ویولا چه جور سازیه؟ / با عضو دیگر خانواده ویولن آشنا شوید

به گزارش اقتصادآنلاین، ویولا (یا آلتو یا ویولن آلتو) سازی زهی و آرشه‌ای است از خانواده ویولن که همانند ویولن نواخته می‌شود. در ساختمان این ساز زه (سیم) به کار رفته و با آرشه (کمان) نواخته می شود. سازهای خانواده ویولن به ترتیب از زیر به بم عبارتند از؛

• ویولن
• ویولا
• ویولنسل
• کنترباس

تمام سازهای این خانواده چهار سیم دارند و از نظر ظاهری شبیه به هم هستند. یکی از تفاوت های بارز آنها اندازه شان است. همچینین در هر چهار سازی که ذکر شد، وسیله‌ای برای تضعیف صدا و تغییر رنگ صوتی ساز به کار می‌رود که سوردین نام دارد. سوردین برای سازهای زهی.

تفاوت ویولا با ویولن

ساز ویولا یا ویولن آلتو از خانواده ساز‌های زهی موسیقی کلاسیک است. با حدود ۴۰ تا ۴۵ سانتی‌متر طول، ۵ سانتی‌متر از اندازه معمول ویولن بزرگ‌تر است. این تغییر اندازه موجب افزایش وسعت صوتی و بم‌تر شدن صدای ویولا هم شده است. دارای چهار زه یا سیم است. آرشه با لرزاندن این سیم‌ها ساز را به صدا درمی‌آورد. قسمتی از جعبه طنینی آن روی‌شانه چپ و زیر چانه قرار می‌گیرد. ویولا مثل سایر ساز‌های خانواده ویولن دارای پرده تغییر صدا نیست.

ویولا یک‌پنجم پایین‌تر از ویولن کوک می‌شود. بدنه این ساز برای این کوک کوچک است و علت رنگ صدای خاص ویولا هم همین مسأله است.

این ساز بیشتر از ویولن‌، سازی هارمونیک به‌حساب می‌آید. منظور از ساز هارمونیک یا هماهنگ شونده‌ سازی است که بیشتر در ترکیب با سایر ساز‌ها نواخته شود و کم‌تر از آن در تک‌نوازی استفاده می‌گردد.

سیم‌های ویولا نسبت به سیم‌های ویولن یک فاصله پنجم درست بم تر کوک می‌شوند.

نت این ساز را با کلید دوخط سوم می‌نویسند. دامنه پرده نرمال از دو زیر تا دو میانی است که تا حدود سه اکتاو گسترش دارد. در یک ارکستر نوازندگان ویولا معمولاً جلوی رهبر می‌نشینند و تُن آن را می‌توان از ویلن‌ها تشخیص داد زیرا اغلب ملایمتر هستند. تا چندی پیش ویلن آلتو را سیندرلای خانواده ارکستر تلقی می‌کردند و ساز سولو به شمار نمی‌آمد.

ویولا (Viola) یک ساز زهی از خانواده ویولن است که تفاوت‌هایی با ویولن دارد. منطقه میانی صدا را در این خانواده، ویولا پوشش می‌دهد و از ویولن بم‌تر و از ویولن‌سل زیرتر است. این سه ساز شباهت ظاهری زیادی به هم دارند و تنها در گستره صدا، اندازه و جزئیاتی در نحوه نواختن با هم متفاوت هستند. ویولا هم مانند ویولن با آرشه نواخته می‌شود، اما چون سیم‌هایش بلندتر است، مثل ویولن‌سل این امکان را برای نوازنده فراهم می‌کند که با دست هم سیم‌هایش را به صدا درآورد. آموزش این ساز تخصصی است و فقط قبل از نواختن این سازرادر بهترین آموزشگاه‌های موسیقی آموزش ببینید.

اجزای ساز ویولا یا ویولن آلتو

۱- آرشه

بخش اصلی آرشه یا کمان هر ساز زهیِ آرشه‌ای، رشته‌های موی دم اسب است که به دو سر یک چوب وصل شده است. سطح موی دم اسب به دلیل پستی و بلندی‌هایی که دارد باعث لرزاندن سیم‌های ویولا یا هر ساز زهی دیگری می‌شود و برای نوازنده ایجاد و تنظیم صدا را میسر می‌کند.

