بازی بده‌‌بستان بین جایگاه‌داران سوخت
پیش از این بارها درباره طرح بنزینی مجلس سخن به میان آمد و وزیر نفت نیز بارها بر فسادآوربودن آن تاکید کرد. اعتراض‌های گسترده‌ای نیز از سوی مقامات اجرائی کشور و کارشناسان درباره این موضوع مطرح شد؛
اما طرحی که پیش‌تر با عجولانه تصویب‌شدنش، دوباره به کمیسیون تلفیق بازگشته بود، در نهایت با دادن اندک اختیاراتی به مسئولان اجرائی کشور تصویب شد و اکنون در انتظار تأیید شورای نگهبان برای قانونی‌شدن است. هرچند به گفته برخی کارشناسان می‌توان در مجلس آتی با اصلاحیه‌ای بر این قانون، آن را به ریل منطقی بازگرداند؛ اما با وجود این آگاه‌سازی اعضای شورای نگهبان نیز از سوی این کارشناسان توصیه می‌شود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق ، رضا پدیدار، رئیس هیأت‌مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت ایران (استصنا)، در گفت‌وگویی با با تأکید بر فسادآمیزبودن این طرح، درباره ورود سیاست به دامان اقتصاد در قالب قانونی‌کردن این اشتباه، هشدار داد.
مصوبه اخیر مجلس که به دونرخی‌شدن بنزین منجر می‌شود، نگرانی‌هایی درباره ایجاد فساد ناشی از آن به وجود آورده است و این نکته نیز پیش از تصویب آن، بارها از سوی مسئولان و کارشناسان مطرح شده بود. با این توصیفات از نظر شما پشت پرده این تصمیم مجلس چیست؟ از روی ناآگاهی چنین تصمیمی گرفته شده یا یک رفتار پوپولیستی و سیاسی در پس آن نهفته است؟ اگر سطحی به این ماجرا نگاه کنیم، می‌توان گفت ناشی از آگاهی‌نداشتن از برقراری سیستم سامانه سوخت است که با دونرخی‌کردن بنزین می‌تواند پیامدهای روحی، روانی و اقتصادی برای کشور داشته باشد. اگر این تصمیم‌گیری در مجلس آگاهانه بوده باشد، نشان‌دهنده ورود سیاست به دامان اقتصاد است. درحال‌حاضر بخشی از این ماجرا به نبود آگاهی و بخشی دیگر به ورود سیاست به اقتصاد برمی‌گردد. اگر تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران را به‌ویژه پس از انقلاب که رویکردها شفاف‌تر شد، ورق بزنیم، به نوعی دخالت‌دادن تفکرات خاص و ویژه و اعمال آنها در نظام اجرائی کشور به‌ویژه در اقتصاد دیده می‌شود. نظام اقتصادی یکی از مهم‌ترین بسترهای اجرائی کشور است. از آنجا که اقتصاد با زندگی روزانه مردم در سطوح مختلف عجین است، به‌راحتی می‌تواند در زندگی عمومی تأثیرگذار باشد. این موضوع با توجه به رویکرد شتاب‌زده‌ای که در بررسی سامانه سوخت مطرح شد، می‌تواند پیامدها و ناهمواری‌های اقتصادی در کشور به وجود بیاورد.
شما به وجود دو نگاه بین نمایندگان مجلس اشاره کردید؛ نخست افرادی که از روی ناآگاهی به این طرح رأی داده‌اند و افرادی که آگاهانه با انگیزه سیاسی آن را تصویب کردند. از دید شما کدام نگاه بر دیگری در تصمیم‌گیری اخیر مجلس غلبه دارد؟ اگر بخواهیم این موضوع را ریشه‌یابی کنیم باید وارد بستر نظام تحقیق و بررسی تصمیم‌گیری در مجلس شویم. باید بررسی کرد وزن این دو نگاه در بین نمایندگان مجلس چقدر است که در این زمینه واکاوی نکرده‌ام؛ اما به‌طور کلی می‌توان گفت ورود سیاست به اقتصاد بیشتر نمود پیدا کرده است. وقتی به سطوح مختلف اجتماعی مراجعه می‌کنید، متوجه می‌شوید برخی می‌خواهند راه‌ها و مسیرهایی را که در حال هموارشدن برای شفافیت اقتصادی است، ناهموار کنند.
در واقع این اتفاق می‌تواند منجر به رانت شود؟ حاصل دونرخی‌کردن بنزین رانت گسترده‌ای است؛ رانتی که حاصل از این پدیده است تنوع دارد؛ این رانت در قالب‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خود را نشان می‌دهد.
