رزهای روسی
صدای آهنگ میلیون میلیون گل رز در اتوبوس گردشگری شهر مسکو در حال پخش است. قرار است به خیابان آربات بروند و خانه‌ای که مدتی پوشکین با همسرش در آن زندگی کرده را ببینند. راهنما از عاشقانه‌های این کشور می‌گوید و مسافران به صدای خواننده روسی گوش می‌کنند و به قصه‌ای که راهنمای گردشگری از این آهنگ برایشان تعریف کرده است، فکر می‌کنند.
فضای شهری مسکو با آن همه ساختمان‌های شبیه هم یک طرف و آهنگی که قصه عاشقی‌های مردی را برایشان تعریف می‌کند که همه دارایی‌اش را فروخت تا هر روز با گل‌های رز مقابل خانه معشوقه باشد، آنها را به فکر می‌برد. مسافران به آهنگ عشقی که هیچ‌گاه به سرانجام نرسید، اعتراض نمی‌کنند و شاید هم با حال دلشان یکی باشد. آنها سرشان را به شیشه اتوبوس تکیه داده‌اند و به میلیون میلیون گل رز فکر می‌کنند.
اینجا فقط با موسیقی وارد شوید
در جاده شمال با آن سرسبزی روح‌نواز و جنگلی که بیشتر شبیه موهای مجعد و درهم است، صدای موسیقی گیلان گوششان را پر کرده است.
همه مسافران زیر لب با آهنگ شاد آها بوگو گیلانی همراه می‌شوند.
می‌چینی قوری آ ـ آ ـ تازه یارم هگیته بو/ تی چشمه کوری او او / دل بی‌تو مانه ـ شو خوته مانه ـ آفتابه آب سنگینه ـ جر گیته مانه او او
مسافران طوری همراه آهنگ می‌شوند که معلوم است موسیقی گیلانی‌ها را خوب بلدند و با آن سر کیف می‌آیند و با شادی منتظر آن قسمتی می‌شوند که با ذوق بگویند: آ ـ آ.... او او
اینها مسافران گیلانند و مگر می‌شود در این خطه سرسبز شمالی چرخید و دل به دل جاذبه‌های طبیعی و تاریخی‌اش داد و همزمان موسیقی زیبای سرزمینشان را زمزمه نکرد؟!
اهل دلی؟!!
ساعت 5 و 30 دقیقه صبح است و دم اتوبوس میدان آرژانتین جمع شده‌اند. گروه بزرگی هستند که پای ثابت تورهای یکروزه‌اند. ذوق دورهمی در جنگل‌های سرسبز شمال از قیافه‌هایشان پیداست. یکی از آنها که به نظر می‌رسد مسؤول گروه است، سراغ راهنما می‌آید و آرام می‌پرسد اهل دلی؟ راهنما نمی‌داند چه جواب دهد!...
از همان کله صبح می‌خواهند چه کنند؟! لبخند رضایت می‌زند و بعد با کمال تعجب می‌بیند گروه خوش‌ذوق باند چمدانیشان را با به اصطلاح اجازه رسمی از اتوبوس بالا می‌برند. ظاهرا می‌خواهند برای خودشان مهمانی راه بیندازند.
برایشان هم فرقی نمی‌کند که قرار است کجا بروند و چه چیزی ببینند یا این‌که اصلا تورشان تاریخی یا فرهنگی یا طبیعی است! فقط می‌خواهند موسیقی گوش کنند و خوش باشند، مثلا می‌خواهند حال دلشان راخوب کنند.
آنها که برای تخلیه روحی می‌آیند
مرتضی موسوی، مدیر یکی از آژانس‌های گردشگری است که معتقد است انتظار مجریان تورهای گردشگری از کاربرد موسیقی روی تور، با نیاز مردم و برخی مسافران تفاوت دارد. انتظار آنها کاربرد موسیقی‌های متفاوت در طول روز و طی تور است، طوری که شروع تور که معمولا اول روز است، با یک نوع موسیقی پرانرژی همراه باشد. در جریان پیمایش، یک مدل موسیقی و در نهایت، هنگام غروب و استراحت، موسیقی آرامش بخش پخش شود. این درحالی است که برخی مسافران انتظار دارند موسیقی‌ای انتخاب شود که همه خستگی‌های زندگی روزمره را با آن تخلیه کنند یا حتما فضایی برای «بزن و بکوب» ایجاد شود. این مدیر آژانس می‌گوید: عده‌ای برای تخلیه روحی به تور یکروزه می‌آِیند و دنبال برطرف کردن خستگی‌ها و ناراحتی هایشان هستند و این به‌آن معناست که راهنمای گردشگری، مجری تور و حتی راننده باید اعصاب پولادین داشته باشند تا از پس تقاضاهای بندری،خارجی و ایرانی برآیند.
