خیز ناتمام نفت در بازار جهانی

اعلام آمار رسمی کاهش ذخایر نفت آمریکا از سوی اداره انرژی این کشور عاملی بود که قیمت نفت خام را به بالای 50 دلار هدایت کرد. در حالی قیمت نفت توانست کانال جدیدی را برای ساعاتی فتح کند که در تداوم رشد قیمت نفت و ماندگاری قیمت‌ها در این کانال تردید وجود دارد. در واقع برخی گمان می‌کنند احتمال بازگشت تولیدکنندگان نفت شیل به چرخه تولید، افزایش شاخص دلار، سقف تکنیکال 52 دلاری برای این بازار و حجم ذخایر نفتی، از عواملی است که تداوم رشد قیمت‌ها را مبهم کرده است. به گزارش دنیای اقتصاد ، با این حال به نظر می‌رسد تولیدکنندگان نفت آمریکا به دلیل تجربه تلخ بازگشت ناکام سال گذشته امسال با احتیاط بیشتری اقدام به افزایش تولید کنند و مادامی که قیمت‌ها به میانه کانال 50 دلار نرسد، به فعال کردن دکل‌های نیمه‌کاره خود اقدام نخواهند کرد. بنابراین در صورتی که قیمت‌ها به حدود 55 دلار برسد بر نفت فشار خواهد آمد. اما در بلند‌مدت به دلیل کاهش شدید سرمایه‌گذاری جدید در میادین نفتی شیل شاهد افت تولید نفت از سوی آنها و تعادل در عرضه و تقاضای بازار خواهیم بود. همچنین فشار اقتصادی بر کشورهای عضو اوپک در قیمت‌های زیر 60 دلار به‌عنوان عاملی که در بلند‌مدت موجب رشد قیمت‌ها شد، عمل می‌کند.‎‌

ورود نفت به کانال 50 دلاری اما قیمت نفت برنت (شاخص بورس لندن) روز گذشته و در لحظه تنظیم این گزارش (در ساعت 15) با 57 سنت کاهش روی 49 دلار و 2 سنت قرار گرفت، در حالی‌که معاملات پنج‌شنبه نفت برنت روی قیمت 49 دلار و 59 سنت بسته شده بود. نفت خام آمریکا نیز (شاخص بورس نیویورک) در معاملات روز گذشته کاهشی 40 سنتی را تجربه کرد تا به 49 دلار و 8 سنت برسد. اعلام کسری ذخایر نفت آمریکا تبدیل به عاملی شدتا قیمت نفت خام پنج‌شنبه گذشته برای اولین‌بار در حدود هفت ماه گذشته پس از اخلال عرضه در نتیجه آتش‌سوزی در کانادا و حملات در لیبی و غرب آفریقا بالاتر از 50 دلار قرار گیرد.مهم‌ترین عامل رشد قیمت‌ها به کانال 50 دلار افت ذخایر نفتی آمریکا عنوان می‌شود. بر اساس اعلام اداره انرژی آمریکا (EIA) کسری ذخایر نفت این کشور به 2/ 4 میلیون بشکه در هفته منتهی به 20 ماه مه رسید که بیشتر از پیش‌بینی‌های پیشین کارشناسان رویترز (5/ 2 میلیون بشکه) و کمتر از 1/ 5 میلیون بشکه‌ای بود که موسسه انرژی آمریکا (API)پیش‌‌بینی کرده بود. رقم رسمی کسری ذخایر نفت آمریکا که چهارشنبه‌شب گذشته اعلام شد، بیشترین کسری هفتگی در هفت هفته اخیر ارزیابی شده است. علت اصلی این میزان کاهش ذخیره نفت خام در آمریکا کاهش واردات این کشور از کانادا است. آتش‌سوزی در ایالت آلبرتای کانادا به‌عنوان یکی از مراکز اصلی صادرات نفت به آمریکا اتفاقی بود که واردات نفت خام آمریکا را تحت‌تاثیر قرار داد. از دیگر سو کاهش تقاضای پالایشگاه‌ها در آمریکا به علت افزایش ذخیره سوخت در این کشور نیز مزید بر علت شد تا سطح ذخایر نفت خام آمریکا با کاهش همراه شود. واردات نفت خام آمریکا در هفته گذشته روزانه 362 هزار بشکه در روز کاهش یافت. با این حال کنترل آتش‌سوزی‌ها در کانادا و افزایش تولید نفت از سوی این کشور که اختلال عرضه را تا حدودی ترمیم می‌کند و همچنین تقویت شاخص دلار در دو روز اخیر، تبدیل به عواملی شدند تا قیمت نفت مجددا به کانال 40 دلاری برگردند.