لغو تحریم دوای درد اقتصاد ایران نیست
برای فردای تحریم چه باید کرد؟ کارشناسان در گفت‌وگویی پیشنهادهایی برای دوران تازه ایران داشتند.
کارشناسان اقتصادی نیز مانند فعالان اقتصاد ایران معتقدند تحریم‌ها به زودی، شاید روز جمعه برچیده شوند اما آنچه اثرگذاری این اتفاق را در فضای اقتصاد دو چندان می‌کند، بدون تردید گامی است که برای اصلاحات ساختاری ایران برداشته می‌شود.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از اعتماد ، در حالی که برخی کارشناسان در پاسخ به سوال به گفتن این نکته بسنده کردند که باید منتظر ماند و دید، برخی دیگر دولت را به تحریک در فضای تازه و قانون‌زدایی و روان‌سازی دعوت کردند. از سوی دیگر کارشناسانی نیز بودند که تمایلی به اعلام صریح نظر نداشتند اما می‌گفتند فضای اقتصاد ایران بدتر نخواهد شد اما بهبودی مستلزم فعالیت‌هایی است که عزمی برای آن وجود ندارد چرا که حرکت‌های اصلاحی دولت‌ها همواره با مقاومت‌هایی ریشه‌ای از سوی منتقدان و مخالفان سیاسی روبه‌رو می‌شود و همین امر می‌تواند به کند شدن چرخه تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی منجر شود. واحدهای نظارتی فعال شوند *آلبرت بغزیان قطعا لغو تحریم‌ها می‌تواند کمک شایانی به رشد اقتصادی کشور ما داشته باشد، این مساله مورد توافق همگان است. ولی کار به همین‌جا ختم نمی‌شود و در صورتی‌که برنامه‌ای درست برای مدیریت دوران پساتحریم نباشد، احتمال دارد که دستاوردهای این اتفاق بزرگ، کوچک‌تر از آن چیزی باشد که انتظار می‌رود.
مهم‌ترین تاثیر لغو تحریم‌ها در ایران، آزاد شدن مراوده اقتصادی با بازارهایی است که در سال‌های اخیر جزو بازارهای ممنوعه برای فعالان اقتصادی کشور به شمار می‌آمد. البته در کنار تمام تاثیرات مستقیمی که تحریم‌ها بر بازار ایران گذاشت، تاثیرات غیرمستقیم مهمی نیز بر اقتصاد کشور وارد، به طور مثال با گران شدن نرخ ارز، که ناشی از کاهش درآمدهای ارزی کشور بود، صادرات کالاهای ساخت داخل کشور هم توجیه اقتصادی خود را از دست دادند. لازم به ذکر است که ایران بیش از سه دهه است که تحت تحریم قرار دارد ولی در گذشته تحریم بیشتر بخش‌های نظامی را هدف قرار می‌داد و این تحریم‌های سال ١٣٨٩ و ١٣٩٠ بود که به شکل مستقیم بازار و اقتصاد کشور را هدف قرار داد.
به هر روی با لغو تحریم‌ها نباید انتظار داشت که بحران بی‌ثباتی در کوتاه‌مدت حاصل شود، زیرا کماکان در بازار کشور بی‌اعتمادی وجود دارد و علاوه بر این با توجه به شروطی که کشورها در مذاکرات ١+٥ برای یکدیگر گذاشتند، با تغییر جهت‌گیری‌های سیاسی، احتمال بازگشت تحریم‌ها هم وجود دارد و ما از همین امروز باید تلاش کنیم که به هیچ عنوان وضعیت کشور بسان گذشته نشود. اما مهم‌ترین اتفاقی که برای اقتصاد ما در دوران پساتحریم رخ می‌دهد، سهولت در تولید کالاها و خدمات است. همچنین انتقال تکنولوژی و نقل و انتقال ارز هم آسان‌تر می‌شود و در کنار آن پول‌های بلوکه شده می‌توانند به داخل کشور بازگردند. از سوی دیگر، واسطه‌گری نیز کاهش پیدا خواهد کرد. درنتیجه انتظار می‌رود که وضعیت عرضه در کشور بهبود پیدا کند. در بازار ارز بعید است اتفاق خاصی رخ دهد، چون بازار ارز قبل از هر چیز تابع اراده دولت است و باید دید دولت چه تصمیمی برای این بازار خواهد گرفت. البته این اراده تا امروز از طرف دولت دیده نشده است.
