نرمش نفتی ایران برای بازگشت به‌بازار
اقتصاد نفتی ایران بدون تردید وابستگی خاصی به درآمدهای نفتی دارد و این وابستگی کاهش یافته، هنوز هم می‌تواند بر وضع کشور موثر افتد.
براساس آمارها در بودجه ٩٤ وابستگی کشور به درآمد نفت حدود ٣٦,٣درصد بوده است که در نوع خود یک رکورد محسوب می‌شود اما با این وجود قیمت نفت و آثارش، نه‌تنها برای دولت که برای عموم مردم هم اهمیت دارد. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از شهروند ، حالا چندی است که قیمت نفت ایران به زیر ٣٠دلار هم رسیده و روزهای خوش نفت ١٢٠دلاری را به تاریخ سپرده است.دوران پر روزی درآمدهای نفت تمام شده است و نمای خوبی هم برای آینده این بازار دیده نمی‌شود.همین موضوع نگرانی مهم مردم و اقتصاد ایران شده است که با این قیمت، اقتصاد ایران به کدام سو خواهد رفت، چراکه به گمان برخی تحلیلگران بازار نفت، با این قیمت‌ها صرفه اقتصادی برای سرمایه‌گذاری ندارد!حال در آستانه لغو تحریم‌های نفتی ایران، مسائل سیاسی رخ داده در منطقه و جنگ میان اعضای اوپک هم درحالی بالا گرفته است که به گفته بیژن زنگنه وزیر نفت، ایران به دنبال منحرف‌کردن بازار نیست و فقط به دنبال پس‌گرفتن سهم بازار خود است. چراکه پس از تحریم‌های نفتی، تولید نفت ایران کاهش فراوانی داشت و حالا نوبت بازگشت ایران فرا رسیده است.
اما این بازگشت درشرایطی است که نفت به دلیل اشباع عرضه و کاهش تقاضا به میزان دوسوم کمتر از سطوح قیمتی بالای اواسط ٢٠١٤ معامله می‌شود و تولید‌کنندگان را از میلیارد‌ها دلار درآمد نفتی محروم کرده است. حال تمام این ماجراها یک‌سو است و حالا در تازه‌ترین تحول‌ها، مسائل سیاسی منطقه هم بر مصائب گذشته افزون شده است.تنش روابط ایران و عربستان این روزها در وضعیتی رخ داده است که این کشور، سال گذشته میلادی تولید خود را به بالاترین حد در تاریخ صنعت نفت خود رساند و دیگر اعضا را نیز تشویق به این کار کرد! سعودی‌ها در اقدامی سیاسی، رویکرد خود مانع توازن بازار شدند و در عمل به کاهش بیشتر قیمت‌ها کمک کردند تا جنگ درونی اوپک عیان و جدی شود.به هرسو حالا با وضع چند جانبه‌ای که برای صنعت نفت ایران رخ داده، پرسش مهم این است که اینده این بازار و جایگاه ایران قرار است چگونه پیگیری شود تا منافع ملی محقق شود. در ادامه با مرور دیدگاه‌های اعلامی مسئولان حوزه نفت، برخی وقایع از نظر می‌گذرد.