بهای نفت از میانه‌های فوریه سال جاری میلادی در مسیر صعودی قرار گرفته و از آن زمان تا‌کنون حدود 90 درصد رشد قیمتی را به ثبت رسانده است. رشد قیمت نفت در این فاصله زمانی تحت‌تاثیر دو عامل رشد تقاضا و کاهش عرضه رخ داده است. پیکان عرضه به سمت کاهش بیشتر از زمان کاهش قیمت نفت حجم انبارهای نفتی در سراسر جهان افزایش یافت، در واقع کشورهای مصرف‌کننده با استفاده از فرصت نفت ارزان شروع به پر کردن انبارهای نفتی خود کردند. در این میان، موجودی ذخایر نفتی آمریکا نیز به‌عنوان کشوری که دارنده بزرگترین انبارهای نفتی جهان است در مسیر افزایشی قرار گرفت. بر اساس آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در میانه‌های سال 2014 حجم ذخایر انبارهای نفتی حدود 360 میلیون بشکه بوده اما در حال حاضر سطح ذخایر به حدود 540 میلیون بشکه رسیده است که نشان از رشد بیش از 180 میلیون بشکه‌ای این ذخایر در‌مدت کمتر از سه سال اخیر دارد. در حال حاضر حجم موجودی نفت آمریکا بیشتر از متوسط سطح این ذخایر در 5 سال اخیر قرار دارد و بیم این می‌رود که با رشد قیمت نفت یا افزایش ارزش دلار عرضه نفت ذخیره شده به بازار سود‌آور و این نفت به بازار سرازیر شود و سطح عرضه را افزایش دهد. اما در سه ماه اخیر با وجود افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی حجم ذخایر نیز رشد کرد و از سطح 500 میلیون بشکه به حدود 540 میلیون بشکه رسیده است. این در حالی است که بررسی روند تاریخی تغییر در سطح موجودی نفت آمریکا و قیمت نفت نشان می‌دهد که این دو عامل همواره در مسیر عکس یکدیگر حرکت می‌کرده‌اند. بلومبرگ در گزارشی دلیل این تغییر در ساختار بازار نفت را اینگونه تشریح می‌کند که در سال‌های پیش اوپک همواره، نقش تنظیم‌کننده بازار را ایفا می‌کرد و همه کشورهای عضو این سازمان ظرفیت اضافه‌ای برای تولید نفت داشتند، به‌طوری‌که به محض اینکه سیگنال‌های رشد تقاضا در بازار ظهور می‌کرد اوپک تولید نفت خود را افزایش می‌داد و نوبت به استفاده از نفت ذخیره شده نمی‌رسید. بنابراین، تا زمانی که موجودی نفت به صورت عینی کاهش پیدا نمی‌کرد، قیمت‌ هم رشد نداشت. اما طی دو سال اخیر اوپک با همه توان نفت تولید کرده است و در حال حاضر ظرفیت مازادی برای افزایش تولید نفت ندارد. از همین رو با سیگنال‌های رشد تقاضا، استفاده از نفت ذخیره شده تنها گزینه پاسخگویی به نیاز نفت است؛ در نتیجه پیش از کاهش مشهود موجودی نفت، قیمت‌ها به استقبال سیگنال رشد تقاضا رفت و افزایش یافت. سطح تولید نفت آمریکا طی سه سال اخیر نقش تعیین‌کننده‌ای در بازار نفت داشته است. به‌طوری‌که گفته می‌شود مهم‌ترین عامل شروع افت قیمت‌ها در سال 2014 به افزایش عرضه نفت این کشور باز‌می‌گردد. تولید نفت آمریکا به دلیل دستیابی به فناوری استخراج از میادین نفت شیل در فاصله سال‌های 2010 تا 2014 به‌طور متوسط سالانه بیش از یک میلیون بشکه فزایش یافت و در ژوئن 2015 به بیش از 7/ 9 میلیون بشکه در روز رسید. اما سطح تولید نفت این کشور از آن زمان در مسیر کاهشی قرار گرفته و در حال حاضر به حدود 7/ 8 میلیون بشکه رسیده است.کاهش تولید نفت در این کشور یکی از دلایل رشد 80 درصدی قیمت نفت عنوان می‌شود. تولید نفت آمریکا از میانه‌های فوریه تاکنون حدود 400 هزار بشکه کاهش یافته است و گفته می‌شود تا پایان سال جاری میلادی افت در تولیدات نفت آمریکا ادامه می‌یابد. مهم‌ترین‌ عامل رشد قیمت نفت در چند ماه اخیر به اختلال عرضه باز می‌گردد. تحرکات تروریستی در لیبی و نیجریه، مشکلات مالی ونزوئلا و آتش سوزی در نزدیکی میادین ماسه‌ای نفتی کانادا عرضه جهانی نفت را کاهش داده به‌طوری‌که برخی سازمان‌ها از جمله گلدمن ساکس مقدار اختلال در عرضه روزانه جهانی نفت را حدود 5/ 2 میلیون بشکه برآورد کرده و اعلام می‌کند که بازار نفت به جای