نظر نامزدهای ریاست‌جمهوری‌2016 درباره ایران؟

کلینتون، ترامپ و ساندرز حتی سعی می‌کنند با اغراق درباره «خطر فعالیت‌های هسته‌ای و منطقه‌ای ایران» و تشریح تمهیداتی که برای مقابله با این تهدید فرضی اندیشیده‌اند، گوی سبقت را از یکدیگر بربایند تا بلکه بتوانند نظر مساعد مردم آمریکا و هم‌حزبی‌های خود را جلب کنند. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تسنیم، از آنجایی که آغاز رقابت‌های انتخاباتی در آمریکا با شکل‌گیری توافق هسته‌ای همزمان شد، بیشترین مانور کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا روی این توافق صورت گرفت. مواضع این افراد ــ که یکی از آنها تا چند ماه دیگر سکان ریاست کاخ سفید را به‌عهده خواهد گرفت ــ علیه برجام به‌حدی تند است که تردیدها نسبت به پایبندی دولت بعدی آمریکا به توافق هسته‌ای افزایش یافته است. هرچند نامزد نهایی دموکرات‌ها هنوز مشخص نشده و رقابت میان «برنی سندرز» و «هیلاری کلینتون» کماکان ادامه دارد اما نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد به‌احتمال زیاد کلینتون به‌زودی رقیب دموکرات خود را از دور رقابت‌ها حذف خواهد کرد و خود با نامزد نهایی جمهوری‌خواه‌ها یعنی «دونالد ترامپ» به رقابت خواهد پرداخت. هرچند مواضع سناتور سندرز درباره ایران چندان خصمانه نیست اما اظهارات تند ترامپ و کلینتون علیه ایران و نگاه آنها درباره لزوم اعمال تحریم‌های جدید، می‌تواند آینده برجام را با چالشی جدی روبه‌رو کند. برای درک بهتر آینده رویکرد و سیاست آمریکا در قبال تهران در ادامه مواضع سه نامزد نهایی انتخابات ریاست جمهوری این کشور در چهار حوزه «توافق هسته‌ای»، «آینده رابطه با ایران»، «تحریم‌های جدید» و «حمایت از اسرائیل» به‌تفصیل تشریح شده است: فرجام برجام جهان امن‌تر هیلاری کلینتون سناتور ایالت نیویورک که چند سالی سکان وزارت خارجه دولت «باراک اوباما» را به‌عهده داشت، ظاهراً از حامیان توافق هسته‌ای به شمار می‌آید. بعد از شکل‌گیری این توافق بود که او در بیانیه‌ای اعلام کرد: «این توافق با اجرای درست، راستی‌آزمایی دقیق و پیامدهای شدید در صورت هرگونه نقض تعهد از سوی ایران، آمریکا، اسرائیل و سایر شرکای عرب ما را امن‌تر ساخته است».