دیجی هم دارید؟
موسوی به صراحت می‌گوید: یکی از سوالات رایج متقاضیان تورهای یکروزه این است که آیا برنامه دیجی هم دارد یا خیر؟!
او شکل‌گیری این نیاز را ناشی از پشت پرده برگزاری تورهای گردشگری غیرمجازی می‌داند که مشتری‌های آنها از طریق فضای مجازی جذب شده‌اند و پشت اجرای این تورها فقط برگزاری مراسم موسیقی در دل طبیعت یا در طول مسیر حرکت است!
به گفته این مدیر آژانس، استاندارد اجرای تور بر این اساس است که نحوه ارائه خدمات برای بازدید از اماکن تاریخی فرهنگی یا طبیعت به نحو صحیح فراهم شود که شامل وسیله حمل و نقل مناسب، ارائه سرویس پذیرایی و در نهایت معرفی دقیق و صحیح مکان‌های مورد بازدید است، اما در مقابل، شاهد آن هستیم که برخی مسافران آن‌قدر به راهنما فشار می‌آورند که راهنمای گردشگری در هنگام اجرای تور مدام به مسافران بگوید: راهنما، دیجی نیست!
حتی تورهای باکیفیت...
موضوعی که این فعال عرصه گردشگری بر آن تاکید دارد آن است که بحث موسیقی مسافرپسند تنها به تورهای ارزان‌قیمت ختم نمی‌شود و حتی تورهای درجه یک ایرانی در داخل و خارج از کشور به آن مبتلاست و نباید با زدن نقابی به صورت این تورها، این وضعیت را نادیده گرفت.
وقتی که امنیت مسافران به مخاطره می‌افتد
آرش نورآقایی، عضو هیات مدیره فدراسیون جهانی راهنمایان نیز در تشریح وضعیت کنونی، وجود برخی تورهای شاد شاد را ناشی از نبود آموزش می‌داند و می‌گوید: وقتی در عرصه گردشگری کشور، آموزش سفر نادیده گرفته می‌شود، آن وقت تورهای شاد شاد، محل ایستادن افراد در داخل اتوبوس می‌شود، بی‌آن‌که شرایط ایمنی و امنیت لحاظ شود یا مسافران به این توجه داشته باشند که هر حادثه‌ای ممکن است برای اتوبوس در حال حرکت رخ دهد و اگر مسافری در این شرایط آسیب ببیند، واقعا مقصر کیست؟!
اول شناخت مشکل بعد راه‌حل
این فعال گردشگری تاکید دارد که نمی‌توان بدون شناخت مشکل، راه‌حل ارائه داد و از سویی مدیریت وضعیت کنونی تورهای گردشگری هم تنها در دست میراث یا دفاتر خدمات گردشگری نیست، بلکه نباید چشم‌مان را به رویکردهای اجتماعی در جامعه ببندیم که گاهی زمینه‌ساز آن شده‌اند که عده‌ای به دنبال عبور از محدودیت‌ها در سفر باشند.
به مردم آموزش بدهید
نورآقایی موضوع سفر گروهی را نیازمند استانداردهایی می‌داند که سازمان میراث باید آن را تعریف کرده و دفاتر خدمات مسافرتی آن را اجرا کنند. او دراین باره می‌گوید: متاسفانه نه وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و نه رسانه‌های نوشتاری و تصویری در زمینه فرهنگ‌سازی سفر اقدامی انجام نداده‌اند و همین موضوع سبب شده که هنوز سفر در ذهن مردم، فرصتی برای کارهایی است که در فضای شهری برای انجام آن، محدودیت‌های اجتماعی وجود دارد که به عنوان یک مساله اجتماعی نباید آن را نادیده گرفت. عضو هیات مدیره فدراسیون جهانی راهنمایان معتقد است: اگر دفاتر خدمات مسافرتی، رسانه‌ها و حتی وزارت گردشگری ماهیت سفر را تبیین می‌کردند آن‌وقت مردم یاد می‌گرفتند در سفرها از فضایی که راهنمای سفر ایجاد می‌کند و اطلاعاتی که در اختیارشان قرار می‌دهد، مشعوف شوند و همه لذت سفر معطوف بودن با نبودن موسیقی خاص نباشد.
