اجرای طرح صیانت به سبک پوتین / مشابهت های جالب قانون جدید روسیه با طرح صیانت ایران

اقتصادآنلاین - سپیده قاسمی؛ بر اساس قانون جدید روسیه با عنوان "کنترل فعالیت طرف‌های خارجی در اینترنت"، شرکت‌های فناوری خارجی باید دفاتر خود را در این کشور افتتاح کنند. بر اساس این قانون جدید "غول های رسانه های اجتماعی خارجی"، با بیش از ۵۰۰ هزار کاربر روزانه از زمان اجرایی شدن قانون جدید در ۱ ژوئیه مجبور به افتتاح دفاتر در روسیه هستند.

در راستای اجرای این قانون، سرویس فدرال نظارت بر ارتباطات، فناوری اطلاعات و رسانه های جمعی روسیه، فهرست  شرکت‌های فناوری خارجی مشمول این قانون را منتشر کرد. در این فهرست نام شرکت هایی چون «گوگل»، «اپل»، «متا پلتفرمس» (فیسبوک سابق)، «توییتر»، «تیک تاک»، «تلگرام»، «زوم»، «وایبر»، «لایکی»، «اسپاتیفای»، «دیسکورد»، «پینترست» و «توییچ» به چشم می‌خورد که دارای ۲۲ وبسایت یا پلتفرم در اینترنت هستند.

سرویس فدرال نظارت بر ارتباطات، فناوری اطلاعات و رسانه های جمعی روسیه می گوید؛ شرکت های مذکور علاوه بر داشتن نمایندگی در روسیه، باید یک حساب در وب سایت رگولاتور باز کنند و یک فرم بازخورد برای تعامل با کاربران روسی داشته باشند.

این سرویس همچنین اعلام کرده است؛ شرکت هایی که قوانین را نقض کنند ممکن است با محدودیت های تبلیغاتی، جمع آوری داده ها و انتقال پول یا ممنوعیت های دائمی مواجه شوند.

پیش از این، روسیه اقداماتی را نیز برای حمایت و ارتقای بخش فناوری داخلی خود با جایگزین‌های سیلیکون ولی انجام داده است. علاوه بر آن‌ها پیشنهاد مالیات بر خدمات دیجیتال متعلق به خارجی ها، کاهش مالیات برای شرکت های داخلی فناوری اطلاعات و الزام گوشی های هوشمند، رایانه ها و سایر دستگاه های خریداری شده در روسیه برای ارائه نرم افزار روسی به کاربران هنگام راه اندازی از دیگر اقدامات این کشور در این حوزه است.

مخالفان قانون جدید روسیه بر این باورند که مقامات روسی با قانون جدید به دنبال اعمال کنترل شدیدتر بر اینترنت هستند، چیزی که به گفته آن‌ها تهدیدی برای آزادی فردی و اجتماعی است. مخالفان تاکید دارند: قانون جدید تلاشی برای جریمه‌های مکرر محتواهای ممنوعه و تقاضا برای ذخیره اطلاعات کاربر روسی در سرورهای روسیه است.

البته بدگمانی مخالفان بی دلیل نیست، چرا که مقامات سیاسی کرملین پیش تر نیز آشکارا مخالفت خود را با آزادی در فضای مجازی اعلام کرده و گفته بودند مخالفان از پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی خارجی برای سازماندهی اعتراضات غیرقانونی و علنی کردن تحقیقات سیاسی در مورد فساد ادعایی، استفاده می‌کنند.

شباهت طرح صیانت در ایران با قانون جدید روسیه

برخی " قانون کنترل فعالیت طرف‌های خارجی در اینترنت" کشور روسیه را با طرح "صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی" ایران مقایسه کرده و آن را اجرای طرح صیانت به سبک پوتین می‌نامند.

 طرح صیانت یکی جنجالی‌ترین طرح‌های است که تا کنون به مجلس رفته است. پیش نویس طرح صیات در ایران در مردادماه سال گذشته در مجلس یازدهم اعلام وصول شد، در آن زمان این طرح نیز مانند قانون جدید روسیه با انتقاد کارشناسان و مردم همراه شد.

جنجال‌های پیرامون این موضوع، موجب شده این طرح چند ماه مسکوت بماند، اما با روی کار آمدن دولت جدید بار دیگر مجلس به سراغ طرح مذکور رفته و پس از اصلاح، آن را با نام «قانون حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» در دستور کار قرار داد.

اما موارد مشابه این طرح با قانون جدید روسیه کدام بندها است؟ 

از جمله تشابهات طرح صیانت و قانون جدید روسیه، بند مربوط به خدمات پایه کاربردی خارجی یا "پلتفرم‌های خارجی" است. در این بند از طرح صیانت، اگر پلتفرم‌های خارجی اقدام به ثبت درگاه نکنند، تا زمانی که جایگزین مناسب داخلی یا خارجی (با تشخیص کمیسیون) برای آن‌ها تامین شود یا یک سال پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، مسدود خواهند شد.

به عبارت دیگر اگر پلتفرم‌های خارجی حاضر به ثبت درگاه و اخذ مجوز از دستگاه های مربوطه در ایران نشود، حداکثر تا یک سال دیگر محکوم به مسدود شدن و یا جایگزین شدن نمونه داخلی هستند.