مازاد عرضه با کمبود عرضه مواجه شده است. با این حال این اختلالات در عرضه مقطعی و کوتاه‌مدت است، یعنی با رفع موانع تولید نفت این کشورها در‌مدت کوتاهی می‌تواند افزایش یابد و عرضه جهانی نفت را مجددا افزایش دهد. در مقابل اختلالات عرضه، افزایش عرضه نفت ایران یکی از خبرساز ترین موضوعات بازارهای جهانی نفت در چند ماه اخیر بوده‌ است. تولید نفت ایران که به دلیل تحریم‌های یکجانبه غرب از بیش از 7/ 3 میلیون بشکه در روز به حدود 7/ 2 میلیون بشکه رسیده بود، با لغو تحریم‌ها و اجرایی شدن برجام در ژانویه سال جاری مجددا رو به رشد گذاشت. در حال حاضر تولید نفت کشورمان به بیش از 6/ 3 میلیون بشکه در روز رسیده است و یکی از عوامل فشار بر بازار نفت بود. با این حال چون پیش از اینکه عرضه نفت ایران افزایش یابد بازار انتظار آن را داشت، پیش از افزایش واقعی تولید تاثیر خود را بر قیمت‌ها گذاشته بود. اوپک یکی از عوامل فشار بر بازار نفت طی دو سال اخیر بوده است، در واقع با افت قیمت‌ها و عدم توافق اعضا بر سر کاهش سطح تولید خود در نشست‌های رسمی این سازمان، کشورهای عضو اوپک برای جبران کسری درآمدهای خود و همچنین حفظ سهم بازار با همه توان به تولید پرداختند به‌طوری‌که سطح تولید نفت این سازمان که در سال 2014 کمتر از 30 میلیون بشکه در روز بود در حال حاضر به بیش از 32 میلیون بشکه در روز رسیده است. بخش عمده‌ای از رشد تولید اوپک از سوی دو کشور عربستان و عراق بوده است. اما در حال حاضر تولید نفت این دو کشور چندان تغییر نکرده است، سطح تولید عربستان حدود 2/ 10 میلیون بشکه در روز باقی مانده با وجود اینکه این کشور در چند ماه اخیر بازار را تهدید به افزایش تولیدات کرده بود. همچنین براساس آخرین آمار تولید نفت عراق نیز در ماه جاری کاهش یافته و به سطح آوریل(دو ماه قبل) رسیده است. در واقع با توجه به اینکه تولید نفت ایران نیز به سطح قبل از تحریم‌ها نزدیک شده است، به نظر نمی‌رسد اوپک در ماه‌های پیش رو بتواند تولید نفت خود را به طور محسوسی افزایش دهد. سورپرایز سمت تقاضا برای بازار نفت تقاضای جهانی نفت در چند ماه اخیر بازار نفت را غافلگیر کرد. در واقع در سال 2015 تقاضای نفت رشد زیادی داشت، اما انتظار می‌رفت در سال جاری به دلیل چشم‌انداز نه‌چندان مساعد اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته رشد تقاضا کاهش یابد و به 2/ 1 میلیون بشکه در روز برسد. اما کاهش قیمت نفت و به دنبال آن کاهش قیمت بنزین بعد از دو سال بالاخره تاثیر خود را بر سمت تقاضا گذاشته است. در واقع با وجود اینکه رشد اقتصادی اقتصادهای نوظهور از جمله چین و هند کاهش یافته است و انتظار می‌رفت تقاضای نفت این کشورها نیز کاهش یابد، اما کاهش قیمت بنزین موجب افزایش رانندگی و رشد تقاضا برای این سوخت در هند و چین شده است. از سویی در آمریکا نیز شاهد افزایش رانندگی جاده‌ای و افزایش خرید ماشین‌هایی که مصرف بالایی دارند بودیم که رشد تقاضای بنزین را به دنبال داشت. بر این اساس موسسات در آخرین گزارش‌های خود پیش‎بینی رشد تقاضا در سال جاری را افزایش دادند و به 4/ 1 میلیون بشکه در روز رساندند. نفت 50 دلاری در کوتاه‌مدت و 60 دلاری بلند‌مدت با توجه به عواملی که ذکر شد قیمت نفت در سه ماه اخیر رو‌به رشد بوده و روز پنج‌شنبه بعد از 7 ماه به بالای 50 رسید. در این بین به دلیل تهدید‌هایی که پیش روی بازار نفت قرار دارد برخی رشد قیمت نفت را موقتی می‌دانند و بر این باورند که فروش نفت در قیمت‌های بالای 50 دلار ماندگار نخواهد بود. افزایش احتمالی ارزش دلار به دلیل رشد