منظور از رفتار عقلایی چیست؟

​فرض رفتار عقلایی بیانگر این است که افراد ترجیح می دهند به جای انجام اعمالی که خنثی هستند یا به آنها آسیب می رساند اقداماتی که به نفع آنها باشند انجام دهند. اکثر نظریه‌های اقتصادی کلاسیک بر این فرض استوارند که همه افراد شرکت کننده در یک فعالیت مشخص رفتار عقلایی دارند.

نکات کلیدی

نظریه انتخاب عقلایی یک نظریه اقتصادی است که در آن فرض می‌شود افراد رفتار عقلایی دارند.

رفتار عقلایی ممکن است مستلزم دریافت بیشترین سود مالی یا مادی نباشد، زیرا رضایت حاصل شده از تصمیم انتخابی می تواند صرفاً احساسی یا غیرپولی باشد.

آشنایی با رفتار عقلایی

رفتار عقلایی سنگ بنای نظریه انتخاب عقلانی است یعنی نظریه ای که در آن فرض می‌شود افراد همیشه تصمیماتی می گیرند که بیشترین میزان سودمندی شخصی را برای آنها فراهم می کند. این تصمیمات با توجه به انتخاب های موجود، بیشترین سود یا رضایت شخصی را برای افراد فراهم می کنند. رفتار عقلایی ممکن است مستلزم دریافت بیشترین سود مالی یا مادی نباشد، زیرا رضایت دریافت شده می تواند صرفاً احساسی یا غیرپولی باشد.

به عنوان مثال، در حالی که مزایای مالی باقی ماندن در شرکت برای یک مدیر اجرایی به احتمال زیاد مفیدتر از بازنشستگی زودهنگام خواهد بود اما اگر این مدیر احساس کند که مزایای زندگی بازنشستگی بیشتر از سودمندی مالی باقی ماندن در شرکت است، تلاش برای بازنشستگی زودتر از موعد همچنان برای او رفتار عقلایی تلقی می شود. منفعت بهینه برای یک فرد ممکن است شامل بازده غیر پولی باشد.

علاوه بر این، تمایل به ریسک‌پذیری یا برعکس ریسک‌گریزی فرد، بسته به اهداف و شرایط او ممکن است عقلایی در نظر گرفته شوند. به عنوان مثال، یک سرمایه گذار ممکن است در حساب بازنشستگی نسبت به حسابی که برای تحصیلات دانشگاهی فرزندانش تعیین شده است خود ریسک بیشتری را بپذیرد. هر دو گزینه برای این سرمایه گذار عقلایی در نظر گرفته می شوند.

اقتصاد رفتاری

اقتصاد رفتاری یک روش تحلیل اقتصادی است که بینش های روانشناختی را برای توضیح رفتار انسان در زمینه تصمیم گیری اقتصادی در نظر می گیرد. بر اساس نظریه انتخاب عقلانی، فرد عاقل دارای کنترل نفس است و تحت تأثیر عوامل هیجانی قرار نمی گیرد. با این حال، اقتصاد رفتاری تصدیق می کند که افراد احساساتی هستند و به راحتی تمرکز خود را از دست می‌دهند و بنابراین رفتار آنها همیشه از پیش بینی های مدل های اقتصادی پیروی نمی کند. عوامل روانی و احساسات اعمال افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌توانند آنها را به سمت تصمیماتی سوق دهد که ممکن است کاملاً عقلایی به نظر نرسند.

اقتصاد رفتاری به دنبال توضیح علت تصمیماتی است که افراد در مورد مسائل زیر اتخاذ می‌کنند: مبلغی که حاضرند برای برای یک فنجان قهوه پرداخت کنند، ادامه دادن یا ندادن به تحصیلات دانشگاهی یا دنبال کردن یا نکردن سبک زندگی سالم و میزان پس انداز برای بازنشستگی و تصمیمات دیگری که بیشتر مردم باید در مقطعی از زندگی خود اتخاذ کنند.

سرمایه گذاران نیز ممکن است در درجه اول بر اساس احساسات تصمیم‌گیری کنند مانند سرمایه گذاری آن‌ها در شرکتی که نسبت به آن احساسات مثبت دارند علیرغم اینکه مدل های مالی نشان می‌دهند این سرمایه گذاری عاقلانه نیست.

نمونه ای از رفتار عقلایی

به عنوان مثال، اگر فردی به ارزش محصولات ارگانیک اعتقاد قوی داشته باشد، ممکن است سرمایه گذاری در سهام یک شرکت تولید محصولات ارگانیک را به جای یک شرکت تولید محصولات معمولی انتخاب کند. این سرمایه‌گذار ممکن است بدون توجه به ارزش فعلی فعالیت محصولات ارگانیک در مقایسه با فعالیت تولید معمولی و علیرغم این واقعیت که سرمایه‌گذاری در فعالیت تولید محصولات متعارف بازده بالاتری را به همراه خواهد داشت، این کار را انجام دهد.