کلینتون 16 ژانویه همزمان با اجرای برجام نیز با صدور بیانیه‌ای اظهار داشت، به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا، رویکرد «بی‌اعتمادی و راستی‌آزمایی» را در قبال این توافق در پیش خواهد گرفت. وی افزود: «قاطعانه توافق هسته‌ای را به‌عنوان بخشی از راهبرد جامع برای مقابله با اقدامات منفی ایران در منطقه، اجرا می‌کنم و در کنار متحدمان اسرائیل و شرکای عربی‌مان می‌ایستم». هرچند این مواضع کلینتون، در ابتدا، مثبت و ملایم به نظر می‌آید اما او در سخنان دیگری حمایت خود از برجام را با چاشنی «تهدید به حمله» درآمیخته و گفته: «اگر ایران از توافق هسته‌ای عدول کند و سلاح هسته‌ای بسازد، برای حمله به این کشور تردید نخواهم کرد»! از آنجایی که حمایت لابی‌های صهیونیستی از نامزد انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نقش حیاتی در پیروزی آنها ایفا می‌کند، شاید بتوان گفت شدیدترین و بی‌پرده‌ترین موضع کلینتون درباره برجام در سخنرانی او در کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل موسوم به «آیپک» بیان شده است. 21 مارس سال جاری میلادی بود که او با حضور در جمع بزرگترین لابی صهیونیستی، این‌گونه به اظهارنظر پرداخت: «سال‌ها همه ما بر خطر موجودیتی دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای متمرکز بودیم، به همین دلیل بود که من (هنگام تصدی پست وزارت خارجه آمریکا) دیپلماسی اعمال تحریم‌های سنگین علیه ایران و وادار کردن این کشور برای حضور در میز مذاکره را دنبال کردم و در نهایت هم از توافقی که مانع برنامه هسته‌ای این کشور شد، حمایت کردم». وی ادامه داد: «امروز همه اورانیوم غنی‌شده ایران از بین رفته، حرکت هزاران سانتریفیوژ این کشور متوقف شده، زمان گریز هسته‌ای ایران افزایش یافته و تدابیر راستی‌آزمایی جدیدی وجود دارد که به ما کمک می‌کند تا فریبکاری این کشور را کشف کنیم و مانع آن شویم. در نتیجه معتقدم آمریکا، اسرائیل و جهان به‌خاطر وجود این توافق امن‌تر شده است، از این رو، این توافق باید به‌دقت اجرا شود، به‌شدت تحت نظر قرار گیرد و عواقب روشنی برای هرگونه تخطی داشته باشد». توافق بهتر از جنگ برنی سندرز یکی دیگر از سناتورهای دموکراتی است که ضمن اعلام حمایت از توافق هسته‌ای ایران و 1+5، توافق را بهتر از جنگ می‌داند. وی بعد از حصول توافق هسته‌ای با صدور بیانیه‌ای اظهار داشت، توافق با ایران، «پیروزی دیپلماسی بر قدرت‌نمایی» بود.

کلینتون و سندرز درباره توافق هسته‌ای ایران می‌گویند او همچنین در مصاحبه‌ با برنامه «Face the Nation» به‌روشنی مخالفت خود را با اقدام نظامی و ورود به جنگ اعلام کرد و گفت: «آیا ما واقعاً خواستار یک جنگ نامتقارن با ایران هستیم که تمامی جهان را درگیر خود کند و ارتش آمریکا را مورد تهدید قرار دهد؟». سناتور ایالت ورمونت معتقد است توافق هسته‌ای بهترین راه برای اطمینان از عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است. او می‌گوید همکاران جمهوری‌خواه او متوجه نمی‌شوند که جنگ باید آخرین گزینه باشد نه اولین گزینه زیرا به‌اعتقاد سندرز، ورود به جنگ کار آسانی است اما جلوگیری از پیامدهای ناخواسته آن نه. با توجه به همین دیدگاه بود که اعلام کرد: «پیش از متوسل شدن به گزینه نظامی باید نخست راه‌حل‌های دیپلماتیک را دنبال کرد، چون با دیپلماسی می‌توان به اهدافی دست یافت که با دخالت نظامی نمی‌توان، به همین دلیل است که من از تحریم‌هایی که ایران را پای میز مذاکره آورد و به ما امکان توافق داد، حمایت می‌کنم».

البته سندرز هم مانند دیگر رقیب دموکرات خود ایران را در صورت نقض برجام، تهدید به تحریم دوباره کرد و گفت، در این صورت، همه گزینه‌ها نیز روی میز خواهد بود. برجام را پاره می‌کنم اما دونالد ترامپ از همان ابتدا اعلام کرد از توافق هسته‌ای با ایران حمایت نمی‌کند. او که با مواضع تند و جنجالی‌اش شناخته می‌شود، یکی از مخالفان اصلی برجام است و بارها گفته، اولویت نخست کاری‌اش پس از پیروزی در انتخابات، لغو توافق هسته‌ای ایران و پاره کردن برجام خواهد بود. او در سخنان خود در سپتامبر 2015 گفته بود: «بسیار دشوار است باور کرد رئیس جمهور آمریکا اسم خود را بر توافق با کشور «حامی تروریسم» قرار داده باشد، آن‌هم توافق بسیار بدی که باعث افزایش تردید و بلاتکلیفی و کاهش امنیت آمریکا و متحدان ما از جمله اسرائیل شده است».

