تک‌نرخی شدن ارز در کما

ایران برنامه داشت تا طی 6 ماه پس از اجرای برجام و با استفاده از دسترسی به بازار جهانی و به ‌کارگیری از تمام منابع خود سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز را اجرایی کند اما شرایط هنوز هم آنگونه که انتظار می‌رفت اتفاق نیفتاده است؛ چراکه اجرای این سیاست نیازمند به پیش شرط امکان دسترسی به بازار جهانی همچنین نقل و انتقال آزادانه پول به نقاط دیگر جهان است و تنها زمانی در راستای یکسان‌سازی نرخ ارز می‌توان قدم برداشت که نسبت به دسترسی پایدار خود به بازار ارز بین‌المللی مطمئن باشیم.

به هر حال چه برجام عملی شده باشد یا نه و چه به بازارهای بین‌المللی دسترسی داشته باشیم یا نداشته باشیم در حال حاضر، ارز در کشور ما دو نرخ دارد که یکی به صورت رسمی تعیین شده و دیگری در مبادلات آزادانه در بازار ارز مشخص می‌شود. همچنین درحالی مسوولان وعده تک نرخی شدن ارز در آستانه نهایی شدن توافقات هسته‌یی و اجرای برجام در ماه‌های پایانی سال گذشته را می‌دادند که حالا ماه‌هاست مُهر تایید بر اجرای برجام خورده است و این روزها نه از اجرای کامل برجام خبری است و نه از تک نرخی شدن ارز، آن هم با این بهانه که طرف مقابل به اندازه کافی خود را متعهد به اجرای برجام نمی‌داند. بر این اساس باید گفت نرخ ارز در کنار مولفه مهمی همچون نفت یکی از موارد اثرگذار بر بودجه سنواتی کشور است که می‌تواند چرخه اقتصاد ایران را تحت تاثیر خود قرار دهد؛ چراکه مشخص بودن نرخ ارز جهت برنامه‌ریزی در مبادلات بین‌المللی یا تعامل برای افزایش تولید شرکت‌ها مولفه‌یی بسیار مهم است و از سویی دیگر از آنجا که قیمت نفت براساس نرخ‌های جهانی تغییر می‌کند، پیش‌بینی درآمدهای نفتی آن هم براساس قیمت نامشخص ارز می‌تواند چشم‌انداز درآمدهای کشور را تا حدودی با ابهام مواجه کند. از سوی دیگر درخصوص چرایی چند نرخی بودن و عدم ثبات نرخ ارز باید گفت برخی بر این باورند که به خاطر پایین نگه داشتن نرخ برخی کالاها، نرخ ارز برای مصرف و واردات گروهی از کالاها پایین نگه داشته می‌شود تا از این طریق، امتیازهایی به گروهی تعلق گیرد. با وجود این برخی کارشناسان نظام‌های چند نرخی ارز را زمینه‌ساز تخصیص منابع نامناسب ارزی می‌دانند که باعث رانت‌جویی‌های ناشی از تفاوت نرخ‌های ارز می‌شود و در نتیجه بخش قابل ملاحظه‌یی از توان جامعه به جای اینکه صرف تلاش برای تولید و نوآوری شود برای استفاده از رانت‌های حاصل از تفاوت قیمت ارز صرف می‌شود. به علاوه اینکه ارز چند نرخی می‌تواند بیشترین ضرر را بر پیکره تولید کشور وارد کند؛ چراکه قرار است تولیدکنندگان با نرخ پایین ارز، کالاهای اساسی به کشور وارد و کار تولیدی کنند ولی در عمل افرادی وارد صحنه می‌شوند که با ارز دولتی، کالاهای لوکس وارد می‌کنند و به تولید و صادرات ضربه می‌زنند. به همین دلایل و برخی دلایل دیگر است که در چند سال گذشته موضوع تک نرخی شدن ارز در کشور مورد توجه مسوولان قرار گرفته است تا شاید از این رهگذر بتوان چند نرخی بودن آن را در کشور مهار کرد. از سوی دیگر به سرانجام رساندن داستان تک نرخی شدن ارز زمانی بیش از پیش احساس می‌شود که موضوع ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور در دوران پساتحریم مورد توجه قرار می‌گیرد و باید با سروسامان دادن به نرخ ارز، ریسک و ابهام مربوط به حضور سرمایه‌گذاری خارجی در کشور را کمرنگ کرد تا دیگر خارجی‌ها نگران ریسک‌های مربوط به خروج ارز از کشور نباشند و برای ورود به اقتصاد ایران از خود میل و رغبتی نشان دهند. * کارشناس بازارهای مالی