۲- جعبه طنینی

جعبه طنینی یا جعبه رزونانس از صفحه رویی، صفحه زیرین و زواره‌های دور این صفحه‌ها شکل می‌گیرد. این جعبه به‌عنوان ساختمان ویولا وظیفه نگاه‌داشتن اجزای کوچک‌تر ساز را هم به عهده دارد. شیار‌های صوتی ایجاد شده روی صفحه رویی، صدا را به داخل جعبه عبور می‌دهد. انعکاس صدا در جعبه، باعث تقویت تن و رنگ صدا می‌شود.

در این زمینه بیشتر بخوانید؛

با خواهر ویولن آشنا شوید / ویولنسِل چه سازی است؟

ویولن چه نوع سازیه؟ / با ساز اصیل ایتالیایی آشنا بشید

۳- دسته

دسته ساز که با نام گردن هم شناخته می‌شود، نگهداری از جعبه کوک و اتصال سیم‌ها را به یک سر ساز به عهده دارد.

۴- خرک پل

این قطعه از جنس چوب آبنوس یا ماده‌ای با همین خاصیت، باعث تقسیم سیم‌ها و فاصله گرفتن آن‌ها از هم می‌شود. همین‌طور صدای سیم‌ها را به جعبه طنینی هدایت می‌کند.

۵- گریف

این قطعه هم معمولاً از جنش آبنوس است و در طول دسته زیر سیم‌ها کشیده شده است.

۶- سیم‌ها

عضو اساسی و عامل اصلی ایجاد صدا در ویولا، سیم‌ها هستند که به تعداد ۴ رشته در طول ساز کشیده می‌شود. طرز قرارگیری و کشیدگی سیم‌ها در جعبه کوک تنظیم می‌شود.

۷- سیم گیر

باعث ایجاد فاصله بین سیم‌ها با جعبه طنینی می‌شود.

ویولا یا ویولن آلتو

جایگاه ویولا در دسته‌بندی ساز‌های زهی ساز‌های زهی بر اساس روش‌های بیرون کشیدن صدا از سیم‌ها، از هم تفکیک می‌شوند و سه دسته کلی دارند:

زهی – زخمه‌ای

ساز‌های ذیل این دسته براثر زخمه زدن به سیم‌ها با دست یا قطعه‌ای فلزی یا استخوانی و… ایجاد صدا می‌کنند. ساز‌های تار، گیتار و… از این دسته است.

 زهی – آرشه‌ای

در این دسته از ساز‌ها، یک کمان یا آرشه‌ای که خاصیت تحریک و لرزاندن سیم‌ها را داشته باشد، ایجاد صدا می‌کند. ساز‌های خانواده ویولن، کنترباس، کمانچه و… از این دسته هستند.

 زهی – کوبه‌ای

در ساز‌های زهی دیگری مثل پیانو یا سنتور، کوباندن یک اهرم به سیم‌ها ایجاد صدا می‌کند.

در تقسیم‌بندی‌های ساز کلاسیک، ویولا یا ویولن آلتو از دسته ساز‌های زهی – آرشه‌ای است اما معمول است که از سیم‌های آن با زخمه هم صدا تولید کرد. پس می‌توان آن را نوعی ساز چندوجهی در نظر گرفت.

جایگاه ساز ویولا در یک آنسامبل یا گروه موسیقی کلاسیک

در یک اجرای موسیقی کلاسیک، ساز‌های زهی را معمولاً به‌صورت چهارتایی گرد هم جمع می‌کنند. به این گروه‌های چهار سازه کوارتت زهی گفته می‌شود. هر کوارتت زهی در موسیقی کلاسیک معمولاً از دو ساز ویولن، یک ساز ویولا و یک ویولن‌سل تشکیل می‌شود. هدف این گردآوری ساز‌ها در هر گروه‌ ساز، استفاده کردن از تمامی گستره صورتی است که تنها با ترکیب و همکاری ساز‌ها میسر می‌شود.