در شرایط پساتحریم، باید واحدهای نظارتی را دولت تقویت کند. این واحدها باید در صنایع بزرگ متمرکز شوند و مشکلات این صنایع را ببیند و اگر کمکی نیاز داشتند، از آنها دریغ نشود. همچنین این واحدهای نظارتی باید با انحصارات برخورد کنند، به ویژه در بخش خودروسازی و مسکن. انحصار قیمت‌گذاری را از بین ببرند و مجددا قیمت‌گذاری را بررسی کنند. زیرا به هر روی با برداشته شدن موانع ناشی از تحریم‌ها، بهانه‌های مربوط به کمبودها دیگر پذیرفتنی نخواهد بود.
٭ کارشناس اقتصادی
در جست‌وجوی استراتژی *حسین راغفر لغو تحریم‌ها به خودی خود تاثیرات مثبتی بر اقتصاد کشور خواهد شد، اما جدا از این مساله باید دید که دولت و نهادهای قدرت چه تصمیماتی برای دوران آتی دارند. تن دادن به روند خود‌به‌خودی قضایا، نمی‌تواند بار مهمی از روی دوش ما بردارد، بلکه باید برای دوران آتی خود استراتژی مناسب و قابل اجرایی داشته باشیم. مهم‌ترین تاثیر لغو تحریم‌ها، کاهش هزینه داد و ستد است که در عمل منجر به کاهش قیمت‌ها در داخل کشور خواهد شد. علاوه بر این به دلیل رکود حاکم بر اقتصاد کشور، احتمالا با کاهش رو به‌رو خواهند شد. تنها در بازار ارز، به نظر می‌رسد که قیمت‌ها تحت تاثیر مسائل روانی، چند روزی کاهش اندکی داشته باشند. این مساله ناشی از این است که قیمت ارز را در ایران عمدتا فشارهای سیاسی تعیین می‌کند و در ماه‌های گذشته هم همین فشارها باعث عدم کاهش و ثبات قیمت در بازار فوق شده است.
یکی از معضلات مهمی که در اقتصاد کشور وجود دارد، گرایش یک گروه خاص در حاکمیت به ادامه وضع کنونی و عدم لغو تحریم‌هاست آنها می‌خواهند شرایط اضطراری که در سه دهه اخیر وجود داشته ادامه پیدا کند. این افراد، بازیگران مهمی در سیاست و اقتصاد ایران هستند و اتفاقا می‌توانند بر نتایج ناشی از رفع تحریم‌ها تاثیرگذار هم باشند. این گروه، به دلایل منافع طبقاتی و گروهی خاصی که دارد، در شرایط تحریم می‌توانند درآمدهای هنگفتی به جیب بزنند و اعتراضات آنها به لغو تحریم‌ها، زیر هر نام و تحت هر عنوانی که باشد، بهانه است. به هر روی رفع تحریم‌ها تاثیرات مثبتی بر اقتصاد ایران دارد، اما میزان تعمیق آن بسته به مسیری است که دولت برای آینده ترسیم کرده است. متاسفانه تاکنون موضع دولت انفعالی بوده است و مثلا، در حالی که در ماه‌های گذشته سرمایه‌گذاران متعددی به کشور آمده‌اند، دولت آنچنان که باید فعالانه برخورد نکرده است. واضح است که ایران امروز به سرمایه‌گذاری نیاز بسیاری دارد ولی باید این سرمایه‌گذاری‌ها در مسیر توسعه کشور باشند، نه تولید کالاهایی برای مصرف در داخل.
در شرایط فعلی کشور، بیش از هر بخشنامه و قانونی، نیاز به تدوین یک استراتژی توسعه صنعتی به عنوان راهنمای عمل اقتصاد کشور، حس می‌شود. باید در بخش‌های مختلف تولیدی در کشور مطالعاتی انجام شود و کاری کرد که ریسک‌ها در اقتصاد ایران به شکل چشمگیری کاهش پیدا کند. باید مد نظر داشت که اگر غرب حاضر شده به ایران امتیازاتی را در مقطع کنونی بدهد، ناشی از ملاحظاتی است که آنها در شرایط فعلی حس می‌کنند و همان‌طور که مشهود است، آنها تمایل دارند که باز هم به تحریم کشور ما دست بزنند، به ویژه که عدم تمایل به مراودات اقتصادی ایران و جهان، در داخل و خارج کشور، طرفداران پروپاقرصی دارد. درنتیجه دستگاه‌های مختلف باید به نحوی برخورد کنند که در صورت تکرار دوباره تحریم‌ها ریسک‌پذیری و آسیب‌پذیری اقتصاد کاهش یابد.
٭ استاددانشگاه
