آلودگی هوا با اقتصاد ایران چه می‌کند؟

برج میلاد تهران، در میان آسمان خاکستری و سیاه به سختی به چشم می‌آید. دختری با مانتوی قرمز رنگ، روی پل طبیعت ایستاده و تمام شهر در اطراف آن، خاکستری است، ابرهای بزرگ دود نیز در بالای کارخانه‌ها تشکیل شده است.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از دنیای اقتصاد ، تمام نتایجی که با جست‌وجوی عبارت‌های اقتصاد+ آلودگی هوا در تصاویر گوگل می‌آید، منحصر به همین تصاویر است. اما جست‌وجوی همین کلمات به زبان انگلیسی economy+ air pollution نتایج بسیار متفاوتی به همراه دارد. در صفحه اول نتایج گوگل، عکس هیچ شهر و هیچ آسمان خاکستری وجود ندارد. همه‌چیز در جدول‌ها و نمودارهای رنگی خلاصه شده، از اثرات آلودگی هوا بر رشد اقتصادی گرفته تا بخش‌های اقتصادی که بیشترین آلودگی را ایجاد می‌کنند، در نمودارها و اینفوگرافی‌های مختلف برای کشورهای اروپایی، آمریکایی و چین، تصویرسازی شده است. جست‌وجو در بخش اخبار و نوشته‌ها نیز به همین ترتیب است، در حالی که مجلات و پایگاه‌های خبری زیادی مانند اکونومیست، به مسائل اقتصادی آلودگی هوا پرداخته و مطالعات دقیقی روی آن انجام داده‌اند، در پایگاه‌های ایرانی به جز چند مقاله دانشگاهی که در سال‌های دهه هشتاد نوشته شده‌اند، مطالعات دیگری وجود ندارد. در حالی که در آمریکا، از سال ۱۹۹۰ تحقیقات جدی و علمی درباره آلودگی هوا و رشد اقتصادی با تاکید بر کشورهای صنعتی انجام شده است.

آلودگی هوا و رشد اقتصادی

«دو دهه است که اقتصاددانان پیشنهاد می‌کنند برای مطالعه تولید ناخالص ملی و رشد اقتصادی علاوه بر شاخص‌هایی که در حساب‌های ملی محاسبه می‌شوند، باید هزینه‌های محیط زیستی را هم اضافه کرد. در اواخر دهه نود وقتی برای چین این محاسبه انجام شد، رشد اقتصادی دو سه درصد ‍پایین آمد.»

جمشید پژویان، اقتصاددان و استاد دانشگاه علامه طباطبایی نقش آلودگی بر رشد اقتصادی را این‌چنین توضیح می‌دهد. او ادامه می‌دهد:«از اوایل دهه نود میلادی مطالعاتی صورت گرفت و شاخص‌های کلان اقتصاد را بر روی محیط زیست مطالعه کردند. به صورت ذاتی محیط زیست در چارچوب مبانی خرد اقتصاد جای دارد، در حالی‌که آثار تورم، بی‌کاری و نرخ بهره به صورت جدی مطالعه می‌شد، اثر رشد اقتصادی بر آلودگی محیط زیست نیز جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد. این مطالعات تجربی به تدریج در نقاط مختلف جهان بین کشورهای کم‌درآمد و کشورهای ثروتمند و ... به صورت پنل و طولی مقطعی انجام گرفت. این مطالعات نشان داد که ارتباطی مانند رشد اقتصادی و توزیع درآمد، بین رشد اقتصادی و وضعیت آلودگی و مسائل زیست‌محیطی نیز وجود دارد. در ابتدای رشد اقتصادی وضعیت محیط ‌زیست بدتر می‌شود ولی زمانی که این رشد از حدی عبور کرد، می‌تواند آثار مثبت اقتصادی داشته باشد.»

