روابط بانکی ایران و چین در حد «مؤسسه»
گرچه در دوره تحریم با وجود محدودیت‌های سنگین در رابطه اقتصادی ایران با محیط بین‌الملل، رابطه با بلوک شرق، به‌ویژه چین و روسیه ساده‌تر به نظر می‌رسید، اما حالا به نظر می‌رسد با وجود رفع تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی برای اقتصاد ایران، هنوز گشایشی در این حوزه رخ نداده است و روال دوران تحریم ادامه دارد.
توافق هسته‌ای هم نتوانست در تجارت ایران با چین و روسیه گشایشی ایجاد کند. حالا بانک‌های اروپایی از برقراری رابطه کارگزاری با بانک‌های ایران سر بازمی‌زنند و بانک‌های چینی و روسی هم اشتیاقی برای حل معضل بانکی ایران نشان نداده‌اند تا رابطه ایران با این کشورها و به‌ویژه چین که عنوان شریک اول تجاری ایران را یدک می‌کشد، تفاوتی با دوران تحریم پیدا کند. به گفته اسدالله عسگراولادی، رئیس اتاق‌های مشترک بازرگانی ایران و چین و ایران و روسیه، ایران در هر کدام از این کشورها تنها با یک بانک رابطه دارد و البته این رابطه به‌گونه‌ای نیست که امکان گشایش ال‌سی را فراهم کرده باشد. به گفته او، در غیاب رابطه کارگزاری بانک‌های ایرانی و بانک‌های چین، بخشی از پول مورد نیاز برای تجارت با این کشور، از محل منابع بانک مرکزی در این کشور تأمین می‌شود، اما هنوز هم بخشی از آن با استفاده از شیوه‌های دورزدن تحریم به این کشور منتقل می‌شود و دراین‌میان میزان کلاهبرداری‌های دلالان دو کشور هم چشمگیر است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق ، آن‌گونه که عسگراولادی می‌گوید، قرار است به‌زودی سازوکاری برای برقراری رابطه کارگزاری بین بانک‌های ایران و چین اندیشیده شود، اما به نظر نمی‌رسد پیش از مطابقت‌یافتن بانک‌های ایرانی با استانداردهای بین‌المللی، گشایش حاصل شود.
در شرایط فعلی روابط بانکی ما با کشور چین به چه صورتی است؟ فعلا طبق قراری که با دولت چین داریم، روابط کارگزاری ما با یک بانک چینی به نام کالدونگ که در حقیقت بانک نیست بلکه یک مؤسسه مالی و صندوق قرض‌الحسنه بزرگ محسوب می‌شود، برقرار است و به این صورت با آن کار می‌کنیم که منابع حاصل از فروش نفت، میعانات گازی و محصولات پتروشیمی به حساب بانک مرکزی ایران نزد کالدونگ واریز می‌شود و از این محل برای واردات یا پشتیبانی فاینانس‌ها استفاده می‌کنیم.
یعنی فقط دولت می‌تواند با کالدونگ کار کند؟ بقیه هم می‌توانند کار کنند منتها هرکسی متقاضی استفاده از خدمات آن باشد، ابتدا باید حسابی نزد این مؤسسه باز کند. البته از این حساب فقط برای انجام فعالیت اقتصادی با چین می‌توان استفاده کرد چراکه این مؤسسه نقل‌وانتقال پول به خارج از چین را انجام نمی‌دهد و پولی که آنجا باشد فقط برای واردات کالا از چین به ایران استفاده می‌شود.
امکان گشایش ال‌سی با بانک‌های چینی مهیاست؟ گشایش ال‌سی هنوز برقرار نشده اما تلاش می‌شود در آینده نزدیک برقرار شود.
