مهمترین عامل فشار روانی ایرانیان؟

این گزارش حاصل یک پیمایش ملی با روش نمونه گیری خوشه ای است که در 10 استان کشور به اضافه استان تهران و با تعداد 4414 نمونه است که در مراکز استان، شهرهای درجه دوم و روستاها به شیوه حضور در میادین اصلی شهر انجام شده است. پریسا بذرافشان، پژوهشگر این طرح در تعریف فشار روانی گفت: واژه استرس به معنی فشار و اجبار، واژه‌ای است انگلیسی و در زبانهای مختلف با همین لفظ بکار برده شده است. در زبان فارسی واژه«فشار روانی»را به عنوان برابر نهاده استرس بکار برده‌اند که با مفهوم دقیق استرس سازگار است. به عبارتی فشار روانی عبارت است از: یک واکنش جسمی که به دنبال یک تحریک درونی (شناختی) یا بیرونی (محیطی) به وجود می آید. البته از استرس تعاریف متعددی شده است. استرس یا فشار روانی مجموع واکنش‌های جسمی عاطفی و ذهنی است که ارگانیسم را در برابر محرکهای خارجی و داخلی که برهم زننده ثبات و اوضاع فیزیولوژیک بدن که عموما ناخواسته‌اند، نشان می‌دهد به عبارت دیگر احساس تنش روی اعضای بدن یا نیروی ذهنی تأثیر گذاشته و تعادل آن را برهم می‌زند. وی در خصوص قدرت جلوگیری از استرس افزود: اکنون در آغاز قرن بیست ویکم، اگرچه قدرت پیش بینی و جلوگیری از استرسهای بزرگ (مایکرو استرس) فراهم گشته است، اما گویی استرسهای بزرگ به استرسهای کوچکتر (میکرو استرس) تبدیل گشته‌اند و تحقیقات متعدد نیز نشانگر آن است که اثرات مخرب روانی مجموعه‌ای از میکرو استرسها بیش از مایکرو استرسها می‌باشد، ماندن پشت چراغ قرمز راهنمایی، از دست دادن شغل، ناکامی در ازدواج، همه و همه جلوه‌های تازه‌ای از این نوع میکرو استرسها می باشند. البته لازم به تذکر است که آدمیان برای آنکه به طرز بهنجاری به کار و کوشش بپردازند، بایستی میزانی از فشار روانی را احساس کنند. برانگیختگی هیجانی ملایم، آدمی را در جریان اجرای کاری که بر عهده دارد هشیار نگه میدارد، هنگامی که هدف های درازمدت زندگی آدمیان با سکوت و آرامش همراه شود، آنان احساس کسالت کرده در پی چیزهای هیجانانگیز می روند و به تماشای فیلم های جاسوسی، بازی و تفریح و یا مراوده با دیگران روی می آورند. به نظر میرسد برای آنکه دستگاه عصبی آدمی درست کار کند بایستی میزان معینی تحریک به آن وارد شود. اما در عین حال، فشار روانی شدید یا طولانی دارای اثرهای آسیب زای فیزیولوژیکی، روانشناختی و رفتاری است. بذرافشان در خصوص طرح پژوهشی «بررسی عوامل مؤثر بر ایجاد فشار روانی در بین مردم ایران» که در آذر 1394 به بررسی 22 عامل استرس زای موثر بر سلامت روان افراد انجام شد افزود: در اینکه استرسهای کوچک روزمره (میکرواسترس) تاثیرات مخرب فراوانی بر افراد دارند و تعادل حیاتی انسان را برهم می زنند بحثی نیست، لیکن وقایع مهم و بزرگ زندگی علاوه براثرگذاری کمی و کیفی، سبب ایجاد یک سلسله تغییرات فرعی نیز خواهند شد. مثلا طلاق معمولاً همراه با یک سلسله عوارض منفی مانند: تنهایی، مشکلات و واکنش های نامطلوب اجتماعی همراه است. بر این اساس با توجه به اهمیت استرس و نتایج خطرناک آن، در این طرح پژوهشی 22 عامل موثر بر استرس و فشار روانی مردم ایران، از ادبیات موضوع و تحقیقات پیشین استخراج شد و طی یک نظرسنجی علمی به محک نظر مردم قرار گرفت. در این نظرسنجی مردم میزان استرس زا بودن هر یک از این 22 عامل را در شهر محل زندگی خود مورد ارزیابی قرار دادند. این پژوهشگر افزود: مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران، به دنبال رویکرد نظام مند خود در بررسی مستمر مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و سلامت شهروندی، پس از برگزاری طرح پژوهشی بررسی شاخصه های کیفیت زندگی مردم در ایران، در این پژوهش مهمترین عوامل موثر بر استرس شهروندان را مورد بررسی قرار داده است. در این طرح که در بین شهروندان 18 سال به بالای خانوارهای معمولی شهری و روستایی انجام شد، تلاش شد که با حفظ نمایایی (معرف بودن) نمونه، شیوه انتخاب استان‌های مورد مطالعه به گونه‌ای باشد که ابتدا استان‌ها از حیث متغیرهایی مانند جمعیت و جغرافیا خوشه‌بندی شده و سپس از هر کدام از خوشه‌ها (که شامل استان‌های همگن از حیث متغیرهای بالاست) یک استان انتخاب گردد. بر این اساس استانهای سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی، اصفهان، کرمان، کردستان، لرستان، مرکزی، آذربایجان