سنتی در آتش و دود

ارزشهای اخلاقی، انسانی و نیازهای روحی و اجتماعی همواره مورد توجه ایرانیان قرار داشته و مبانی سنت ها و آیین های بی بدیل ایرانیان را تشکیل می داده است . به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایرنا، چهارشنبه سوری نیز براین قاعده استوار بوده و ازعوامل همبستگی و پیوند دهنده اقوام و ادیان مختلف ایرانی بوده است. ماهیت این جشن با بهره گیری از عنصر آتش، گرما و نور انسان را متوجه ابعاد هستی می کرده تا اندیشه، امید و وجوه اشتراک افراد جامعه و پیوندهای اجتماعی را تبیین و تقویت نماید، هدفی که امروز مورد تهاجم قرار گرفته و این سنت را به دغدغه ای بزرگ و نگران کننده تبدیل کرده است. این درحالیست که توجه به آیین هایی از جمله چهارشنبه سوری، به عنوان میراث فرهنگی ناملموس می تواند نقشی مهم در گفتگوی بین فرهنگهای مختلف ایفا کند و سبب ایجاد احترام متقابل به تنوع فرهنگی و شیوه های گوناگون زندگی ‏شود. بنابراین حفظ جایگاه آیین ها، آداب و رسوم و درمجموع فرهنگ سنتی یکی از دغدغه های عصر حاضر محسوب می شود. آیین چهارشنبه سوری یکی از سنت های باستانی ایرانیان است که شب چهارشنبه آخر هرسال در همه جای جای ایران و حتی کشورهای منطقه برگزار می شود. واژه 'چهارشنبه سوری' از دو واژه چهارشنبه که نام یکی از روزهای هفته است و سوری به معنی سرخ، گرفته شده است. گرد آوردن بوته، برافروختن آتش و پریدن از روی آن و گفتن عبارت 'زردی من از تو، سرخی تو از من' که به معنای خلاصی آدمی از اندوه و برگشت شادابی و نشاط به جسم و روح تعبیر شده، از مهمترین رسوم شب چهارشنبه سوری است. چهارشنبه سوری در ایران آئین خاص و تشریفات گوناگون دارد که هر یک از آنها را در گوشه ای از این سرزمین پهناو می توان یافت. آداب و رسوم رایج چهارشنبه سوری در قرون گذشته شامل آتش افروختن، کوزه شکستن، قاشق زنی، توزیع آجیل مشکل گشا، فال حافظ، فالگوش و پختن آش بوده که این رسوم چند سالی دستخوش تغییرات منفی و گرفتار آسیبهای مرکبار شده نیازمند احیا و اصلاح است . این آیین در ماهیت اصیل خود، مظهر شادی و نشاط است اما امروزه ناخواسته دستخوش بدعت ها و رفتارهای ناشایست شده و در آتش و دود می سوزد . دکتر فخر رضایی استاد جامعه شناسی دانشگاه اصفهان می گوید: چهارشنبه سوری از نادر آیین هایی زیبا و مشترک بین اقوام ایرانی است که حفظ و انتقال صحیح آن آنها به نسل های جدید توسط بزرگتر ها لازم است. او معتقد است: چهارشنبه سوری در تاریخ کهن ایرانیان از جمله مراسم خاص برای استقبال از بهار و جشن های نوروزی و به عنوان یک نماد عالی از نقش بندی هنرمندانه معرفت، هنر و تجربه انسانی که بر تارک ایران بلند می درخشد محسوب می شود. به گفته این جامعه شناس در گذشته نه چندان دور، بسیاری از مردم در مراسم چهارشنبه سوری بیرون از خانه بودن را ترجیح می دادند، بطوریکه اهالی محل با روشن کردن چند بته و با پریدن از روی آنها لحظات شاد و مفرحی را برای خود ایجاد می کردند. وی با بیان اینکه به غیر از پریدن از روی آتش، مراسم دیگری از جمله قاشق زنی، فالگوش ایستادن، دید و بازدید و پخش آجیل و شیرینی شادی بخش این آیین کهن بوده و می باشد. وی با اشاره به نگاه جامعه شناختی به آیین چهارشنبه سوری گفت: نگاه جامعه شناختی، مثبت و رو به آینده است و درمجموع نظری بر پاسداشت انباشتگی فرهنگی دارد. این جامعه شناس افزود: آتش بازی اگر بدرستی صورت بگیرد می تواند لحظات زیبایی را خلق کند و تا حد زیادی از صدمات و تلفات ناشی از آن بکاهد و این کار نیاز مند برنامه ریزی و توجه به مقتضیات روز است. وی پریدن از روی آتش و استفاده از مواد محترقه در سال های اخیر را مسأله ای مشکل آفرین برای خانواده های ایرانی دانست و گفت: مهم ترین علت وجود برخی معضلات ناشی از چهارشنبه سوری در کشور ایران، آگاهی نداشتن مردم ، کمبود فضاهای فرهنگی تفریحی است. کنار کشیدن بزرگترها، نبود برنامه، و مقابله به جای مفاهمه و انفعال به جای ابتکار از جمله عواملی است که فرصت چهارشنبه سوری را با تهدید و تنش تبدیل کرد است. رضایی با اشاره به راههای مقابله با حوادث در چهارشنبه سوری گفت: ساده ترین راه در مقابله با بی اخلاقی های شایع در روزهای های منتهی به چهارشنبه آخر سال، احتیاط است و در این راستا شهروندان باید از ابزارهای آتش بازی و انفجاری دوری کنند و شادی های بی خطر و پایدارتری را جایگزین آن کنند. وی هدایت این مراسم به بیرون از شهر و در محیط های آماده و دارای امکانات امنیتی و درمانی را راهکار مناسب دیگری در این زمینه برشمرد. این جامعه شناس با اشاره به وظایف دستگاه ها در این زمینه گفت: سیاست ایجاد شادی و نشاط در جامعه یکی از مهم ترین وظایف شهرداری، نیروی انتظامی، وزارت فرهنگ و ارشاد و آموزش و پرورش و صدا و سیما است. وی یادآور شد: این دستگاه ها باید با آموزش و نهادینه کردن اخلاق، حقوق شهروندی و گرایش به شادی های واقعی و تأمین امکانات لازم مانند پارک های تخصصی و خانوادگی، سیاست واحدی را برای استقرار نشاط اجتماعی فراهم آورند.