مهندسی اقتصاد فقط با داده‌های معنادار

اگرچه پوشاندن چهره غم‌زده اقتصاد در سال 94 دیگر کارساز نیست اما این رفتار سیاسی با تعدادی رقم و عدد معنادار، رسمی نامبارک است. واقعیت‌های اقتصاد ایران واضح‌تر از آن است که بتوان با چنین راه‌حل‌هایی آنها را از قضاوت و تحلیل ناظران دور نگه داشت. در هر صورت مقایسه آمار 9ماهه با آمار 6ماهه نشان می‌دهد که هر 3 بخش کشاورزی، صنعت و خدمات در 3ماهه سوم، به طرز قابل توجهی عقب‌نشینی داشته‌اند و با آنکه در آمار منتشره اعلام نشده اما رشد اقتصاد در فصل پاییز منفی بوده است. روندی که با خاموش شدن موتور محرکه رشد اقتصاد از زمستان سال93 آغاز شده بود حداقل در 3 فصل اول سال94 هم ادامه داشته و احتمالا به فصل چهارم نیز خواهد کشید. حتی اگر فرض کنیم فصل چهارم با معجزه برجام و در بخشی از لایه‌های اقتصادی بتواند مانند میانگین 9ماهه عمل کند ولی نهایتا با توجه به اینکه آماری که تاکنون منتشر شده بدون احتساب نفت است تنها گزینه‌ پیش‌روی اقتصاد ایران، پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول است. این نهاد معتبر بین‌المللی در اواسط سال جاری پس از ارسال یک تیم کارشناسی به ایران رشد اقتصادی ایران را بین مثبت و منفی 0.5درصد ارزیابی کرد و اکنون شواهد داخلی نیز موید آن ادعاست. فارغ از اینکه این میزان از رشد منطقی یا غیرمنطقی است و اینکه چه کسانی مقصرند باید به یک خلأ در نظام تصمیم‌گیری اقتصادی در ایران اشاره کرد. خلأ بزرگی که از نبود اطلاعات و داده‌های به‌روز به وجود آمده تاثیر مهمی بر هدایت درست اقتصاد از سوی سیاست‌گذاران خواهد گذاشت. داده‌هایی که امروزه نامنظم و با قالب‌های دلبخواهی منتشر می‌شود چندین ماه قبل از سوی ناظران حرفه‌یی گزارش شده بود اما شنیدن آن از سوی نهادهای داخلی معنا و مفهوم دیگری دارد. مرکز پژوهش‌های مجلس هم چندی پیش در گزارشی سامانه‌های اقتصادی موجود در ایران را به تندی به باد انتقاد گرفت و در تحلیلی تفصیلی، ناکارآمدی این سامانه‌ها را به رخ کشید. حال این سوال مطرح است که بدون آمار و اعداد یا حتی به انحصار کشیدن آگاهی از آنها، که رسمی دیرینه است می‌توان به تصمیم‌های اقتصادی اعتماد کرد؟ واقعیت تلخ این است اگر نتوانیم در لحظه برآورد درستی از وضعیت موجود کشور داشته باشیم نمی‌توان تصمیم‌های بهینه گرفت. وقتی هم که از بهینگی دور می‌شویم به این معناست که به ناچار سر در راه انجام کارهای کوچک با هزینه‌های بزرگ نهاده‌ایم. از آن‌سو اگر با معجزه سیاستی، مناسب از کار در‌آید با این ابزارهای مانیتورینگ نمی‌توان از کیفیت نظارت بر اجرا و کنترل آن مطمئن بود. این راه‌حل نه تنها در علمی مانند اقتصاد که هم پایه‌های سرراست منطقی در فضایی پویا دارد، جواب نمی‌دهد بلکه برای یک قطعه الکترونیکی و مکانیکی نیز کاربرد ندارد. لذا اگر هوس توسعه و تعالی در سر داریم باید توشه راه را فراهم کرده باشیم به قول یکی از بزرگان اگر از این پس همانند گذشته فکر کنیم همان چیزی را به دست خواهیم آورد که تاکنون به دست آورده‌ایم. و بر همین اساس امیدواریم حداقل تصویرها از اقتصاد ایران به‌روز و شفاف به مخاطبان مخابره شود.