این نامزد جمهوری‌خواه با بیان اینکه ایران با این توافق به 150 میلیارد دلار دست یافته است و آمریکا به هیچ، بارها توافق هسته‌ای را «وحشتناک و فاجعه‌بار» خوانده و گفته بدترین توافقی است که تا به حال دیده ‌است. ترامپ نیز همچون سایر کاندیداها، اظهارنظرهای آتشین خود علیه ایران را برای سخنرانی در آیپک نگه داشته و با تأکید بر اینکه «اولویت اول من لغو توافق خطرناک با ایران است»، گفته: «من سال‌ها در کار تجارت بوده‌ام و معامله را می‌دانم. اجازه دهید به شما بگویم این توافق برای آمریکا، اسرائیل و کل خاورمیانه فاجعه‌آمیز است. مشکل اساسی است. ما به پیشروترین کشور جهان در حمایت از تروریسم، 150 میلیارد دلار جایزه دادیم و به‌عوض هیچ چیزی دریافت نکردیم». سخنرانی ترامپ در آیپک درباره توافق هسته‌ای ایران وی ادامه داد: «بزرگترین نگرانی درباره توافق لزوماً احتمال نقض آن از سوی ایران نیست زیرا مشکل بزرگتر این است که ایرانی‌ها می‌توانند به تعهدات خود پایبند بمانند و بعد از پایان مدت زمان توافق به بمب دست یابند. علاوه بر این آنها به میلیاردها میلیارد دلاری که ما احمقانه در اختیارشان قرار داده‌ایم، دست می‌یابند». وی با بیان اینکه «این توافق حتی ایران را به منحل کردن ظرفیت هسته‌ای خود ملزم نکرده است»، افزود: «تنها برای چند سال مشخص، محدودیت‌هایی بر برنامه هسته‌ای نظامی ایران اعمال شده است و زمانی که مدت زمان این محدودیت‌ها به پایان برسد، ایران ظرفیت نظامی هسته‌ای در مقیاس صنعتی در اختیار خواهد داشت و این شرایط بسیار بدی است که همه ما به‌ویژه اسرائیل در آن قرار گرفته‌ایم». رابطه با ایران رابطه با ایران چالشی‌ترین بخش اختلاف میان هیلاری کلینتون و برنی سندرز است. در حالی که کلینتون ایران را چالش راهبردی بلندمدتی برای آمریکا تلقی می‌کند و می‌گوید «انتظاراتمان از این کشور باید واقع‌بینانه باشد و نباید توافق هسته‌ای را یک گشایش دیپلماتیک بزرگ تلقی کرد»، سندرز به تلاش پیگیر برای عادی‌سازی روابط با ایران اعتقاد دارد؛ موضوعی که باعث جنجال در برخی مناظره‌های این دو نامزد دموکرات شده است. لزوم عادی‌سازی رابطه با ایران برنی سندرز در یکی از مناظره‌های حزب دموکرات خواستار حرکت آمریکا به‌سمت عادی‌سازی روابط با ایران شد و گفت: «من فکر می‌کنم تا جایی که می‌توانیم باید برای عادی‌سازی روابط با ایران تلاش کنیم البته با در نظر داشتن این موضوع که رفتار ایران در بسیاری مسائل چیزی است که ما با آن مخالف هستیم. ما توانستیم با ایران به توافق برسیم، چیزی که من به‌شدت از آن حمایت می‌کنم زیرا مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شد و ما این کار را بدون جنگ انجام دادیم، بنابراین اگر از من بپرسید آیا من خواهان روابط مثبت‌تری با ایران در آینده هستم، باید بگویم بله».