حتی با کالدونگ هم برقرار نیست؟ درباره کالدونگ، اگر دولت ما با آن کار کند که احتیاجی به ال‌سی ندارد، اما اگر بخش خصوصی بخواهد کار و احتیاج به ال‌سی پیدا کند، فعلا مقدور نیست. البته سوییفت باز شده و مشکلی از این نظر وجود ندارد، اما در فرایند گشایش ال‌سی، تا حدودی بانک‌های ما مقصر هستند نه آنها. بانک‌های ما خود را با استانداردهای بین‌المللی تطابق نداده‌اند. بانک‌های ما باید با رعایت استانداردهای بین‌المللی، زمینه را برای ایجاد رابطه کارگزاری و گشایش ال‌سی به وجود بیاورند. تا جایی که من می‌دانم، فقط دو بانک دولتی ما توانسته‌اند خودشان را با استانداردها تطابق دهند که اینها هم در چین شعبه ندارند.
اگر بانک‌های ایرانی خود را با استانداردهای جهانی تطبیق دهند، آیا باید با کالدونگ رابطه برقرار کنند یا بانک‌های دیگری هم برای ایجاد روابط کارگزاری مجاز خواهند بود؟ دو بانک دیگر به نام‌های چاینا کانستراکشن بانک (بانک سازندگی چین) و اگری کالچر بانک (بانک کشاورزی چین) هم قرار است به بانک‌های برقرارکننده رابطه کارگزاری اضافه شوند. این کار ظرف ١٠ تا ١٥ روز آینده انجام می شود و از ابتدای ماه ژوئن با سه بانک چینی رابطه کارگزاری خواهیم داشت. این دو بانک هم اضافه می‌شوند تا بانک‌های خصوصی ما بتوانند با آنها در تماس باشند و رابطه کارگزاری برقرار کنند.
آیا با اضافه‌شدن این دو بانک، گشایش ال‌سی امکان‌پذیر می‌شود؟ بله این امکان مهیا می‌شود؛ اما هنوز اسم بانک‌هایی که این دو بانک با آنها رابطه برقرار خواهند کرد را اعلام نکرده‌اند. فعلا چند بانک خصوصی ایران تقلا می‌کنند مشکلاتشان را حل کنند که جزء این فهرست قرار بگیرند.
حالا چند بانک جزء این فهرست هستند؟ فعلا فقط ملی و سپه با پشتوانه دولت و تضمینی که نزد بانک مرکزی دارند واجد شرایط برقراری رابطه کارگزاری هستند. اما بانک‌های دیگر تضمین کافی نزد بانک مرکزی ندارند و باید خودشان را با استانداردهای بین‌المللی تطبیق دهند تا چینی‌ها آنها را بپذیرند.
آیا این امکان نبود که منابع بانک مرکزی در چین پشتوانه بانک‌های ایرانی باشد تا بانک‌های چینی با آنها رابطه کارگزاری برقرار کنند؟ منابعی که ایران در چین دارد، برای پشتوانه فاینانس استفاده می‌شود. حالا هم پشتوانه فاینانس‌هایی که برای پروژه‌های بزرگ و صنعتی کشور انجام می‌شود از همین محل است. یعنی بخشی از این منابع در چین مسدود می‌شود و تا دو، سه‌برابر آن را در قالب فاینانس به ایران می‌دهند. به‌عبارتی آن پشتوانه فاینانس است و نمی‌توانیم برای کار دیگری از آن استفاده کنیم. گذشته از این، برقراری روابط کارگزاری و گشایش ال‌سی شرایط دیگری دارد که فعلا مهیا نیست و پیش از مهیاشدن این شرایط هم بانک‌های خارجی حاضر نمی‌شوند با بانک‌های ما کار کنند.
