موضوع استاندارد هم در سطح داخلی و هم خارجی از اهمیت بالایی برخوردار است، اما باید توجه داشت که اگر رتبه ایران در محصولات استاندارد خوب است، چرا کالاهای ما رقابتپذیر نیستند و تولید ما در وضعیت خوبی قرار ندارد؟
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، یک اقتصاددان بر این باور است که در استاندارد حداکثرها مورد بررسی قرار میگیرد. به همین دلیل است که ایران در رتبه خوبی قرار دارد. اگر حداقلها که معمولا پنهان هستند، در نظر گرفته شود، محصولات استاندارد ما فوقالعاده نیست. جمشید عدالتیان شهریاری وضعیت استانداردسازی در ایران را مورد بررسی قرار میدهد.
با آنکه مسئولان سازمان استاندارد اعلام میکنند که رتبه ایران بسیار خوب است، اما ما این ارتقای درجه را در کالاهایمان نمیبینیم. اگر بسیاری از کشورها محصولات ما را قبول دارند، چرا تولیدات ما رقابت پذیر و با کیفیت نیستند؟
در محاسبه استاندارد باید حداقلها در کنار حداکثرها مورد محاسبه قرار گیرند. عملکرد سازمان استاندارد هم بر اساس کنترل و اجرای استانداردهای کالاهاست. از طرف دیگر معیار سنجش محصول که بر اساس آن استاندارد صادر میشود یک حداقل است و این موضوع دقیقا مانند نمره قبولی در دانشگاه و حداقل لازم برای قبولی است و دانشجوی نمونه تلاش میکند نمرات بالاتری کسب کند؛ درجهبندیها همگی همینطورند و نشان دهنده حداقلهای مورد نیاز هستند. به همین دلیل اگر استاندارد اجباری باشد، بدون استاندارد هیچ کالایی حق پخش و توزیع ندارد. برای رقابت پذیری هر کالایی پیش از آنچه استاندارد میخواهد، باید کیفیت آن را بالا برد و قیمت تمام شده را کاهش داد تا بتواند در بازار رقابت کند. رابطه بین رقابت و استاندارد دو موضوع متفاوت است؛ به این دلیل که استاندارد حداقلهایی است که باید یک کالا داشته باشد، اما در بازار باید یک کالا به قدری خوب و باکیفیت باشد تا توانایی رقابت با دیگر محصولات را داشته باشد. البته بهبود رتبه استاندارد کشورمان قدم مثبتی است، اما استاندارد یک نقطه شروع است و ما باید بیش از اینها تلاش کنیم.
همانطور که اشاره کردید میان استاندارد و کیفیت تفاوت وجود دارد. یک کالای باکیفیت چه مولفههایی دارد که از استاندارد جلو میزند؟
به طور کلی برای پاسخ به این سوال ابتدا باید مشخص کنیم چه نوع کالایی را در نظر داریم. به عنوان مثال، سطح کیفیت در کالاهای مصرفی، واسطهای و صنعتی با هم متفاوت هستند. معمولا کالاهای صنعتی و واسطهای استانداردهای خاص خود را دارند و مردم با آنها سر و کار ندارند. در رابطه با کالاهای مصرفی باید گفت در اعطای استاندارد به این کالاها بدون در نظر گرفتن کیفیت، داشتن حداقلها اجباری است. کالاها در استاندارد باید یک حداقل کیفیت را رعایت کنند. به عنوان مثال، باید از نظر بهداشت، برچسب، موارد آزمایشگاهی و... کنترل شود. البته این موضوعات به آن معنا نیست که کالای استاندارد بالاترین کیفیت را دارد؛ به این دلیل که آن کالا تنها الزامات را رعایت کرده است. اگر یک کارخانه رب گوجه فرنگی را در نظر بگیرید، از نظر استاندارد و سازمان غذا و دارو، مواردی باید رعایت شود. به طور کلی تمام موارد برای کنترل کیفیت انجام میشود و تمام حداقلهایی را که سازمان استاندارد طلب کرده رعایت میکند. از دیگر سو شرکتی میخواهد ربهای خود را خوشمزهتر، خوشطعمتر و خوشرنگتر کند. در اینجا دیگر استاندارد مدنظر نیست؛ چراکه مسائل مربوط به حداقلهای کالا رعایت شده و شرکت درصدد بهبود کیفیت محصولات خود برآمده است. نظام کنترل کیفیت، بخشی و استقرار نظام مدیریت کیفیت موضوعی است که جامعه امروز نیازمند آن است. در صورتی میتوانید در آینده در بازار سهمی داشته باشید که حتما نظام مدیریت کیفیت را مستقر کنید. اما درباره خودرو متفاوت است. خودرو در ایران از حداقلها نیز برخوردار نیست.
