اقتصادآنلاین – سیده زهرا محمودی؛ امنیت غذایی، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های دولت‌ها است؛ سازمان ملل در سال1986، سه رکن اصلی را در امنیت غذایی عنوان کرد که عبارتند از موجود بودن غذا، دسترسی به غذا و پایداری دریافت غذا می‌شود.
در قانون اساسی کشور نیز، دستیابی به امنیت غذایی موضوعی مهم انگاشته شده و در اصل 43 قانون اساسی، بر افزایش تولیدات کشاورزی به طوری که نیازهای عمومی را تامین کند و کشور را به خودکفایی برساند، تاکید شده است.
دولت‌ها برای حفظ امنیت غذایی چه می‌کنند؟
دولت‌ها برای تامین امنیت غذایی روش‌های مختلفی را به کار می‌گیرند که یکی از این سیاست‌ها برای تامین امنیت غذایی، خرید و قیمت تضمینی محصولات کشاورزی است که دولت‌ها برای حفظ امنیت غذایی و نیز به ثبات رسانیدن بازار محصولات کشاورزی از آن استفاده می‌کنند. در کشور ما نیز این قانون در سال 1368تصویب و براساس آن مقرر شد تا دولت قیمت را براساس قیمت اعلامی وزیر جهاد کشاورزی تعیین کند؛ البته در عمل چنین اتفاقی نیافتاد!
براساس این قانون، وزیر جهاد باید تا پایان تیر ماه این قیمت را اعلام کند و مطابق با تبصره2 آن، دولت باید تا آخر شهریور ماه هر سال، قیمت مصوب را از طریق رسانه‌های عمومی به اطلاع مردم برساند. تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد، دولت موفق نشده آن طور که باید این سیاست را اجرا و منافع کشاورزان و مصرفکنندگان را تامین کند.
تولید کشور زیر تیغ قیمت‌گذاری دولت
یکی از محصولات کشاورزی که مشمول قانون خرید تضمینی می‌شود، گندم است؛ این کالای اساسی از جمله محصولاتی است که اجازه صادرات ندارد؛ بنابراین برای اینکه تولیدکننده انگیزه تولید را داشته باشد، دست از تولید برندارد و یا به تولید محصولی دیگر روی نیاورد، دولت باید در همه جوانب خصوصا قیمت تضمینی از کشاورزان حمایت کند؛ همچنین در سال جاری، باتوجه به شرایط ویژه تحریم‌ها و کرونا، توجه به این قانون به طوری که منافع کشاورزان را تامین و انگیزه تولید را در آنان ایجاد کند تا در نهایت امنیت غذایی نیز برای مردم ایجاد شود، امری ضروری بود؛ اما در واقعیت چه شد؟
در هفته سوم شهریور ماه امسال اخباری مبنی بر اینکه نظر دولت برای قیمت خرید تضمینی گندم، 3800تومان است، منتشر شد. این قیمت در حالی اعلام شد که نظر کشاورزان روی رقم 5000تومان بود که باتوجه به افزایش قیمت کود، نهاده و... عددی منطقی به نظر می‌رسید.
تفاوت عجیب قیمت دولت با سایر قیمت‌ها پیشنهادی
هر یک از نهادهای ذی ربط، قیمت‌های مختلفی را برای خرید تضمینی گندم امسال پیشنهاد کردند؛ اما مقایسه ارقام پیشنهادی نشان می‌دهد کم‌ترین آن‌ها مربوط به رقم پیشنهادی دولت بود؛ آن هم بدون در نظر گرفتن سود و منافع کشاورزان.
12شهریور ماه، رییس بنیاد ملی گندمکاران، قیمت واقعی گندم را 5200 تومان عنوان کرد و گفت: پیش بینی می‌شود به علت افزایش قیمت کود، اوره، فسفات و... ، 30 درصد از تولید کاهش یابد.
در 24شهریور ماه، یعنی دقیقا یک هفته قبل از پایان فرصت دولت برای قیمت‌گذاری این محصول استراتژیک، مشاور نظام صنفی کشاورزی نیز عنوان کرد: وزارت جهاد کشاورزی قیمت 4500 تومان را برای خرید تضمینی گندم اعلام کرده بود که باتوجه به افزایش قیمت‌ها، این رقم به 5484تومان تغییر یافت.
وی همچنین گفت: قیمت پیشنهادی نظام صنفی پیش از افزایش نهاده‌ها، کود و... 5092 تومان و پس از آن نیز 6000 تومان است.
در همان زمان، رییس کمیسیون کشاورزی مجلس نیز قیمت خرید تضمینی گندم را بیش از 4500 تومان اعلام و عنوان کرد: قرار بر این است مجلس طرحی را به تصویب برساند تا خود کشاورز نیز در قیمت‌گذاری محصول نقش داشته باشد و دست شورای رقابت از قیمت‌گذاری این محصول کوتاه شود.
طرحی برای پایان مشکلات؟
یکی از ایرادات اصلی، قانون خرید تضمینی گندم این بود که نظرات تولیدکنندگان و کشاورزان به عنوان راسی مهم در این زنجیره، نادیده گرفته می‌شد؛ در این فرایند، وزارت کشاورزی رقمی را به شورای اقتصاد پیشنهاد می‌کرد و در نهایت باتوجه به وضعیت دولت، قیمت نهایی خرید تضمینی بدون توجه به هزینه تولید و سود کشاورز تعیین می‌شد.
نمایندگان مجلس یازدهم برای اصلاح این سازوکار، طرحی را پیشنهاد کردند که در آن خود کشاورزان نیز در تعیین قیمت نقش داشته باشند و قیمت‌گذاری تنها با نظر شورای اقتصاد صورت نگیرد. کلیات این طرح در 26شهریور ماه، توسط نمایندگان مجلس تصویب شد و یکی از نمایندگان در این خصوص اظهار داشت: کشاورزان از اقشار ضعیف جامعه هستند که باید از آن‌ها حمایت شود.
واردات گندم با قیمت 6000تومان
در حالی که تولید این محصول استراتژیک کشور در خطری جدی قرار دارد و دولت به بهانه‌های مختلف، از خرید گندم داخلی به قیمت واقعی آن سر باز می‌زند، در سال جاری 2میلیون و 312هزار تن گندم به ارزش 643 میلیون دلار توسط دولت از کشورهای مختلف وارد شده است و در صورتی که نرخ دلار 21 هزار و 500 تومان در نظر گرفته شود، دولت در سال جاری هر کیلو گندم را با قیمت 6000تومان وارد کرده است.
تشکیل شورای قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی
حالا به نظر می‌رسد قصه قیمت‌گذاری گندم به پایان خود نزدیک شده‌باشد. بر اساس گفته‌های عطاء الله هاشمی، رئیس بنیاد ملی گندمکاران، قرار است شورایی متشکل از ۹ نفر، قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی را تعیین شود. از ۹ نفر اعضای این شورا، ۶ نفر نماینده کشاورزان هستند و به بنابه گفته‌های هاشمی قیمت تضمینی خرید گندم احتمالاً ۴۸۰۰ تومان باشد.
