بازار عید ساز خود می‌نوازد
بالغ بر ١١ سال از اجرای طرح تنظیم بازار شب عید می‌گذرد؛ برنامه‌ای که بنا بود محصولات اساسی مورد نیاز این ایام به ویژه سیب و پرتقال را با قیمت و کیفیت مناسب در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهد.
اما بررسی عملکرد سال‌های گذشته نشان می‌دهد بازار بی‌توجه به اقدامات دولت در این زمینه ساز خود را کوک کرده و به دنبال افزایش تقاضا در این ایام قیمت‌ها متورم و کیفیت‌ها آب رفته است. اگر در برخی سال‌ها دولت قیمت‌ها را با تدابیری مانند عرضه گسترده محصولات به بازار تحت کنترل درآورده، در مقابل نتوانسته کیفیت لازم را حفظ کند و سیاست عرضه میوه با قیمت و کیفیت مطلوب را توامان پیش ببرد. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از اعتماد ، بررسی عملکرد طرح تنظیم بازار میوه ایام پایانی سال از نظر قیمت مصرف‌کننده و شاخص قیمت تولیدکننده نشان می‌دهد که اجرای این طرح در اکثر سال‌ها تاثیر مثبتی بر بازار میوه شب عید چه در سمت مصرف‌کننده و چه در سمت تولیدکننده نداشته است. با لحاظ کردن حاشیه ١٠ درصدی خطا برای این طرح مشخص می‌شود که سال ١٣٨٩ در حالی ضعیف‌ترین سال از لحاظ تنظیم بازار میوه شب عید بوده است که در آن سال در دو ماه پایانی سال و فروردین سال بعد بیش از ٩١ میلیون دلار ارز برای واردات سیب و پرتقال از کشور خارج شده است. بررسی رشد شاخص قیمت تولیدکننده و مقایسه آن با نرخ تورم در سال‌های مورد مطالعه نشان می‌دهد که در مورد پرتقال طرح
تنظیم بازار در چهار سال از هفت سال مورد مطالعه به ضرر تولیدکننده بوده است و در مورد سیب هم سه سال از شش سال مورد مطالعه، تولیدکننده متضرر شده است. انحراف معنادار از اهداف طرح تنظیم بازار در ایام پایانی سال که منتهی به عید نوروز است میزان تقاضا برای میوه افزایش می‌یابد و دولت برای اینکه تعادل قیمتی را برقرار کند در روزهای پایانی سال ١٣٨٣ طرحی را با هدف تعادل‌بخشی به قیمت میوه در ایام پایانی سال به تصویب رساند تا حمایت از تولیدکننده و مصرف‌کننده دنبال شود. در این طرح دولت موظف به ذخیره‌سازی و اطلاح زیرساخت‌های مرتبط با ذخیره‌سازی میوه شد. به این ترتیب این طرح از سال ١٣٨٤ آغاز و تا سال جاری ادامه یافت. اما بررسی عملکرد این طرح در هر دو بخش تولیدکننده و مصرف‌کننده نشان می‌دهد نتایج از اهداف پیش بینی شده انحراف معناداری داشته است. بالاترین انحراف هم مربوط به سال ١٣٨٩ بوده که در حالی که قیمت مصرف‌کننده ١٢٢ درصد افزایش یافت اما شاخص قیمت تولیدکننده این بخش در همان ماه ٢٩ درصد کاهش نشان می‌داد. بر این اساس یعنی طبق نتایجی که از عملکرد ١١ ساله اجرای طرح تنظیم بازار شب عید از سوی دولت به دست آمده
مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید کرد اجرای این طرح تاثیر معناداری در تنظیم بازار شب عید نداشته است با این وجود با توجه به اینکه دخالت دولت در مورد تنظیم بازار میوه شب عید لازم و ضروری است توصیه می‌شود در روش اجرای این طرح تجدید نظر صورت گیرد. پاسکاری برنامه تنظیم از سال ١٣٨٤ تا ١٣٩٢ مسوولیت تنظیم بازار ایام پایانی سال بر عهده وزارت بازرگانی و بعد از آن وزارت صنعت، معدن و تجارت بود و در سال ١٣٩٣ با اجرای قانون تمرکز وظایف و اختیارات بخش کشاورزی در وزارت جهادکشاورزی، مسوولیت تنظیم بازار میوه شب عید به وزارت جهادکشاورزی منتقل شد. در حالی که وظیفه تنظیم بازار بر اساس قانون فوق به وزارت جهادکشاورزی منتقل شد اما ابزارهای لازم برای نظارت بر قیمت در اختیار این وزارتخانه قرار نگرفت ضمن اینکه از سال ١٣٩٢ ساختار موازی برای تنظیم بازار، تحت عنوان ستاد تنظیم بازار در معاونت اجرایی ریاست‌جمهوری شکل گرفت. در سال ١٣٩٣ سازمان تعاون روستایی مسوولیت اجرای برنامه تنظیم را از سوی وزارت جهادکشاورزی عهده‌دار شد اما دلالان پرنفوذ باز هم اجازه مانور دولت در بازار را ندادند. دلال‌ها پرتقال‌های خوش‌فرم را خریدند و با قیمت
کیلویی ٦٥٠٠ به بازار عرضه کردند و در مقابل میوه‌ای که کیفیت نازلی داشت برای تعاونی روستایی باقی ماند که با مبلغ کیلویی ٢٩٠٠ تومان به بازار عرضه شد. بنابراین امسال صحبت بر سر واگذاری مسوولیت به اتاق اصناف ایران شد. همچنان که رییس کمیته تخصصی میوه و تره‌بار در این زمینه، گفته بود: بر اساس تصمیم ستاد تنظیم بازار مسوولیت تنظیم بازار شب عید امسال در کل کشور به اتاق اصناف ایران واگذار شد. این تصمیم از آن جهت اتخاذ شد تا در سال جاری مشکلی در خصوص افزایش قیمت این محصول وجود نداشته باشد. با این همه به نظر می‌رسد که تصمیم مسوولان برای واگذاری تنظیم بازار شب عید به اتاق اصناف ایران، به مرحله اجرا نرسیده است. چون حسین مهاجران، رییس اتحادیه سبزی و میوه‌فروشان، گفت: امسال نیز تامین میوه شب عید مردم به تعاونی روستایی واگذار شده است. افزایش ١٩٣ درصدی تقاضا در اسفند بر اساس اعلام وزارت جهادکشاورزی سرانه میوه در ایران حدود ٢٠٥ کیلوگرم در سال ٨٢ بوده است. این عدد نشان می‌دهد که مردم ایران سالانه مقدار بسیار زیادی میوه مصرف می‌کنند که میوه‌هایی مانند سیب و پرتقال دارای بالاترین مصرف سرانه بین گروه میوه‌ها
هستند. بررسی متوسط تغییرات عرضه در نیمه دوم سال نشان می‌دهد که میزان تقاضا برای پرتقال از آذر و دی شروع به کاهش می‌کند و در بهمن ماه به حداقل خود می‌رسد اما در اسفند ماه میزان تقاضا به طور متوسط حدود ١٩٣ درصد افزایش می‌یابد. سیب پرمصرف‌ترین میوه کشور است و به دلیل تنوع در انواع آن در فصول مختلف سال در دسترس است اما در محدوده زمانی عید نوروز دو نوع سیب قرمز و زرد در دسترس مردم قرار دارد. بررسی آمارهای عرضه سیب در پنج ماه آخر سال نشان می‌دهد که در ماه‌های آبان، آذر و دی تقاضا دارای ثبات است و در ماه بهمن حدود ١٨ درصد افت می‌کند و در اسفند ماه میزان تقاضا برای سیب حدودا ٢/٢ برابر بهمن ماه و 1/8برابر دی ماه است. آمار و اطلاعات مربوط به میران خرید سیب و پرتقال نشان می‌دهد که در ماه پایانی سال، میزان تقاضا برای این دو نوع میوه به‌شدت افزایش می‌یابد که اگر با مدیریت مناسب عرضه نشود به عقیده کارشناسان مرکز پژوهش‌ها لطمات سیاسی و اجتماعی فراوانی را برای دولت‌ها در پی خواهد داشت. ارزهای تخصیص یافته به واردات میوه در بازار اثرگذار نبود تا پیش از سال ١٣٩١ با وجود محدودیت‌های بسیار زیاد در تامین ارز
در داخل کشور وزارت بازرگانی میلیون‌ها دلار برای واردات سیب و پرتقال تخصیص داد که اثر قابل ملاحظه‌ای بر قیمت مصرف‌کننده در مقایسه با سال‌هایی که واردات صورت نگرفته است مشاهده نمی‌شود. اگر نرخ تورم سالانه را به عنوان مبنای میزان انحراف افزایش قیمت قرار دهیم می‌توان گفت در هفته پایانی سال ١٣٨٩ قیمت سیب ٩/٩ برابر نرخ تورم سالانه افزایش یافته و در همان سال نرخ رشد قیمت پرتقال در هفته پایانی 2/5 برابر نرخ تورم بوده است. افزایش قیمت پرتقال در هفته پایانی سال ١٣٨٨ حدود 3/2 برابر نرخ تورم سالانه بوده و در سال ١٣٩٣ افزایش قیمت پنج برابر نرخ تورم بوده است. افزایش قیمت سیب نیز در سال ١٣٩٢ به 1/5برابر نرخ تورم رسیده است. بررسی متوسط رشد قیمت سیب و پرتقال در هفته پایانی سال از سال ١٣٨٧ تا ١٣٩٣ نشان می‌دهد که سال ١٣٨٩ با متوسط ٧٦ درصد افزایش دارای بالاترین افزایش قیمت سیب و پرتقال بوده است در حالی که در دو ماه پایانی سال ١٣٨٩ و فروردین ١٣٩٠ بیش از ٩١ میلیون دلار صرف واردات سیب و پرتقال برای تنظیم بازار عید شده بود.
ارسال نظرات