نرمش ایران در ورود به بازار محسن قمصری مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، یکی از تازه‌ترین خبرها، درباره وضع تولید نفت ایران پس از لغو تحریم‌ها را درگفت‌وگویی که با رویترز انجام داده، اعلام کرده است. او خبر داده که ایران نمی‌خواهد یک نوع جنگ بر سر قیمت را شروع کند. او افزود: ما نمی‌خواهیم به‌نوعی جنگ قیمت آغاز شود. ما رویکرد دقیق‌تری خواهیم داشت و تولید خود را به‌صورت تدریجی افزایش می‌دهیم. باید بگویم با توجه به سطح کنونی قیمت‌ها هیچ جایی برای کاهش بیشتر قیمت نفت وجود ندارد.او با تأکید بر این‌که ایران پس از لغو تحریم‌ها برای اجتناب از فشار بیشتر روی قیمت‌ها عرضه و صادرات نفت خود را متعادل خواهد کرد، گفت: مقامات ایران بارها از اوپک خواسته‌اند که فضا را برای افزایش صادرات نفت ایران باز کنند و متعهد شده‌اند که صادرات نفت خود را به محض لغو تحریم‌ها افزایش خواهند داد.این مقام مسئول ادامه داد: ما در رویکردمان نرمش بیشتری خواهیم داشت و احتمالا عرضه نفت خود را به‌طور تدریجی افزایش خواهیم داد؛ اما باید بگویم که با توجه به سطوح کنونی قیمت نفت، هیچ امکانی برای کاهش بیشتر قیمت‌ها وجود ندارد. وی بدون اشاره به جزییات یا میزان آمادگی ایران برای متعادل‌کردن صادرات نفت تأکید کرد: ایران بارها اعلام کرده که قصد دارد صادرات نفت خود را پس از تحریم‌ها روزانه ٥٠٠هزار بشکه و کمی بعد ٥٠٠هزار بشکه دیگر افزایش دهد تا جایگاه خود به‌عنوان دومین تولیدکننده بزرگ اوپک را پس بگیرد.
تخفیف نفتی نمی‌دهیم مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران، بدون اعلام نام کشور یا شرکت خاصی، به رویترز افزود: این شرکت برای فروش نفت بیشتر به بازار‌های جهانی به دنبال خرید سهام در پالایشگاه‌های موجود و جدید درکشورهای خارجی است. قمصری همچنین اظهار کرد: ایران برای جذب مشتری تخفیف نخواهد داد. درحال حاضر ایران نفت خود را با دوره بازپرداخت ٩٠روزه، حمل‌ونقل رایگان و یک‌سری تخفیف‌ها در زمینه قیمت به خریداران هندی می‌فروشد. قمصری گفت: پالایشگاه‌های هندی علاقه‌مند به خرید نفت کارون غربی هستند. پالایشگاه‌های هندی دومین مشتری بزرگ نفت ایران پس از چین حدود ٦میلیارد دلار بدهی به ایران دارد. قمصری خاطرنشان کرد: ایران خواهان دریافت طلب نفتی خود به ارزهای خارجی و ترجیحا یورو است، اگرچه مکانیسم دریافت این طلب‌ها هنوز تعیین نشده است. تحریم‌ها به اقتصاد ایران لطمه زده و ایران را به واردات بنزین مجبور کرده است. ایران سال گذشته روزانه حدود پنج‌میلیون لیتر بنزین اوکتان بالا وارد کرد تا آن را با بنزین تولیدی در داخل ترکیب کند. قمصری گفت: ایران سرمایه‌گذاری‌هایی را در بخش پالایشگاهی انجام داده و امیدوار است ظرف یک‌سال آینده واردات بنزین را متوقف کند.
از روابط با عربستان تا چشم‌انداز تیره بازار ازسوی دیگر ماجراهای نفت در این روزها، تنش رخ داده میان ایران و عربستان است که در روزهای اخیر به رشد ٢ تا ٣درصدی نرخ جهانی نفت منجر شد، مربوط است. محمدعلی خطیبی‌طباطبایی نماینده سابق ایران در اوپک در این خصوص معتقد است که این تنش‌ها در روابط ایران و عربستان، بحث روانی است و تأثیر کوتاه‌مدتی در بازار نفت خواهد داشت.او در این حوزه به ایسنا توضیح داد که پس از رفع این اثرات روانی بازار نفت به واقعیت‌های موجود یعنی وضع عرضه و تقاضا بازمی‌گردد. وی با اشاره به این‌که بازار تحت‌تأثیر عوامل بنیادین در بلندمدت است، افزود: زمانی که اثر عوامل روانی از بین می‌رود، این عوامل نیز بی‌خاصیت خواهند شد، مانند تنش‌های اخیر در رابطه ایران و عربستان. وی ادامه داد: بازار بیش از همه در بلندمدت تحت‌تأثیر رابطه متقابل عرضه و تقاضاست و درحال حاضر ما شاهد مازاد عرضه هستیم و با وجود این‌که در فصل زمستان به سر می‌بریم، هیچ چشم‌اندازی از افزایش قیمت و بهبود در بازار دیده نمی‌شود. نماینده سابق ایران در اوپک با تأکید بر این‌که با از بین رفتن اثرات آنی و کوتاه‌مدت بازار به واقعیت‌های خود بازمی‌گردد، عنوان کرد: واقعیت موجود بازار، عدم تناسب بین عرضه و تقاضاست و این‌که هیچ‌کس حاضر نیست برای ایجاد تعادل از تولید دست بکشد.
