بازگشت بیش از 3000 قطعه فسیل به ایران

در سالهای 1354 و 1355 یک گروه مشترک از کاوشگران ایرانی و امریکایی به سرپرستی دکتر برنارد کمپبل استاد دانشگاه کالیفرنیا با اجرای عملیات اکتشافی در منطقه مراغه و مناطق اطراف دریاچه ارومیه، موفق به کشف حدود 3 هزار قطعه فسیل منحصر به فرد مربوط به دوران سوم زمین شناسی از جمله 802 قطعه فسیل ارزشمند مهره‌داران و یک جمجمه کامل متعلق به نمونه مشخصی از پستانداران گردیدند. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از انتخاب، پس از کشف فسیل‌ها، تعدادی از آنها به موجب توافقی که بین موزه تاریخ طبیعی ایران با بخش دیرینه‌شناسی موزه کانتی (لس آنجلس) انجام شده بود، برای مطالعه، شناسایی و طبقه‌بندی در سه مرحله (مرحله اول 104 قطعه فسیل، مرحله دوم یک کارتن حاوی تخته سنگ و در مرحله سوم 15 کارتن فسیل) به موزه مذکور در ایالات متحده ارسال و مقرر گردید که پس از پایان مطالعات و نتیجه¬گیری در موعدهای تعیین شده بین 6 ماه تا یک سال به ایران بازگردانده شوند. به موجب اعلام روابط عمومی مرکز امور حقوقی بین‌المللی ریاست جمهوری، در سال 1356 موزه تاریخ طبیعی ایران از موزه لس آنجلس تقاضا نمود که فسیلها را مطابق قرارداد به ایران مسترد کند و یا چنانچه به زمان بیشتری برای ادامه مطالعات نیاز دارند موضوع را با موزه تاریخ طبیعی رسماً مطرح نماید. اما دکتر کمپبل از موزه کانتی (لوس آنجلس) با توجیه ناتمام بودن تحقیقات خود و ضرورت مطالعات بیشتر، با استرداد آنها مخالفت کرد و متعاقباً بدون اطلاع و اجازه موزه تاریخ طبیعی ایران، فسیلها را برای مطالعه در اختیار یکی از اساتید دانشگاه کالیفرنیا (دکتر وودبرن) و دانشجوی وی (دکتر برنر) قرار داد و بعداً هم فسیلها به دانشگاه هوارد در واشنگتن محل کار جدید آقای برنر انتقال یافت. مسئول روابط عمومی حقوق بین‌الملل ریاست جمهوری اضافه کرد پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این فسیلها که از نظر حقوقی در واقع بخشی از اموال ایران بود، همچنان در ایالات متحده باقی بود و با امضای بیانیه‌های الجزایر دولت ایالات متحده متعهد شد که اموال ایران در آمریکا را مسترد و منتقل نماید اما علیرغم این تعهد، امریکا اقدام مؤثری نکرد و عملاً از همکاری برای انتقال فسیلها به ایران امتناع نمود و به این ترتیب از نظر حقوقی از تعهدات خود تخلف کرد. از این رو در سال 1361 دولت جمهوری اسلامی ایران به منظور استرداد فسیل‌ها به عنوان بخشی از اموال ایران و دریافت خسارات وارده، دعوایی علیه دولت امریکا به علت نقض بیانیه‌های الجزایر در دیوان دعاوی ایران ایالات متحده اقامه کرد. ایران با ارائه ادله و مدارک به دیوان نشان داد که دولت امریکا، طبق بیانیه‌های الجزایر متعهد بوده که دارندگان فسیلها را موظف کند آنها را به ایران تحویل دهند لیکن در اجرای این تکلیف قصور کرده است. پس از طرح دعوا نیز دولت امریکا همچنان به بهانه‌های واهی از همکاری در الزام دارندگان فسیلها و ترتیب انتقال آنها به ایران امتناع ورزید تا اینکه تبادل لوایح و مدارک بین طرفین خاتمه یافت و حتی جلسه رسیدگی دیوان به دعوی نیز با حضور نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست در آبان ماه 1393 برگزار گردید. سرانجام به دنبال پیگیری‌های حقوقی مستمر در دیوان داوری ایران امریکا و در جریان جلسات رسیدگی دیوان، دولت ایالات متحده آمادگی خود را برای همکاری و ترتیب انتقال این اموال به ایران به هزینه آن دولت، اعلام کرد. اما انجام این کار مستلزم بازدید و کنترل فسیلها در امریکا بود. از این رو، با هماهنگی مرکز امور حقوقی بین‌المللی ریاست جمهوری و نمایندگان روابط دولتین در دیوان داوری، هیأتی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست برای بازرسی و حصول اطمینان از وضعیت فعلی و اصالت فسیلها به ایالات متحده اعزام گردید. هیأت اعزامی ضمن بازبینی و فهرست‌برداری از فسیلها، نسبت به بسته‌بندی و لاک و مهر جعبه‌های مخصوص حاوی فسیلها اقدام کرد. جعبه‌های بسته‌بندی و حمل فسیل‌ها با رعایت ضوابط ایمنی به صورت خاص ساخته و تدارک شده تا فسیل‌های در جریان حمل صدمه نبیند. بنابر اعلام روابط عمومی مرکز حقوقی بین‌المللی ریاست جمهوری، با تلاش و پیگیری حقوقی مرکز مذکور خصوصاً در 2 سال اخیر، محموله حاوی بیش از 3000 فسیل منحصر به فرد مربوط به دوران سوم زمین-شناسی بالاخره در 24 دی ماه با هزینه امریکا به آمستردام منتقل شد و پس از بازبینی مجدد بسته‌ها، به ایران منتقل و به سازمان حفاظت محیط زیست تحویل شد. در کنار حل و فصل حقوقی و استرداد فسیل‌ها به عنوان بخش دیگری از اموال ایران در امریکا، نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست نتیجه بررسی‌های علمی انجام شده در امریکا را نیز دریافت کرد و زمینه همکاری علمی با دانشگاه امریکایی را بررسی و تدارک نموده است. وی اضافه کرد به این ترتیب در طول امسال یک بخش دیگر از اموال ایران از امریکا مسترد شده است و تلاش برای استرداد اموال بقیه نیز ادامه دارد.