نرخ بهره آمریکا در نشست ماه ژوئن فدرال رزرو و رشد مجدد تولید نفت از سوی تولیدکنندگان نفت در این کشور و همچنین سطح بالای موجودی ذخایر نفتی از جمله عوامل فشارزای بازار نفت عنوان می‌شود. از سویی کارشناسان تکنیکال بازار بر این باورند که قیمت حدود 52 دلار برای سقف تکنیکی قیمت نفت محسوب می‌شود و قیمت‌ها به بیش از این قیمت نخواهند رسید. موسسه وود مکنزی در گزارشی اعلام کرده بود که حدود 50 شرکت بزرگ نفتی در آمریکا منتظر رسیدن قیمت‌ها به 53 دلار هستند تا دکل‌هایی را که در زمان افت قیمت‌های نفت نیمه‌کاره رها کرده‌اند دوباره فعال کنند. با این وجود برخی کارشناسان بر این باورند که تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکا سال پیش که قیمت‌ها به یکباره رشد کرد و به حدود 60دلار رسید، به سرعت شروع به افزایش سرمایه‌گذاری کردند و تولید خود را افزایش دادند با این حال شاهد افت قیمت نفت در فاصله چند ماه و رسیدن قیمت‌ها به زیر 40 دلار بودند و از محل افت قیمت‌ها زیان زیادی دیدند. از همین رو تولیدکنندگان نفت‌های غیر‌متعارف با توجه به تجربه سال پیش این اشتباه را مجددا تکرار نمی‌کنند و با احتیاط وارد بازار نفت خواهند شد. با این حال پیش‌بینی می‌شود رسیدن قیمت نفت به میانه‌های کانال 50 دلار موجب بازگشت بسیاری از دکل‌های نیمه‌فعال و رشد تولید نفت آمریکا شود. اما از سویی باید توجه داشت که تولیدکنندگان نفت در این کشور در سال‌های اخیر سرمایه‎گذاری جدیدی نکرده‌اند و حتی اگر آنها دکل‌های نیمه فعال را وارد میدان کنند بعد از مدتی این دکل‌های نیمه‌فعال نیز تمام شده و آنها نیازمند سرمایه‌گذاری جدید هستند، بنابراین شاهد افت تولید آنها و تعادل در عرضه و تقاضای بازار نفت خواهیم بود. همچنین باید توجه داشت، تولیدکنندگان سنتی نفت در حال حاضر با همه توان در حال تولید هستند. هرچند گفته می‌شود تلاش این کشورها برای حفظ سهم بازار و احتمال اختلال عرضه از سوی آنها مانعی برای رشد قیمت نفت است. اما باید توجه داشت که این کشورها به مشکلات بودجه‌ای برخورده‌اند به‌طوری‌که بلومبرگ در گزارشی اعلام کرد که عمده کشورهای عضو اوپک برای تامین مخارج خود در قیمت‌های کمتر از 60 دلاری نفت ناتوان هستند از همین رو فشار قیمت پایین نفت بر کشورهای تولیدکننده سنتی عاملی است که در بلند‌مدت موجب رشد قیمت‌ها به بالای 60 دلار می‌شود. کف قیمتی نفت بر سه پایه بنیادی در حالی که همگان از توان نفت برای رشد بیشتر قیمت‌ها می‌گویند باید توجه داشت که اگر نفت مجددا در مسیر کاهشی قرار گیرد، تا کجا می‌توان انتظار افت قیمت‌ها را داشت؟در چند ماه اخیر با توجه به تغییراتی که در عوامل بنیادی بازار رخ داده است، اغلب موسسات و کارشناسان نفتی برآورد خود از قیمت نفت در سال جاری را افزایش داده‌اند. غالب برآوردها میانگین 45 دلاری قیمت نفت حکایت دارد. تقاضای نفت در چند ماه اخیر رشد زیادی داشته و یکی از عوامل رشد قیمت نفت بوده است. همچنین برآورد می‌شود تقاضا در ادامه سال در آمریکا و کشورهای نوظهور مثل چین و هند در سطح بالایی باقی بماند و مانع از افت قیمت نفت به سطوح چند ماه قبل شود. باید توجه داشت که عرضه نفت تا پایان سال چندان افزایش نخواهد داشت، از یک طرف ایران تقریبا به سقف تولید خود رسیده و از سوی دیگر کشورهای عضو اوپک ظرفیت عملیاتی برای افزایش تولید نفت در کوتاه‌مدت ندارند. همچنین اگر موانع تولید در کشورهای لیبی و نیجریه برداشته شود، بازگشت به سطح قبل مقداری زمانبر خواهد بود و در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست.