توقف تولید «شیشه » از داروهای پرمصرف

این اقدام هفت سال پس از هشدار مکرر مسوولان رصد ترکیبات و افت و خیز قیمت روانگردان‌ها در مورد سوءاستفاده از سودوافدرین در تولید «شیشه» و بلااثر بودن دستور سال ١٣٨٧ معاون وقت غذا و داروی وزارت بهداشت درباره حذف ماده واسطه سودوافدرین از فارماکوپه دارویی کشور (فهرست رسمی دارویی) و ممنوعیت استفاده از سودوافدرین در ساخت دارو، عرضه، تولید و واردات آن انجام شده، اما حتی پس از این تاخیر طولانی مدت هم آنقدر نتیجه‌بخش بوده که قیمت شیشه را دچار افزایش بیش از سه برابری کند.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از اعتماد ، قیمت هر گرم شیشه از ماه‌های نخست امسال در تهران (به علت تجمع آشپزخانه‌های خانگی) به ٧٥ الی ٩٠ هزار تومان، در جنوب کشور به بیش از ٨٠ هزار تومان و در غرب کشور به بیش از ١٠٠ تومان افزایش یافت که مسوولان ستاد مبارزه با مواد مخدر، سازمان غذا و دارو و کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام، علت این اتفاق را موفقیت‌آمیز بودن این اقدام و مسدود کردن معابر دسترسی تولید‌کنندگان شیشه به مهم‌ترین پیش ساز مورد استفاده می‌دانند. گزارش‌های ما مربوط به چند سال قبل است تهمینه باهری؛ رییس مرکز تحقیقات پلیس مبارزه با مواد مخدر، در گفت‌وگویی می‌گوید: «چند سال قبل گزارش‌های کشفیات ما حاکی از ورود قرص‌های سرماخوردگی قاچاق از مرز ترکیه و تهیه شده از سوریه و چین بود که البته بین آنها داروهای سرماخوردگی ساخت داخل هم بود. به ستاد مبارزه با مواد مخدر و وزارت بهداشت اعلام کردیم که این داروها حتما باید کنترل شود و نباید به اندازه تقاضای بازار در اختیارشان قرار داده شود بلکه باید میزان مصرف سالانه قرص سرماخوردگی برآورد شود. آنالیزهای ما نشان می‌داد که شیشه، از سودوافدرین خالص ساخته نشده بلکه از سودوافدرین موجود در قرص‌ها ساخته شده و در واقع، سودوافدرین خالص نیست که منحرف می‌شود. بلکه قرص‌ها مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرد اما چون قرص سرماخوردگی است، هیچ کنترل خاصی بر آن اعمال نمی‌شود. وزارت بهداشت از سال ٩٢ اعلام کرد که برای حذف سودوافدرین از داروهای سرماخوردگی اقدام کرده. البته ما تایید کتبی خواستیم اما هنوز گزارش کتبی به ما نداده‌اند اما طبق گزارش وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با مواد مخدر، سودوافدرین امسال از سیستم دارویی کشور حذف شده است.»

سعد‌الله پرویزی، رییس اداره داروهای کنترل شده، امور داروخانه‌ها و شرکت‌های توزیع سازمان غذا و دارو در گفت‌وگویی ضمن تایید سوءاستفاده تولید‌کنندگان «شیشه» از ترکیبات داروهای سرماخوردگی به عنوان ماده پیش ساز این روانگردان، می‌گوید: «از اواخر سال ٩٢، نهادهای مرتبط فکر می‌کردند افزایش تولید شیشه با واردات سودوافدرین و تولید داروهای داخلی حاوی این ماده اولیه ارتباط دارد. ما برای رفع این ظن، در کمیسیون قانونی موضوع ماده ٢٠ سازمان غذا و دارو (ویژه سیاست‌گذاری ساخت و ورود دارو) واردات ماده واسطه سودوافدرین را محدود کردیم و به تولید‌کنندگان ماده واسطه هم مهلت دادیم که تولیدشان را متوقف کنند. در حال حاضر واردات ماده واسطه از ٥٥ تن به هفت تن کاهش یافته و فقط یک شرکت دارویی، ماده واسطه وارداتی را به سودوافدرین تبدیل می‌کند. تولید قرص سودوافدرین به‌طور کامل متوقف شده و ١٠٥ پروانه داروهای حاوی سودوافدرین را باطل کردیم و ترکیبات تمام داروهای سرماخوردگی غیر از شربت سرماخوردگی و شربت سودوافدرین را هم تغییر دادیم که به محض معرفی جایگزین، تولید این دو شربت هم متوقف می‌شود. البته شربت قابلیت سوءاستفاده نداشته و استفاده از آن برای تولید‌کننده شیشه صرفه اقتصادی ندارد.