جایگزین های مناسب ارائه دهید
نورآقایی که تجربه اجرای تورهای داخلی و خارجی را دارد، معتقد است: اگر راهنمایان گردشگری اطلاعات خوبی در اختیار مسافر بگذارند و مطالب با روایت‌های شیرین بیان شود، می‌توان همراهی مسافران را برای فضایی متفاوت در اجرای تور به‌دست آورد. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت هنوز استانداردهای برگزاری تور از ابتدا تا انتهای تورها از نوع تبلیغات و راستی نمایی گرفته تا این‌که چه استانداردهایی باید وجود داشته باشد، مشخص نیست و در این میان حتی گردشگر ایرانی نمی‌داند چه حق و حقوقی دارد و کدام انتظارش به جا یا نابجاست.
ببینیم، برخورد می‌کنیم
مدیرکل دفتر نظارت و ارزیابی معاونت گردشگری در پاسخ به پرسش‌های جام‌جم درخصوص نیازسنجی در تورهای گردشگری و نحوه برخورد با تخلفات و در نهایت نوع نظارت بر موسیقی‌های ارائه شده در این تورها، به بیان این نکته اکتفا می‌کند که مساله موسیقی مربوط به سازمان میراث و گردشگری نیست. هر چند این اظهارات کلی جواد موسوی به‌سختی رویکرد نظارتی این دفتر را روشن می‌کند، اما در هر روی درباره اجرای موسیقی زنده در تورهای گردشگری می‌گوید: تورهای گردشگری می‌توانند در زمان اقامت در هتل‌ها و رستوران‌ها مجوز را از دستگاه ذی‌ربط کسب کنند و با هماهنگی لازم، از گروه‌های مجوزدار مستقر در این مکان‌ها برای اجرای برنامه فرهنگی بهره‌مند شوند.
این مقام نظارتی با بیان این‌که شؤونات اسلامی باید در اجرای تورهای گردشگری رعایت شود و باید براساس ضوابط و دستورالعمل‌ها اقدام و شأن حجاب و عفاف هم باید در حوزه اخلاق گردشگری لحاظ شود، تاکید می‌کند: اصلا موضوع بزن و بکوب در تورهای مجوزدار گردشگری مطرح نیست، بلکه این مساله مربوط به گروه‌های غیرمجاز است و در هر روی در صورت مشاهده یا گزارش، به عنوان یک تخلف، شدیدا با آن برخورد خواهد‌شد.
بدون موسیقی که نمی‌شود!
خانم نیکخواه، مسافر 68 ساله است که مدیریت گروهی از بانوان همدوره‌اش را برای حضور در تورهای گردشگری به‌عهده دارد و با صراحت به ما می‌گوید: باور کنید سفر بدون موسیقی، اصلا نمی‌چسبد.
او که تجربه اجرای زنده موسیقی را هم در سفر دارد، معتقد است که مسافر حق دارد از موسیقی بهره‌مند شود و تورهای گردشگری هم باید این حق مسافر را نادیده نگیرند.
این اظهار‌نظر را که در کنار نظر و عقیده کارشناسان و مسؤولان بخش گردشگری بگذاریم مشخص می‌شود که تکلیف موسیقی در تورهای گردشگری به دلایل زیادی از جمله رویکردهای اجتماعی، نبود آموزش و فرهنگ‌سازی مناسب درخصوص قوانین سفر و حق و حقوق مسافران و حد و حدودی که باید رعایت کنند، روشن نیست و هر تور گردشگری به صلاحدید و دلخواه مسافر یا راهنما یا حتی مجری تور، ساز خودش را می‌زند.