شرقی، خوزستان گیلان و تهران به عنوان نمونه انتخاب شدند. وی در خصوص توزیع متغیرهای جمعیت شناختی طرح مذکور خاطر نشان کرد: 27.1 درصد حجم نمونه این تحقیق مربوط به استان تهران و 72.9 درصد مربوط به سایر استانهای موجود در تحقیق است. 50.3 درصد پاسخگویان، مرد و 49.7 درصد زن بوده ¬اند و میانگین سنی افراد حاضر در تحقیق 38.3 برآورد شده است. وی در خصوص شاخص های این تحقیق افزود: در این تحقیق شش شاخص موثر بر استرس شناسایی شدند که در هر شاخص 3 تا 5 عامل استرس زا مشخص شدند. این شاخص ها عبارتند از: 1. شاخص فشار روانی در حوزه مسائل زیست محیطی و آلودگی شهرها 2. حوزه مسائل مربوط به گرانی و تورم 3. حوزه ایجاد احساس ناامنی و ترس در شهروندان 4. مسائل شخصی و خانوادگی شهروندان 5. حوزه مسائل مربوط به محیط کار و شغل 6. حوزه معضلات و نابسامانی های اجتماعی. بذرافشان در ادامه با تشریح نتایج این طرح پژوهشی به بیان مهمترین دستاوردهای این طرح پرداخت و افزود: موثرترین عامل بر استرس شهروندان در حیطه مسائل زیست محیطی، آلودگی هوای شهرها با میانگین 3.3 از 5 می باشد که میزان استرس زا بودن آلودگی هوا در تهران واجد تفاوت معنادار با سایر نقاط کشور است. مؤثرترین عامل ایجاد فشار روانی در حوزه مسائل اقتصادی بر مردم، «تورم، گرانی و هزینه های بالای زندگی» با میانگین 4.0 می باشد. در این آیتم نیز استان تهران واجد تفاوت معنادار با سایر نقاط کشور است و مردم تهران بیش از مردم سایر استانهای کشور از تورم، گرانی و هزینه های بالای زندگی در فشار هستند. مؤثرترین عامل ایجاد فشار روانی در حوزه مسائل مربوط به احساس امنیت در جامعه، احساس ناامنی از مواجهه با افراد شرور است. در این شاخص دو آیتم ترس از سرقت یا اخاذی و ترس از سوء استفاده مالی نیز وجود داشت، که در استان تهران علاوه بر احساس ناامنی از مواجهه با افراد شرور، ترس از سرقت یا اخاذی نیز با میانگین 3.6 از 5 به عنوان دو عامل موثر بر سلامت روانی قرار دارند. مؤثرترین عامل ایجاد فشار روانی در حوزه مسائل مربوط به دغدغه های شخصی و خانوادگی؛ در کل کشور، دو عامل نگرانی در مورد سلامت فردی و ترس از بیماری فرد یا یکی ازاعضای خانواده شناخته شد. اما در این شاخص در استان تهران سه عامل نگرانی در مورد سلامت فردی، ترس از بیماری یکی از اعضاء و مصائب ازدواج به عنوان مؤثرترین عوامل ایجاد فشار روانی بر شهروندان تهرانی شناسایی شدند. آمارها در این شاخص نشان داد که بین استان تهران و سایر استانها تفاوت معناداری از حیث آیتم های فوق وجود ندارد اما در استان تهران ترس از اختلافات خانوادگی واجد تفاوت معنادار با سایر نقاط کشور است. مؤثرترین عامل ایجاد فشار روانی در حوزه مسائل مربوط شغل و محل کار، «پیدا کردن شغل مناسب» شناخته شد. در استان تهران نیز پیدا کردن شغل مناسب مؤثرترین عامل ایجاد فشار روانی بر شهروندان تهرانی است که از این حیث تفاوت معناداری بین استان تهران با سایر استانها وجود ندارد. اما نکته قابل ملاحظه در این شاخص وجود تفاوت معنادار میان استان تهران با سایر استانها از حیث ترس از «نامناسب بودن روابط اجتماعی در محل کار» است. مؤثرترین عامل ایجاد فشار روانی در حوزه مسائل مربوط معضلات و نابسامانی ها در جامعه شامل مشکلات اداری، مسائل اخلاقی جامعه و ناامیدی نسبت به آینده با میانگین 3.5 از 5 می باشد. اما در استان تهران مسائل اخلاقی جامعه با میانگین 3.6 و مشکلات اداری و ناامیدی نسبت به آینده با میانگین 3.5، مؤثرترین عامل ایجاد فشار روانی بر شهروندان تهرانی هستند. بذرافشان در جمع بندی نتایج این تحقیق خاطر نشان کرد: در مجموع آمارها نشان می دهد که از بین 22 عامل تاثیرگذار بر استرس شهروندان، تورم و هزینه های زندگی با میانگین 4.1 از 5 مؤثرترین عامل فشار روانی بر مردم کل کشور است. به گزارش دنیای اقتصاد ، گرانی مسکن و اجاره خانه با میانگین 3.8 دومین عامل موثر، نگرانی در مورد پیدا کردن شغل مناسب برای خود یا یکی از اعضای خانواده با میانگین 3.7 سومین عامل و مسائل و مشکلات مربوط به ازدواج خود یا یکی از اعضای خانواده با میانگین 3.6 چهارمین عامل موثر بر استرس شهروندان هستند. همچنین قابل ذکر است که در پیمایش سال 1393 نیز همین عوامل به همین ترتیب چهار عامل اول موثر بر استرس شهروندان بوده اند.