مشکل عرضه و ناهماهنگی اوپکی‌ها خطیبی درباره پیش‌بینی بازار نفت و روند قیمت در آن طی سال جاری میلادی گفت: هرکدام از دوسوی عرضه و تقاضا که تغییر کرده و به هم بخورد، می‌تواند روی قیمت نفت موثر باشد، اما عوامل روانی حوادثی است که روی نفت تأثیرگذار نخواهند بود. وی با تأکید بر اهمیت سیاست‌های بازار در کنترل قیمت‌ها به نقش اوپک در این زمینه اشاره و تصریح کرد: به نظر می‌رسد اوپک سیاست‌گذاری را مغفول گذاشته و منتظر است غیراوپکی‌ها بازار را سازماندهی کنند که این امر به علت نبود انسجام در بخش‌های غیراوپک امکان‌پذیر نخواهد بود. نماینده سابق ایران در اوپک ادامه داد: ما سال‌هایی را تجربه کرده‌ایم که افزایش تقاضا تا حدود دو‌میلیون بشکه بوده است و سال‌هایی نیز داشته‌ایم که افزایش تقاضا نیز به ٥٠٠هزار بشکه نیز نمی‌رسید، بنابراین افزایش یک‌میلیون و٢٠٠هزار بشکه‌ای تقاضای نفت طی سال‌جاری رشد متوسطی به حساب می‌آید، اما متاسفانه مشکل فعلی بازار بخش عرضه است.
جنگ در اوپک است اختلاف اعضای اوپک موضوعی است که این روزها با تعابیری مانند جنگ همراه شده است؛ چراکه مازاد عرضه ٢میلیون و٥٠٠هزار بشکه‌ای بزرگترین تهدید بازار نفت است و در این میان کشورهای اوپکی هم کاری نمی‌کنند.مهدی عسلی مدیر امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت، کسی است که برهمین عقیده اعلام کرده است: اختلاف میان اعضای سازمان کشوهای صادرکننده نفت (اوپک) بارها به وجود آمده و حتی در برخی موارد منجر به جنگ نیز شده، اما باید توجه داشت که تأثیر اتفاق میان ایران و عربستان یک موضوعی سیاسی است.او هم تأثیر تنش میان ایران و عربستان را بر بازار نفت کوتاه‌مدت دانست و گفت: مازاد عرضه بیش از ٢میلیون و٥٠٠هزار بشکه نفت بزرگترین تهدید برای بازار نفت است.او درباره تنش‌های اخیر میان ایران و عربستان و تأثیر آن بر بازار نفت گفت: تأثیر این‌گونه تنش سیاسی بر بازار نفت کوتاه‌مدت خواهد بود و به محض این‌که بازار نسبت به عرضه نفت مطمئن شود، دیگر واکنشی نشان نخواهد داد.