در گذشته، زمانی‌که با چندنرخی‌بودن بنزین مواجه بودیم، عده‌ای سود بردند. این احتمال را می‌دهید که اکنون هم این افراد یا گروه‌های خاص به دنبال قانونی‌کردن این مصوبه باشند تا دوباره به بهره‌برداری‌های خود بپردازند؟ با ترفند ورود سیاست به اقتصاد، ناهمواری اقتصادی ایجاد می‌شود؛ در این ناهمواری هر فردی می‌تواند بهره‌برداری‌های خود را داشته باشد؛ اما اگر ناهمواری وجود نداشته باشد کسی کاری نمی‌تواند انجام دهد. اشکال عمده اقتصاد ما وجود رانت‌خواران در بستر اقتصاد ناهموار ماست.
این اتفاق به فسادی که در بستر جامعه به وجود آمده، دامن خواهد زد؟ حتما. به همین دلیل درحال‌حاضر دولت باید بسیار کارشناسانه جلوی این وضعیت را بگیرد و نمایندگان مجلس را آگاه کند. دولت باید نمایندگان مجلس را متوجه کند که برخی از ناهمواری‌های اقتصادی به دست آنها در حال وقوع است که می‌تواند زمینه‌های سوددهی برای گروهی خاص و زمینه‌های فساد برای گروهی دیگر و در کنار آن بهره‌برداری سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را برای برخی گروه‌ها فراهم کند. این اتفاق برای مقامات و جامعه‌ای که هوشیارانه در مشارکت سیاسی به‌ویژه در اسفندماه گذشته خود را نشان داده‌اند، زیبنده نیست. این تصمیم در هر حال در مجلس گرفته شده و فقط شورای نگهبان می‌تواند از قانونی‌شدن آن جلوگیری کند. تصور می‌کنم رسانه‌های جمعی و بسیاری از کارشناسان و نخبگان وظیفه دارند این آگاهی‌ها را در اختیار شورای نگهبان بگذارند و آنها را از عواقب این مصوبه، آگاه کنند. باید مواضع منطقی درباره این موضوع بیان شود. عقل و منطق حکم میکند این شفاف‌سازی در فرایند تصمیم‌گیری سطوح مختلف مدیریت کشور رخ دهد. در آن زمان اگر برخلاف این شفاف‌سازی، تصمیمی گرفته شود، حداقل از لحاظ وجدان آسوده‌خاطریم که این نکات را مطرح کرده‌ایم.
اگر این طرح مجلس، قانونی شود، هیچ راهکار دیگری برای اصلاح آن وجود نخواهد داشت؟ وحی مُنزَل نیست؛ می‌توانیم در موقعیتی مناسب، اصلاحیه این قانون را در اختیار نمایندگان دوره جدید مجلس قرار دهیم و آن تصمیم را به جایگاه منطقی خود برگردانیم.
دونرخی‌کردن بنزین، فارغ از فسادی که ایجاد میکند، چه اثری روی زندگی مردم خواهد گذاشت؟ فضایی که به‌دلیل این تصمیم به وجود می‌آید، اطمینان را در شکل‌گیری برنامه‌های دولت در جریان توسعه و تحول، کُند میکند، زیرا این امر بازدارنده است. به‌جای اینکه انرژی خود را بگذاریم تا به اصلاح ناهمواری‌های دیگر بپردازیم، باید به فکر اصلاح ناهمواری‌هایی بپردازیم که در جاده صاف کنونی ایجاد کرده‌ایم. این اتفاق منظره نامطلوبی در جایگاه‌های فروش فراورده‌های نفتی و هیدروکربوری ایجاد میکند. همان بده‌بستانی که بین مأموران جایگاه‌های نفتی به وجود آمده بود، دوباره وارد بازی می‌شود و بازار کاذب مشکوک عارضه‌آور را در پی دارد.
ما قبلا پرونده فساد ناشی از بنزین چندنرخی را در کشور تجربه کرده بودیم؟ پرونده‌های زیادی از تخلفات مدیران جایگاه‌ها به وجود آمده بود. معمولا این تخلف‌ها در توزیع سهمیه‌ها بسیار بیشتر خود را نشان می‌داد. دستکاری سامانه‌های هوشمند نیز یکی دیگر از این شگردها بود که برخی از آنها فاش شد؛ اما برخی دیگر فاش نشد. به طورکلی پرونده‌های گسترده‌ای در این زمینه تشکیل شد؛ علاوه بر آنکه این طرح به قاچاق سوخت دامن خواهد زد.