مخالفت با عادی‌سازی رابطه با ایران این سخنان سندرز با انتقاد هیلاری کلینتون روبه‌رو شد؛ آنجا که او مدعی شد: «فکر نمی‌کنم ما باید به‌دنبال عادی‌سازی روابط با ایران باشیم زیرا این کشور باید کارهای بسیاری انجام دهد؛ ایرانی‌ها باید حمایت از تروریسم را متوقف کنند، تلاش برای بی‌ثبات‌سازی خاورمیانه را رها کنند. ایران باید از سوریه خارج شود و از حمایت حماس و حزب‌الله دست بردارد. این کشور باید از ارسال موشک به غزه خودداری کند زیرا این موشک‌های می‌تواند علیه اسرائیل به کار گرفته شود». سندرز هم این انتقاد کلینتون را بی‌جواب نگذاشت و اظهار داشت: «چه‌کسی گفته ما فردا باید روابطمان با ایران را عادی‌سازی کنیم؟ من هرگز چنین حرفی نزدم. درست می‌گویید. ایرانی‌ها از تروریسم در سراسر جهان حمایت مالی می‌کنند و ما باید این مسئله را مورد توجه قرار دهیم، اما می‌دانید، سال‌ها قبل نیز برخی مردم عادی‌سازی روابط با کوبا را ایده‌ای بد و احمقانه می‌دانستند اما اکنون این نگاه تغییر کرده است. در مورد ایران نیز روزی این اتفاق رخ خواهد داد». مذمت کودتای 28 مرداد

برنی سندرز در بخش دیگری از سخنان خود علیه دخالت نظامی آمریکا و تلاش برای تغییر رژیم در سایر کشورها از جمله کودتای 1953 در ایران سخن گفت و افزود: «مهم فقط سرنگون کردن یک دیکتاتور نیست بلکه دانستن این موضوع است که روز بعد از این اقدام، چه اتفاقاتی رخ می‌دهد. 50، 60 سال پیش آمریکا در سرنگونی دولت مصدق در سال 1953 نقش داشت. هیچ‌کس نمی‌دانست مصدق کیست. دولت او توسط آمریکا و انگلیس سرنگون شد زیرا او منافع نفتی انگلیس را تهدید کرده بود. در نتیجه این اقدام، شاه ایران روی کار آمد که دیکتاتور وحشتناکی بود، نتیجه آن وقوع انقلاب ایران بود و این جایی است که ما اکنون قرار داریم». سخنان سندرز درباره مصدق و سرنگونی دولت منتخب ایران

دعوا بر سر بودن یا نبودن ایران در ائتلاف ضدداعش موضوع دیگری که کلینتون و سندرز یکدیگر را بر سر آن به چالش کشیدند، پیشنهاد سندرز درباره این موضوع بود که ایران باید بخشی از ائتلاف برای مبارزه با داعش باشد، او در این رابطه گفت: «ما باید بفهمیم کشورهای مسلمان منطقه یعنی عربستان سعودی، ایران، ترکیه و اردن باید برای مقابله با داعش ایفای نقش و نیرو اعزام کنند». علاوه بر این سندرز خواستار آن شد که ایران بخشی از راه حل سیاسی برای حل جنگ داخلی در سوریه باشد. هر دوی این مواضع از سوی کلینتون مورد انتقاد قرار گرفت. او گفت حضور ایران در ائتلاف ضدداعش باعث سردی و بی‌اعتنایی متحدان سنی آمریکا می‌شود؛ متحدانی که به‌زعم او حضورشان برای شکست داعش ضروری است. وی همچنین مدعی شد: درخواست برای هرگونه حضور نیروهای نظامی ایران در سوریه اشتباه بزرگی است و مانند این است که از یک آتش‌افروز بخواهید بیاید و بنزین روی آتش بریزد. کلینتون در ادامه درباره درخواست سندرز برای ایفای نقش ایران در سوریه نیز ادعا کرد: «افزایش حضور ایران در سوریه و ارتباط آنها با حزب‌الله اسرائیل را تهدید می‌کند و حرکت در مسیر انتقال قدرت در این کشور را برای ما دشوارتر می‌سازد».

