به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، تولید سالانه زباله در جهان با شعار «حفظ محیط‌زیست» همخوانی ندارد. در سراسر جهان سالانه 1.01میلیارد تن پسماند شهری تولید میشود و حداقل 33درصد پسماند با روش ایمنی محیط‌زیست مدیریت نمی‌شود. به عبارتی هر نفر به‌طور متوسط 0.74کیلوگرم زباله تولید می‌کند. در این میان، در کشورهای با درآمد بالا حدود 34درصد یا 683میلیون تن زباله جهان تولید میشود.
طبق برآوردها، زباله‌های جهانی تا سال 2050به 3.40تن می‌رسد که بیشتر از 2برابر رشد جمعیت در مدت مشابه است. بین تولید زباله و سطح درآمد، رابطه مثبت وجود دارد. یعنی پیش‌بینی میشود تولید سرانه روزانه زباله در کشورهای با درآمد بالا تا سال 2050، 19درصد افزایش یابد. البته در مقایسه با کشورهای با درآمد کم و متوسط انتظار می‌رود تقریبا 40درصد یا بیشتر تولید زباله افزایش یابد. در عین حال، به‌نظر می‌رسد تولید زباله در پایین‌ترین سطح درآمد کاهش پیدا می‌کند، ولی بعد با تغییرات درآمدی و افزایش میزان هزینه‌های خانواده، با سرعت بیشتری رشد پیدا می‌کند. پیش‌بینی میشود مقدار کل پسماند تولیدشده در کشورهای کم‌درآمد تا سال 2050بیش از 3برابر افزایش یابد. منطقه آسیای شرقی و اقیانوس آرام بیشترین زباله‌های جهان را با 23درصد تولید می‌کنند و منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا کمترین تولید را با 6درصد دارند. با این حال، سریع‌ترین مناطق در حال رشد کشورهای جنوب صحرای آفریقا، آسیای جنوبی و خاورمیانه و آفریقای شمالی هستند که انتظار می‌رود تا سال 2050تولید زباله به‌ترتیب 3برابر، 2برابر و 2برابر شود.
در این مناطق، بیش از نیمی از زباله‌ها هم‌اکنون به‌طور آشکار رها میشود و سیر رشد زباله‌ها پیامدهای زیادی برای محیط‌زیست، سلامتی و شکوفایی خواهد داشت. بنابراین، نیاز به اقدامات فوری در این عرصه آشکار است.(نمودار1)
هزینه جمع‌آوری زباله با سطح درآمد
جمع‌آوری زباله یک گام اساسی در مدیریت پسماند محسوب میشود، اما هزینه‌های جمع‌آوری تا حد زیادی، با توجه به سطح درآمد، متفاوت هستند. در کشورهایی با درآمد متوسط رو به بالا و بالا جمع‌آوری زباله تقریباً منطبق با آمار جهانی است. کشورهای کم‌درآمد حدود 48درصد زباله‌ها را در شهرها جمع‌آوری می‌کنند، اما این نسبت به 26درصد در خارج از مناطق شهری کاهش می‌یابد. در سراسر مناطق جنوب صحرای آفریقا حدود 44درصد، زباله را جمع می‌کنند، درحالی‌که اروپا و آسیای میانه و آمریکای شمالی حداقل 90درصد زباله را جمع می‌کنند. (نمودار2)
درآمد بالا و کاهش دورریختنی‌ها
ترکیبات زباله با درنظر گرفتن سطح درآمد متفاوت است و الگوهای متنوعی از مصرف را نشان می‌دهد. کشورهای با درآمد بالا نسبتاً کمتر مواد غذایی و زباله سبز دور می‌ریزند که 32درصد از کل زباله‌ها است و زباله‌های خشک بیشتری تولید می‌کنند که قابل بازیافت هستند ازجمله پلاستیک، کاغذ، مقوا، فلز و شیشه که 51درصد زباله را تشکیل می‌دهند. کشورهای با درآمد متوسط و کم‌درآمد به‌ترتیب 53و 57درصد مواد غذایی و زباله‌های سبز تولید می‌کنند که با کاهش سطح توسعه اقتصادی و کسری پسماندهای آلی افزایش می‌یابد. در کشورهای کم‌درآمد، مواد قابل بازیافت فقط 20درصد از جریان زباله را تشکیل می‌دهند. در سراسر مناطق، تنوع زیادی در حوزه پسماندها، فراتر از آنهایی که با درآمد هم‌تراز هستند، وجود ندارد. همه مناطق به‌طور متوسط حدود 50درصد یا بیشتر زباله‌های آلی تولید می‌کنند، به غیراز اروپا و آسیای میانه و آمریکای شمالی که قسمت‌های بالاتر زباله خشک تولید می‌کنند. (نمودار 3)