رشد اقتصادی ایران، هنوز به حدی نرسیده که آثار مثبتی بر روی محیط زیست داشته باشد. هفته گذشته که آلودگی هوای تهران مرز هشدار را نیز رد کرد، بحث‌هایی در خصوص هزینه‌های آلودگی هوای پایتخت نیز مطرح شد. بحث‌هایی که بر پایه مطالعات دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران قرار داشت. به گفته محسن طباطبایی، هزینه های خارجی ناشی از آلودگی چهار آلاینده برای کلان شهر تهران در سال 1390 مبلغی بیشتر از ۱۸۰۰ میلیارد تومان بوده است. او گفته است:«این عدد با توجه به قیمت‌های سال 1381 به دست آمده که بر اساس واقعی سازی به روش نرخ تورم ۶ هزار میلیارد و ۶۷۰ میلیون تومان برآورد شده است. بر اساس این پژوهش که محققان دانشگاه تهران آن را انجام داده‌اند، سهم هزینه خارجی چهار آلاینده CO ، SO2 ، NOx و PM در شهر تهران، برای سال 1390 به تولید ناخالص داخلی ایران و تهران به ترتیب 0.18 و 0.71 درصد است . »

طباطبایی، استاد دانشگاه خوارزمی هم‌چنین گفته است:«در این تحقیق هزینه خارجی مجموعه پولی است که بتواند صدمات ناشی از انتشار مواد آلاینده و گازهای گلخانه ای را جبران کند. بر این اساس میزان کل هزینه خارجی ناشی از چهار آلاینده در سال 90، تقریبا یک و نیم برابر بوجه پیشنهادی وزارت علوم درهمان سال بوده است.»

از طرف دیگر، هفته گذشته مدارس تهران ۳ روز تعطیل بودند و همین مسئله زیان اقتصادی بالایی به همراه داشته است. حسینی خوی، نماینده مجلس می‌گوید گردش مالی اقتصاد ایران در یک روز به صورت تقریبی بالغ بر 1500 میلیارد تومان است و تعطیلی کلانشهری مثل تهران، بیش از 70 درصد از این گردش مالی را مختل می‌کند.

جمشید پژویان، اقتصاددان، درباره این آمارها می‌گوید:«این‌ها عمدتا تخمین و برآورد هستند. ممکن است درست باشند، اما تحقیقاتی که به صورت علمی و دقیق تبعات اقتصادی این آلودگی‌ها را نشان دهد، انجام نشده است. اصل مسئله این است که به دلیل وجود گازهای کربن‌دی‌اکسید در هوا، بیماری‌های مختلف به خصوص بیماری‌های ریوی افزایش پیدا می‌کند. هزینه درمان این بیماری‌ها و مرگ‌هایی که در پی آن اتفاق می‌افتد، تبعات اصلی اقتصادی هستند. بعد از این‌ها، مسائل اقتصادی ناشی از تعطیلی‌ها نیز پیش می‌آید. اگر این محاسبات بر اساس روش‌های دقیق علمی صورت ‌گیرد، احتمالا عددهای بزرگتری نیز به دست خواهد آمد.»

دولت و شهرداری، درباره مسائل آلودگی هوا هنوز با یکدیگر جدل می‌کنند. بحث‌های هفته گذشته میان نماینده‌های دولت و شهرداری تهران نشان داد دولتی‌ها معتقدند شهرداری‌ با مجوزهای بی‌رویه برای ساخت‌وساز این وضعیت را در تهران به وجود آورده، شهرداری نیز می‌گوید دولت بودجه لازم را برای نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی اختصاص نداده است. میان این نزاع‌ها، مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران می‌گوید:«میزان مرگ و میر در روزهای اخیر در پی آلودگی هوا براساس گزارشات، آمار مرگ و میرها از ۱۵۰ نفر به ۱۸۰ نفر رسیده است . »

6/6

هزار میلیارد

تومان هزینه سالانه آلودگی هوا برای اقتصاد در ایران

53

میلیارد یورو

ضرر سالانه آلودگی هوای برای اقتصاد در انگلستان

3.5

میلیون نفر

سالانه در جهان بر اثر آلودگی هوا می‌میرند

58

رتبه ایران

از نظر آلودگی در بین کشورهای جهان

۳۸

رتبه آمریکا

از نظر آلودگی در بین کشورهای جهان