کلینتون بر این باور است، آمریکا باید به متحدان خود در منطقه به‌ویژه اسرائیل، عربستان و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس اطمینان خاطر دهد که توافق هسته‌ای باعث تغییر ماهیت روابط آمریکا و ایران نمی‌شود تا به این ترتیب کشورهای عرب سنی را برای مقابله با داعش متقاعد کند. مقابله با نفوذ ایران دونالد ترامپ نیز در سخنرانی در آیپک راهبرد آینده خود در قبال ایران را این‌گونه تشریح کرده است: «زمانی که رئیس‌جمهور شوم، رویکردی را در قبال ایران در پیش خواهم گرفت که بر سه اصل متمرکز باشد. نخست؛ ما در مقابل تلاش تهاجمی ایران برای بی‌ثبات کردن منطقه و سیطره بر آن می‌ایستیم. ایران در عراق، سوریه، لبنان و یمن مشکل‌ساز است و مشکل بسیار بسیار بزرگی برای عربستان سعودی خواهد بود. ایران هرروز سلاح‌های بهتری در اختیار کشورهای دست‌نشانده خود قرار می‌دهد. حزب‌الله لبنان سلاح‌های پیچیده ضدناو، سلاح‌های ضدهوایی، سیستم‌های ردیابی و همین طور موشک‌ در اختیار دارد. اکنون آنها در سوریه هستند و در تلاشند در بلندی‌های جولان، جبهه دیگری علیه اسرائیل برپا کنند. در غزه، ایران از حماس و جهاد اسلامی حمایت می‌کند».

این نامزد جمهوری‌خواه در ادامه به توضیح دومین اصل رویکرد خود در قبال ایران پرداخت و مدعی شد: «دوم اینکه ما شبکه ترور جهانی ایران را که قدرتمند و بزرگ است، نابود خواهیم کرد. ایران بزرگترین حامی تروریسم در سراسر جهان است و ما تلاش خواهیم کرد تا آن را از بین ببریم. سوم اینکه ما باید مفاد توافق قبلی را اجرا کنیم تا ایران را پاسخگو نگه داریم». نگاه به تحریم‌ حفظ دامنه تحریم از آنجایی که هیلاری کلینتون در همه اظهارنظرهای خود همواره با افتخار از نقش خود در ایجاد حمایت بین‌المللی برای اعمال تحریم‌های چندجانبه علیه ایران سخن به میان آورده و آن را عامل ورود ایران به میز مذاکره قلمداد کرده، همچنان قصد دارد از این روند علیه ایران استفاده کند. او در این رابطه گفته: «حتی بعد از اینکه تحریم‌ها لغو شد، تحریم باید نقش اساسی در راهبرد آمریکا در قبال ایران ایفا کند. تحریم برای حمایت از تروریسم و سایر تحریم‌های غیرهسته‌ای باید به‌عنوان بخش اصلی راهبرد ما باقی بماند و به‌شدت اجرا شود». به نظر می‌رسد با توجه به همین نگاه بود که او در روز اجرای برجام، خواستار تحریم‌های جدید موشکی علیه ایران شد و با اشاره به آزمایش‌ موشک بالستیکی که روی آن نوشته شده بود «اسرائیل باید از صفحه روزگار محو شود»، گفت: «ایران باید به‌خاطر این فعالیت‌ها با تحریم‌های جدید روبه‌رو شود و جامعه بین‌المللی باید اعلام کند تهدیدات ایران علیه اسرائیل را تحمل نخواهد کرد». کلینتون همچنین در سخنرانی خود در کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل تأکید کرد، آمریکا باید به اجرای تحریم‌های موجود ادامه دهد و به‌خاطر حمایت مالی از تروریسم و انتقال غیرقانونی سلاح، نقض حقوق بشر و حملات سایبری تحریم‌های بیشتری علیه ایران و سپاه پاسداران اعمال کند». سکوت در مقابل اعمال تحریم جدید به‌خلاف هیلاری، برنی سندرز از زمان اجرای توافق هیچ سخنی درباره لزوم اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران به زبان نیاورده است و صرفاً در سخنرانی خود برای اعضای آیپک شفاف ساخته است اگر ایران به توافق هسته‌ای عمل نکند، باید تحریم‌ها دوباره علیه این کشور اعمال شود. اما بعد از توافق هسته‌ای، او در هیچ تلاشی برای افزودن به تحریم‌های جدید علیه ایران مشارکت نداشته است.