استفاده از فناوری‌ها برای برطرف کردن مشکل پسماند یک راهکار مناسب محسوب میشود، اما کشورهایی که با تخلیه و سایر روش‌های مدیریت پسماند ابتدایی پیش می‌روند، درصورت انتخاب راه‌حل‌های مناسب محلی، به‌احتمال زیاد موفق می‌شوند. در سطح جهان، بیشتر زباله‌ها هم‌اکنون به نوعی در مرکز جمع‌آوری زباله دفن میشود. حدود 37درصد زباله‌ها در این مراکز دفن میشود که 8درصد آن در محل‌های دفن بهداشتی با سیستم‌های جمع‌آوری گاز دفن زباله دفع میشود. دفن زباله آزاد حدود 31درصد زباله را تشکیل می‌دهد، 19درصد از طریق بازیافت و کمپوست بازیابی میشود و 11درصد برای دفع نهایی سوزانده میشود. دفع یا تصفیه کافی زباله، مانند محل دفن زباله کنترل‌شده یا تاسیساتی که با سختگیری بیشتری اداره می‌شوند، تقریباً به‌طور کلی در قلمرو کشورهای با درآمد متوسط و بالا قرار دارد. کشورهای کم‌درآمد معمولاً به دامپینگ آزاد اعتماد می‌کنند. 93درصد زباله در کشورهای کم‌درآمد و فقط 2درصد زباله در کشورهای با درآمد بالا هدر می‌رود. 3 منطقه به‌طور آشکار بیش از نیمی از زباله‌های خود را تخلیه می‌کنند؛ خاورمیانه و شمال آفریقا، جنوب صحرای آفریقا و آسیای جنوبی. کشورهای با درآمد متوسط رو به بالا با 54درصد، بیشترین درصد پسماند را در محل دفن زباله دارند. این میزان در کشورهای با درآمد بالا به 39درصد کاهش می‌یابد، 36درصد زباله به سمت بازیافت و کمپوست می‌رود و 22درصد را می‌سوزانند. سوزاندن عمدتا در کشورهایی با ظرفیت بالا، پُردرآمد و دارای محدودیت در زمین استفاده میشود. (نمودار 4)
میزان بالای پسماند تر در شهر تهران
جمعیت شهر تهران با بیشتر از 85 میلیون نفر، تولید پسماند بسیاری هم دارد. هر شهروند تهرانی از تولید روزانه پسماند 600گرم سهیم است. در پایتخت ایران روزانه 6500تن زباله جمع‌آوری میشود و پیش از تورم اقتصادی در سال‌های اخیر تولید پسماند بیشتر از 7هزار تن بود. شهرداری تهران، با اجرای طرح کاپ، درصدد تفکیک زباله از مبدا و ساماندهی وضعیت مخازن زباله برآمده است. با این حال، میزان پسماند تر در شهر تهران روزانه 4550تن است. یعنی 70درصد پسماند پایتخت تر است، درحالی‌که 30درصد باقیمانده را زباله خشک تشکیل می‌دهد؛ با تولید 1950تن. در اجرای طرح کاپ یا طرح کاهش پسماند که توسط سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران انجام میشود، کم‌کم مخازن بزرگ در معابر شهر حذف خواهد شد. در ماه‌های گذشته ابتدا در 4منطقه شهر به‌صورت پایلوت این طرح اجرا شد؛ به این ترتیب که 2و 3مخزن زباله در شهرک‌ها، مجتمع‌های ساختمانی، فروشگاه‌های شهروند و میادین میوه‌وتره‌بار قرار گرفت. به موازات آن نیز 10هزار مخزن زباله از معابر جمع‌آوری شد تا تعداد این مخازن به 50هزار عدد برسد. با این سیاست، علاوه بر تفکیک زباله، از زبالهگردی کودکان نیز جلوگیری میشود. در عین حال، «شنبه‌های بدون پسماند» طرحی است که شهرداری در مناطق اجرا می‌کند و در این طرح شهروندان تشویق می‌شوند که در ازای تحویل زباله خشک، هدیه دریافت کنند. اصلی‌ترین مرکز دفن زباله شهر تهران آرادکوه است که در آینده ظرفیت آن پُر خواهد شد و به همین علت، ایجاد زیرساخت‌هایی برای تولید زباله کمتر و تفکیک زباله و بازیافت آن، می‌تواند تا حد زیادی از آمار بالای تولید زباله جلوگیری کند.