باتوجه به اینکه امروز رتبه ایران در رنکینگهای استانداردی از وضعیت خوبی برخوردار شده، به طور کلی استاندارد در کشور را چطور ارزیابی میکنید؟
خوشبختانه سازمان استاندارد به ویژه برای کالاهای مصرفی پیگیریهای لازم را انجام میدهد و اجازه نمیدهد کالاهای بدون استاندارد عرضه بشود. البته میبینیم در مراکزی نشان استاندارد جعل شده و به راحتی روی محصولات و کالاهای بی کیفیت زده میشود، اما سازمان استاندارد تا جایی که توانسته این نشانهای تقلبی را شناسایی کرده و از آنها جلوگیری کرده است. البته استاندارد باید مورد نظارت مستمر قرار داشته باشد و باید ببینیم در سطح دنیا در چه دورههایی استانداردها را تغییر میدهند و ما هم سطح استاندارد را تغییر دهیم. سیستم کنترل کیفیت تنها محصول را کنترل میکند و سیستم مدیریت کیفیت فرایندها از ابتدا تا انتها و در نهایت محصول را کنترل میکند. کسی که مدیریت کیفیت را داشته باشد، میتواند سهمی در بازار داشته باشد و اگر کسی یک بار گواهینامه استاندارد را گرفت و بخواهد همیشه با همان گواهینامه فعالیت کند، نمیتواند در دنیا موفق باشد. علاوه بر این ما باید از مردم انتظار داشته باشیم کالاهایی که دارای نشان استاندارد نیستند خریداری نکنند. خوشبختانه در مدارس آموزشهایی به کودکان و نوجوانان داده میشود تا از محصولات استاندارد استفاده کنند. اگر این آگاهی بخشیها در حجم گستردهتر و در ابعاد وسیعتر صورت گیرد میتوانیم تا چند سال دیگر تولید را سامان دهیم و اقتصاد در رکود را حرکت دهیم. باید بدانیم که رعایت استاندارد به معنای رعایت حقوق شهروندی است. بسیاری از مردم هنوز نمیدانند کالاها باید چه خصوصیاتی داشته باشد. دولت موظف است شاخصها را تعریف کرده و کنترل کند تا حق مردم از نظر حقوق شهروندی رعایت شود. زندگی بدون استاندارد پر هزینهتر میشود. در عرصه کنونی صنعتی انفجاری در پیشرفت و توسعه رخ داده است و تعداد استانداردها و کیفیت محصولات هر روز افزایش یافته و به دنبال این امر سازمان استاندارد در جهان به وجود آمد تا دسترسی و تسهیلی در این زمینه ایجاد شود.
باتوجه به اینکه اقتصاد ایران بیش از هر زمان دیگری نیازمند استاندارد و کیفیت بالای کالاها و محصولات است، به نظر شما چه کاری باید انجام دهیم که تولید از این وضعیت بد بیرون بیاید؟
سه ابزار مهم برای بهبود کیفیت و استانداردسازی کالاهایمان وجود دارد. اطلاعات رسانی، آموزش و قانون. باید تمام این موارد به خوبی عملیاتی شود تا نسبت به کیفیت کالاهایمان آسوده خاطر باشیم. البته ابزارهای سازمان استاندارد ما نیز کامل نیست. به عنوان مثال آزمایشگاههای کافی و مجهز ندارند. البته وظیفه سازمان استاندارد تنها کنترل کیفیت کالا و خدمات نیست، بلکه این سازمان باید درحیطه ارائه دانشی که منجر به کیفیسازی محصولات ایرانی میشود نیز قویتر عمل کند. برای مثال، سازمان استاندارد در حوزه ICT آزمایشگاهی ندارد و از آزمایشگاههای همکار استفاده میکند. باید ارتقای تجهیزات و به روز شدن ابزار آزمایشگاهی و کنترل کیفیت در دستور کار قرار گیرد. تکنولوژی ارتباطات هر روز در حال افزایش و سرعت آن هر روز بیشتر میشود. اگر ما خواهان حضور موفق در این عرصه و زمینه هستیم باید تجهیزات آزمایشگاه و تعدادشان را بیشتر و به روز کنیم. تجهیزات آزمایشگاهها فرسوده است و تا چند سال آینده جوابگوی رشد و پیشرفت فناوری جهانی نیست. باید هر چه زودتر این اقدامات را انجام دهیم؛ به این دلیل که رعایت استانداردهای جهانی سبب افزایش سهم ایران در بازار جهانی میشود.