تا امروز هم گزارشی از قاچاق شربت و مراجعه برای حجم بالای شربت‌های سرماخوردگی نداشته‌ایم.» وی البته تداوم افزایش فروش آنتی هیستامین با انگیزه استفاده از سودوافدرین موجود برای تولید شیشه را رد کرده و می‌گوید: «ترامادول و آنتی هیستامین در فهرست داروهای سهمیه‌بندی شده قرار گرفته‌اند و آنتی هیستامینی که در حال حاضر تولید می‌شود حاوی کلرفنیرامین است و تمام داروهای سرماخوردگی بدون سودوافدرین تولید می‌شود. اگر هم دارویی با ترکیب سودوافدرین در داروخانه‌ها مشاهده کردید حتما موجودی باقی مانده انبار تولید‌کننده است چون خرید داروخانه‌ها بلندمدت است. » پرویزی البته حتی کاهش هشت برابری واردات ماده واسطه سودوافدرین را هم در کاهش تولید شیشه تاثیرگذار نمی‌بیند و از واردات قاچاق پودر سودوافدرین و افدرین خبر می‌دهد و می‌گوید: «اگر تولید سودوافدرین قطع شود آیا شیشه دیگر تولید نخواهد شد‌؟ ما به‌شدت مخالف ابطال این ١٠٥ پروانه بودیم و واردات ماده واسطه را کم کردیم اما از قوه قضاییه و نیروی انتظامی بپرسید که آیا شیشه تولید نمی‌شود‌؟

تولید ترامادول را از ٢٠تن به ٥/٣ تن کاهش دادیم اما عمده ترامادول مصرفی کشور از مسیر قاچاق تامین می‌شود. البته با قاچاق آنتی هیستامین مواجه نیستیم اما آنچه به صورت قاچاق می‌آید که سازمان غذا و دارو هم درباره آن وظیفه‌ای ندارد، پودر سودوافدرین و افدرین است که در واقع، زحمت تولید‌کننده شیشه با استفاده از این پودر، کمتر شده است.» رسول دیناروند، رییس سازمان غذا و دارو در گفت‌وگویی ضمن تایید گزارش‌هایی درباره سوءاستفاده از داروهای سرماخوردگی برای ساخت «شیشه»، افزایش فروش آنتی هیستامین در داروخانه‌های سطح تهران به دلیل مواد موثره این دارو را رد می‌کند و می‌گوید: «ما سال قبل تصمیم به کاهش تولید سودوافدرین گرفتیم. سودوافدرین، پیش‌ساز شیشه و به همین دلیل، در تمام دنیا یک داروی تحت کنترل است. طی سال‌های گذشته مصرف سودوافدرین در کشور افزایش یافته بود و از پرمصرف‌ترین‌های دارویی در کشور بود که عمده تولید، در آشپزخانه‌های خانگی تولید شیشه مصرف می‌شد. متاسفانه ما در سطح عرضه نمی‌توانیم این دارو را کنترل کنیم و در این زمینه هم مشکل جدی داریم. تمام کشورهای عضو هیات کنترل مواد مخدر بین‌المللی INCB، باید میزان مصرف و تولید داروهای تحت کنترل را گزارش بدهند که ما هم با صدور مجوزی، سودوافدرین را از تمام داروهای سرماخوردگی حذف کردیم و سقف واردات ماده واسطه و تولید سودوافدرین را به ١٥ تن کاهش دادیم.

این اقدام، حرکت مفیدی بود که باعث افزایش ٥/٣ برابری قیمت شیشه ظرف یک سال گذشته شد چون ماده اولیه در اختیار تولید‌کننده نبود. من قبول ندارم که فروش آنتی هیستامین به دلیل کاربرد غیرمجاز چند برابر شده باشد چون امروز، آنتی‌هیستامین به دلیل تغییر ترکیبات آن، هیچ مشتری‌ای جز بیماران دچار احتقان بینی ندارد.» در حالی که بنا بر گزارش‌های پلیس مبارزه با مواد مخدر، بیشترین آشپزخانه‌های تولید «شیشه» در جنوب و جنوب غربی تهران واقع شده، صاحبان داروخانه در مرکز و جنوب تهران در گفت‌وگویی خبر می‌دهند که در ماه‌های اول سال جاری با افزایش قابل توجه مراجعات برای خرید آنتی‌هیستامین و داروهای سرماخوردگی حاوی سودوافدرین مواجه بوده‌اند و در مواردی که سهمیه‌بندی این داروها اجازه فروش بیشتر را به داروخانه‌دار نمی‌داده، برخی «مشتریان» با ارایه نسخه‌های پزشکی موفق به خرید حجم بیشتری از این داروها شده‌اند و صاحب یک داروخانه نزدیک میدان راه‌آهن می‌گوید: «ماه‌های فروردین و اردیبهشت امسال بیشترین فروش آنتی‌هیستامین را داشتیم.

حدس می‌زدیم به دلیل گرده افشانی گل‌ها در این ماه‌ها، آلرژی در مردم زیاد شده و منعی برای فروش هرچه بیشتر نداشتیم. افزایش فروش در حدی بود که مجبور شدیم سهمیه چهار ماه‌مان را در همان دو ماه خرج کنیم. اواخر اردیبهشت، سازمان غذا و دارو به داروخانه‌ها هشدار داد که مراقب مراجعات برای خرید داروهای سرماخوردگی که از داروهای تحت کنترل به شمار می‌آیند، باشند. ما هم دیگر بدون نسخه بیش از یک ورق آنتی‌هیستامین به مشتریان نمی‌دادیم و اگر نسخه هم می‌آمد تا تاییدیه مشخصات پزشک را نمی‌گرفتیم، دارو نمی‌دادیم.»