مشابهت دیگر طرح صیانت با قانون جدید روسیه، بندی است که در آن  "صدور مجوز واردات و فعال‌سازی تلفن همراه به شرط نصب پیام‌رسان‌های موثر داخلی" به صورت پیش‌فرض امکان پذیر است، در این بند از طرح به کمیسیون صیانت این اختیار داده شد، عوارض ورودی تجهیزات الکترونیکی هوشمندی که خدمات پایه کاربردی خارجی فاقد مجوز را به صورت پیش‌فرض نصب کردند تا ۳۵ درصد افزایش دهد.

به عبارت دیگر تمام تجهیزات الکترونیکی که پلتفرم‌های خارجی غیر مجاز از نظر کمیسیون یا فیلتر شده را به صورت پیش فرض نصب داشته باشند مجبور به پرداخت عوارض بیشتر هستند که در نهایت قیمت آن را در بازار مصرف بالا خواهد برد.

شاید دیگر بند مشابه طرح با قانون جدید روسیه که منجر به محدودیت در پلتفرم‌های خارجی می شود، مربوط به بانک مرکزی است که در آن بانک مرکزی مکلف شده، ارائه خدمات پرداخت را فقط در خدمات پایه کاربردی داخلی یا پلتفرم‌های خارجی دارای مجوز منوط به تایید کمیسیون انجام دهد.به عبارت دیگر، بانک مرکزی مکلف شده تمامی خدمات خود را فقط بر بستر پلتفرم‌های داخلی یا خارجی‌های که تابع قوانین هستند، انجام دهد.

تنها بندهای مندرج در طرح صیانت نیست که صدای مخالفان در ایران را درآورده است؛ به اعتقاد مخالفان، مشمولیت این طرح ذیل اصل ۸۵ قانون اساسی نیز تمامی فعالیت های شرکت های خارجی را در فضای مجازی کشور تحت تاثیر قرار خواهد داد.

بر اساس اصل ۸۵ قانون اساسی، مجلس نمی‌تواند اختیار قانون‌گذاری را به شخص یا هیاتی واگذار کند، ولی در موارد ضروری می‌تواند اختیار وضع بعضی از قوانین را با رعایت اصل ۷۲ به کمیسیون‌های داخلی خود تفویض کند، در این صورت این قوانین در مدتی که مجلس تعیین می‌نماید به صورت آزمایشی اجراء می‌شود و تصویب نهائی آن‌ها با مجلس خواهد بود. به عبارت دیگر تا زمانی که مجلس تشخیص به توقف ندهد، اجرای آزمایشی طرح با تمام بندهای عنوان شده در کشور ادامه خواهد داشت.

رضا الفت‌‌‌نسب، عضو هیات‌مدیره اتحادیه و انجمن کسب‌و‌کارهای ‌مجازی، از مخالفان طرح صیانت، در آخرین جلسه کمیسیون صیانت گفت: ما با کلیات این طرح مخالف هستیم، دغدغه دوستان را درک کرده و با ولنگاری فضای‌مجازی هم مخالفیم، ولی با این روش راه به‌جایی نمی‌‌‌رود؛ مانند تجربه فیلترینگ تلگرام که با اینکار خیلی از اقشار مانند نوجوانان را با موضوع vpn آشنا کردیم؛ برخی نمایندگان می‌گویند ما طرح را مطالعه نکرده‌‌‌ایم، در صورتی‌که این‌گونه نیست، برخی نیز ما را با معاندان در یک‌سو می‌دانند در صورتی‌که ما هم دغدغه‌‌‌مند هستیم و از پیام‌رسان داخلی حمایت می‌کنیم، اما با محدودیت و مسدود‌شدن پیام‌رسان‌های خارجی مخالف هستیم.

وی درخواست کرد: بگذارید خود مردم میان سرویس‌های داخلی و یا خارجی انتخاب کنند. از هنگامی‌که این طرح صیانت بدون اقناع‌سازی مردم مطرح شد، مساله مهاجرت برای فعالان کسب‌و‌کارهای ‌مجازی جدی شده است. 

البته مخالفان طرح صیات در کشور ما فقط مردم و کسب و کارهای فضای مجازی نیستند و برخی نمایندگان مجلس نیز مخالفت خود را با طرح صیات اعلام کرده اند. از جمله این نمانیدگان، احمد علیرضابیگی، نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی، است که چند روز پیش در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت:

طرح صیانت هرگز به نتیجه نخواهد رسید! مدافعان طرح در اقلیت هستند و اکثریت مجلس، آگاه و کنار مردم است؛ مجلس تسلیم جوسازی نخواهد شد و این طرح شانسی برای موفقیت ندارد.

هر چند مخالفان طرح صیانت در کشور ما کم نیستند و در هر قشری می‌توان آن‌ها را دید‌، اما با توجه به اینکه طرح صیانت منوط به اصل 85 شده است، بدون نظر اکثرین و با همان موافقان اقلیت نیز امکان اجرا خواهد داشت.

گفتنی است؛ آنچنان که در رسانه‌‌‌ها آمده است، تا امروز در روسیه هیچ یک از این شرکت ها به درخواست ها برای اظهارنظر درباره قانون جدید این کشور پاسخ نداده اند و امکان اجرایی شدن این قانون در روسیه در هاله‌‌ای از ابهام است.