بررسی قرار می‌دهیم.
کاهش واردات در نخستین‌ماه اجرای برجام تنها چند ماه از لغو تحریم‌های اقتصادی سپری می‌شود، بر همین اساس نمی‌توان انتظار داشت که نظام تجاری کشور با جهش قابل توجهی مواجه شود. با وجود این، لغو تحریم‌های اقتصادی، حجم واردات در بهمن‌ماه نسبت به دی‌ماه را ٣٠٠هزار تن افزایش داد تا روی رقم ٢میلیون و ٨٧٤هزار تن جا خوش کند. اما جالب اینجا بود که با وجود افزایش وزنی واردات در یازدهمین سال ٩٤، ارزش آن با کاهش حدود ٤٠٠میلیون دلاری نسبت به دی‌ماه به رقم ٣میلیارد و ٢٣٣میلیون دلار رسید. در این میان بسیاری از فعالان اقتصادی فضای پرابهام اقتصادی را دلیل کاهش روند ورود کالا در یازدهمین ماه سال عنوان می‌کنند، چرا که بررسی آماری از واردات ٣میلیون و ٩٢١هزار تن کالا به ارزش ٤میلیارد و ٧٨٧میلیون دلار در بهمن ٩٣ حکایت می‌کند. در این میان، صدورکالاهای غیرنفتی درحالی در نخستین‌ماه اجرای برجام ٦میلیون و ٥٣٧هزار تن به ارزش ٢میلیارد و ٧٢٥میلیون دلار بود که صادرات غیرنفتی در بهمن سال ٩٣ بالغ بر ٧میلیون و ٥٩٢هزار تن به ارزش ٣میلیارد و ٥٣٦میلیون دلار برآورد شده است.
اسفند رکورددار تجارت ایران در ٩٤ در ماه پایانی سال هم اقتصاد ایران همچنان در نوعی انتظار به سر می‌برد و این را از رکود حاکم بر کشور به خوبی می‌توان فهمید. با وجود این، میزان واردات در اسفندماه به بالاترین رقم خود رسید و توانست رکورد ٣میلیون و ٩٠٧هزار تن به ارزش ٤میلیارد و ٤١٢میلیون دلاری را به نام خود ثبت کند؛ حال آن‌که میزان واردات در اسفند سال ٩٤ حدود ٤میلیون و ٢٩٤هزار تن به ارزش ٥میلیارد و ٢١٢هزار دلار بوده است. در این میان حجم صادرات غیرنفتی با رسیدن به ٨میلیون و ١٠٤ هزار تن در اسفند رکورد دیگر ماه‌های سال را شکست و بالاترین حجم صدور را ازآن خود کرد. البته ارزش کالاهای صادرشده در این ماه تنها ٣میلیارد و ٢٨٨میلیون دلار بوده که بعد از آبان و اردیبهشت‌ماه بیشترین رقم در سال گذشته به شمار می‌آید. اما نکته قابل تأمل دیگر بهبود وضع تجارت ایران در اسفند سال ٩٤ نسبت به سال قبل‌تر آن است. براساس آمار ارایه شده از سوی گمرک ایران، صادرات غیرنفتی در اسفند ٩٣ حدود ٧میلیون و ٣٥هزار تن به ارزش ٣میلیارد و ٢٠٤میلیون دلار بوده است.
تراز تجاری در فروردین مثبت شد درحالی بسیاری از کارشناسان بر این باورند که در نیمه نخســت سال ٩٥ نمی‌توان انتظار رشد چندانی را داشت و تحولات مورد انتظار در نیمه دوم سال محقق خواهد شد که تجارت کشور در نخستین ماه سال کارنامه خوبی را برای خود رقم زده، با مثبت شدن تراز تجاری در جایگاه یکی از بهترین شاگردهای کلاس اقتصاد قرار گرفته است. جزییات تجارت ایران در دوران لغو تحریم‌ها، نشان می‌دهد که صادرات در نخستین ماه سال‌جاری که سومین ماه اجرای برجام به شمار می‌آید در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با جهش ٣٧,٨درصدی به لحاظ وزنی و ٧.٩درصدی به لحاظ ارزشی همراه بوده است.
صادرات غیرنفتی در فروردین‌ماه درحالی ٨میلیون و ١٨٣هزار تن به ارزش ٣میلیارد و ٦میلیون دلار بوده که میزان صدور کالاهای غیرنفتی در مدت مشابه سال گذشته ٥میلیون و ٩٣٤هزار تن به ارزش ٢میلیارد و ٧٨٦میلیون دلار اعلام شده است. درحالی لغو تحریم‌های اقتصادی منجر به رونق صادرات غیرنفتی شده است که واردات برخلاف تمام گمانه‌زنی‌ها مبنی بر هجوم کالاهای خارجی به داخل کشور با ثبات نسبی همراه بوده است، به‌طوری که میزان واردات صورت گرفته در فروردین‌ماه سال‌جاری یک‌میلیون و ٩٢٥هزار تن به ارزش یک‌میلیارد و ٩٨٠میلیون دلار بوده است که مقایسه آن با مدت مشابه سال گذشته از برابری تقریبا وزنی آن و افزایش ٠.٠٧درصد ارزش آن حکایت می‌کند.
تغییر در شرکای تجاری ایران از دیگر نکات تجارت ایران، شرکای تجاری ایران است، چرا که پیش از لغو تحریم‌ها بیش از ۹۰درصد روابط تجاری ایران با کشورهای آسیایی، به‌ویژه کشورهای همسایه صورت می‌گرفت و سهم سایر قاره‌ها بسیار ناچیز بود، اما به دنبال تحولات اخیر درحوزه سیاسی و لغو تحریم‌های بین‌المللی، تغییراتی در این‌باره مشاهده می‌شود، به‌طوری که سهم کشورهایی همچون چین، امارات، هند و کشورهای عربی از تجارت با ایران کاهش یافته و در مقابل کشورهایی همچون آلمان و کره‌جنوبی به شرکای نخست تجاری ایران تبدیل شده‌اند و سهم کشورهای اروپایی نیز از کالاهای ایران افزایش یافت. جزییات تجارت ایران در فروردین‌ماه نشان می‌دهد که حجم واردات از آلمان با افزایش ٦٥,٥٥ مواجه بوده است.
از دیگر نکات قابل تأمل تغییر رویه در تجارت ایران و چین است، به‌طوری که واردات کالا از کشور چشم‌بادامی‌ها در این مدت با ١٢.٨٣ مواجه بوده اما در مقابل صادرات ایران به این کشور با ٧٣درصد رشد همراه بوده است. گفتنی است که حجم صادرات ایران به کره‌جنوبی با ٩٤٣.٠٧ افزایش اما در مقابل واردات از هند با کاهش بیش از ٥٨درصدی همراه بوده است.