چرا ما تجارت نکنیم هرچند دونالد ترامپ هم حامی اعمال تحریم علیه ایران است اما او نگاه متفاوتی درباره بحث تحریم ایران دارد. یکی از انتقادات اصلی ترامپ از توافق هسته‌ای این است که چرا فقط شرکت‌های غیرآمریکایی می‌توانند با ایران معامله کنند. او 9 سپتامبر با حضور در تظاهرات ضدبرجام در آمریکا اظهار داشت: «همه کشورها می‌خواهند با ایران معامله و تجارت کنند. آنها پول بسیاری کسب خواهند کرد، اما ما توافق کرده‌ایم و قرار نیست چیزی به دست آوریم». ترامپ در سخنان دیگری گفته، «ایران از ایرباس هواپیما خریداری می‌کند. بوئینگ کجاست؟ چرا توافق را به‌گونه‌ای منعقد نکرده‌ایم که بوئینگ بتواند به ایران هواپیما بفروشد. ایران قرار است با بخش کوچکی از 150 میلیارد دلاری که قرار است به آنها بدهیم، 114 هواپیمای جت خریداری کند. اما این هواپیماها را از آمریکا خریداری نمی‌کند بلکه از ایرباس خریداری می‌کند». جلب رضایت اسرائیل هر سه نامزد نهایی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برای جلب آرای لابی‌های صهیونیستی و یهودیان آمریکایی کوشیدند همزمان با تهدید ایران، بر تعهد خود به تأمین امنیت رژیم صهیونیستی تأکید دوباره کنند. هیلاری کلینتوندر سخنرانی خود در آیپک مدعی شد، آمریکا باید با اسرائیل و سایر شرکای خود از نزدیک همکاری کند تا از انتقال پول و سلاح ایران به حزب‌الله جلوگیری کند. وی به همین حد بسنده نکرد و گفت: «اگر اتحادیه عرب می‌تواند کل حزب‌الله را به‌عنوان سازمان تروریستی معرفی کند، مطمئناً زمان آن رسیده تا سایر دوستان ما در اروپا و بقیه جامعه بین‌المللی نیز چنین کاری را همین حالا انجام دهند». او در ادامه مدعی شد، سپاه پاسداران و حزب‌الله در تلاشند در بلندی‌های جولان جبهه‌ای ایجاد کنند تا از آنجا بتوانند اسرائیل را تهدید کنند. برنی سندرز نیز در سخنرانی خود در این سازمان یهودی با حمایت از توافق هسته‌ای اظهار داشت، این توافق بهتر از مسیر دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و دخالت نظامی بالقوه آمریکا و اسرائیل است. او سپس افزود: «من این تفکر را نمی‌پذیرم که موضع «حامی اسرائیل» بودن با توافق هسته‌ای در تضاد باشد. ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای نه‌تنها امنیت آمریکا بلکه امنیت اسرائیل را نیز تقویت کرده است». دونالد ترامپ نیز با اشاره به آزمایش‌های موشکی ایران مدعی شد: «هدف ایران از این کار، نه‌تنها ترساندن اسرائیل بلکه ترساندن اروپا و حتی آمریکاست اما ما اجازه نمی‌دهیم چنین اتفاقی رخ دهد و اجازه نمی‌دهیم این اتفاق برای اسرائیل نیز رخ دهد».