با بانک‌های روسیه هم همین حالت است؟ متأسفانه درباره این کشور هم همین حالت است. فعلا در روسیه هم فقط با یک بانک به نام «میر بیزنس بانک» کار می‌کنیم که سهام آن متعلق به بانک ملی است اما خود بانک، با سیستم روسی و زیر نظر بانک مرکزی روسیه اداره می‌شود. البته در کار با روسیه مشکلات دیگری هم داریم. مثلا نوسان روبل یکی از مشکلاتی است که باعث زیان اکثر تجار و بازرگانان ایرانی می‌شود. درباره روسیه هم رایزنی‌هایی انجام داده‌ایم که دو، سه بانک دیگر در ایران و روسیه تعیین کنند تا رابطه کارگزاری را توسعه دهیم.
در شرایط فعلی که می‌گویید هنوز رابطه کارگزاری بین بانک‌های ایرانی و چینی برقرار نشده است، تجارت با این کشور به چه شیوه‌ای انجام می‌شود؟ درحال‌حاضر وقتی قراردادی برای خرید کالا می‌بندیم مبلغی حدود ١٠ تا ٢٠ درصد ارزش معامله را به‌عنوان بیعانه برای فروشنده می‌فرستند، او کالا را به ایران می‌فرستد و بقیه پول را می‌گیرد. مشکلی که وجود دارد ایجاد همین اعتماد اولیه است تا بشود درصدی را به‌عنوان بیعانه به فروشنده پرداخت کرد و مابقی پول به زمان دریافت اسناد حمل موکول شود. اگر این اعتماد اولیه در خرید از کارخانه ایجاد شده باشد، مشکل چندانی نداریم. البته اگر قرار باشد از دلال خرید شود، مشکلات بیشتر است.
چه مشکلاتی؟ اگر خرید از کارخانه باشد، می‌توان با پرداخت بیعانه قرارداد بست تا کالا را بسته‌بندی و حمل کنند و مابقی مبلغ را موقع تحویل اسناد حمل، بگیرند، اما اگر خرید از دلال انجام شود، باید کل پول را پرداخت تا دلال از کارخانه بخرد. در این شرایط ممکن است سوءاستفاده کنند. برای همین هم دلال باید خیلی معتبر باشد و هم تاجر باید کاملا بااحتیاط کار کند.
مواردی بوده که دلال‌ها سوءاستفاده کنند؟ فراوان. موارد زیادی داشته‌ایم و البته حالا هم این موارد وجود دارد. پول را می‌گیرند، اما بعد از آن نه کالا می‌فرستند و نه پول را پس می‌دهند.
می‌توانید مواردی را بگویید؟ موارد زیادی بوده، اما نمی‌توانم توضیح بیشتری بدهم. اینها مشکلاتی در تجارت با چین بوده است. البته برعکس این هم بوده که ایرانی‌ها پول گرفته‌‌اند تا کالا بفرستند، اما کالایی نفرستاده‌اند و پول را نیز به چینی‌ها نداده‌اند.
اینها سوءاستفاده‌هایی است که می‌توان پیگیری‌شان کرد یا دلال‌ها گمنام هستند و ردی از آنها نیست؟ پیگیری می‌شود، اما دو روز پیش با هیأتی که از چین آمده بود، یک تفاهم‌نامه و پروتکل داوری امضا کردیم که این اختلافات و موارد را در کمیسیون ویژه‌ای با حضور نمایندگان اتاق ایران و اتاق چین بررسی کنیم و رأی کارشناسی بدهیم تا دادگاه‌ها بتوانند حق ایرانی‌ها یا چینی‌ها را بگیرند.
در معامله با خود شرکت‌ها دیگر خطر گم‌شدن پول وجود ندارد؟ خطر وجود دارد، اما کمتر؛ احتمال این اتفاقات همیشه هست.
بدون وجود رابطه کارگزاری بین بانک‌ها، پول معامله یا همان ١٠ تا ٢٠ درصد بیعانه را چگونه می‌فرستید؟ با اعتماد ارسال می‌کنیم.
با چه شیوه‌ای؟ ما شیوه را به‌خوبی بلدیم. بهتر است بیشتر بازش نکنیم.