وی تصریح کرد: تأثیر کوتاه‌مدت در بازار نفت خواهد شد.عسلی به تفاوت نگاه ایران و عربستان درباره نفت اشاره و به ایلنا گفت: درحالی که ایران از نفت به‌عنوان ابزار توسعه استفاده می‌کند، عربستان با نفت هویت پیدا می‌کند. بنابراین سعی می‌کند با هر قیمتی هویتش را نگه دارد. وی درباره این‌که آیا تنش اخیر سبب اختلاف‌نظر بیشتر ایران و عربستان در نشست آینده اعضای اوپک و مقابله عربستان با ایران برای افزایش تولید نخواهد شد، تصریح کرد: ایران بارها اعلام کرده که بلافاصله پس از لغو تحریم‌ها ٥٠٠هزار بشکه به تولید نفت خود می‌افزاید و در فاصله کمتری این میزان را به یک‌میلیون بشکه در روز خواهد رساند. قطع ارتباط عربستان، فرصت ترکیه است محمد علی‌پور عضو کمیسیون اقتصادی مجلس هم درباره تبعات کنونی بازار نفت و تیره‌شدن روابط ایران و عربستان و عکس‌العمل بازار به این موضوع گفت: ایران و عربستان هر دو جزو کشورهای تولیدکننده نفت هستند و با انتشار اخبار مربوط به این دوکشور، بهای نفت و طلای جهانی رشد کرد و کشورهای دیگر نظیر بحرین و سودان نیز تحریک شدند و رابطه خود با ایران را قطع کردند؛ اما باید توجه داشت که این‌گونه رفتارها منطقی نیست و تنها ایجاد فرصت برای کشورهای دیگر نظیر ترکیه است. او با بیان این‌که تأثیر این‌گونه مسائل بر وضع تجارت ایران اجتناب‌ناپذیر است، ادامه داد: اگر اوضاع به همین منوال پیش برود، ممکن است تأثیرات بیشتری بر شرایط اقتصادی و افزایش بهای نفت و طلا داشته باشد.
عرب‌ها توان یک هفته ما را هم ندارند
توسعه صنعت نفت و رویکرد‌های اقتصاد نفت در ایران هم موضوع دیگری است که این روزها و با توجه به هیجان‌های بازار نفت بسیار مطرح شده است. در این حوزه محمدرضا مقدم معاون پژوهش و فناوری وزیر نفت، مسئولی است که دیروز از وضع کنونی بازار نفت و آینده ایران تحلیل داد. او با اشاره به این‌که هیچ‌یک از کشورهای خلیج‌فارس نمی‌توانست یک هفته تحریم‌هایی را که علیه ما اعمال شد، تحمل کند، گفت: در این مدت صنعت نفت را سرپا نگه داشته‌ایم و به نحوی عمل کردیم که کشور دچار اشکال اجرایی نشود. وی ادامه داد: پساتحریم دوران دیگری است که اگر فرصت‌ها را از دست دهیم، ممکن است این فرصت‌ها به تهدید تبدیل شود لذا چنانچه بخواهیم از فرصت‌های بین‌الملل استفاده کنیم، باید جهش داشته باشیم. یعنی از استعدادهای بین‌المللی برای انتقال تکنولوژی استفاده کنیم. معاون وزیر نفت یادآور شد: باور داریم که پژوهش در صنعت نفت در مسیر اصلی قرار گرفته و وارد ریل پیشرفت شده و در این قضایا قدم بزرگی برداشته شده و صنعت نفت با دانشگاه آشتی کرده‌اند. حمیدرضا کاتوزیان رئیس پژوهشگاه صنعت نفت هم در این حوزه، مالکیت بر زنجیره ارزش را رویکرد اصلی نفت ایران برشمرد وگفت که هیچ پروژه پژوهشی را بدون مشتری انجام نمی‌دهیم.
او با بیان این‌که در پژوهشگاه صنعت نفت فعالیت‌های زیادی را از گذشته درحد نقش‌آفرینی در زنجیره ارزشی نفت داشته‌ایم، افزود: ما همواره از گذشته بالاخص در سال‌های اخیر به دنبال این بوده‌ایم که با گرفتن پروژه‌های نفت به نحوی عمل کنیم که فناوری شکل گرفته و تبدیل به محصول صنعتی شود. او خبر داد: حدود ١١٠ پروژه داریم که همگی درجهت توسعه فناوری، ساخت پایلوت و به دست آوردن لایسنت شکل گرفته و بسیاری از آنها وارد عرصه صنعتی شده و می‌توانند موثر واقع شده و مشکل صنعت نفت را برطرف کنند، ضمن این‌که به دنبال این هستیم که خدماتی نیز به مجموعه‌های خارج از کشور نیز داشته باشیم.
