15 سال پیش مجریان کمربندی جنوبی مشهد در طرح توجیهی خود چنان فهرست بلند بالایی در ضرورت و فوریت این طرح ارائه کردند که هیچکس از پیوستهای زیست محیطی پروژه از آنها سؤال نکرد. نتیجه آنکه بدون هیچ پیوست زیست محیطی بولدوزرها و لودرها و متهها به جان کوه های جنوب مشهد افتادند و راه کمربند جنوبی بازتر شد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، حامیان پروژه میگفتند کمربندی جنوبی مشهد به مثابه یکی از حیاتیترین شاهراههای ارتباطی کلانشهر مذهبی است که طول کل آن از انتهای بلوار شهید برونسی تا اتوبان باغچه حدود ۲۷ کیلومتر است. این اتوبان، دسترسیها را از ییلاقات طرقبه و شاندیز و مسیر غرب به شرق شهر و بالعکس براحتی فراهم میکند. کمربندی جنوبی مشهد شامل ۱۰ تقاطع غیرهمسطح، پنج تقاطع همسطح و هشت دستگاه دوربرگردان غیرهمسطح است که موجب کوتاه شدن مسیر رفت و آمدها و کاهش حجم ترافیک و کاهش میزان تصادفات میشود و نیز با جلوگیری از هدر رفت انرژی و سوخت در حفظ محیط زیست نقش مؤثری ایفا میکند.
این پروژه با وجود پیشرفت بیش از ۸۲ درصدی کار، ۲ سال قبل به دنبال تشدید اعتراضات گروهها و سمنهای زیست محیطی و با دستور مقام قضایی به طور کامل متوقف شد. سمنهای زیست محیطی معتقدند ایجاد این کمربند در مغایرت کامل با اصل ۵۰ قانون اساسی است و منجر به تخریب کوه ها، منابع طبیعی و ارتفاعات شهر میشود. درواقع اشکال بزرگ دوستداران محیط زیست به این پروژه، نبود پیوست زیست محیطی برای اجرا بوده است. استدلال آنها این بوده که ساخت این کمربند و تخریب کوههای اطراف منجربه افزایش ریزگردها و گسترش آلودگی در مشهد میشود، آبراهههای قدیمی از دست میرود و امکان وقوع سیلاب گسترش مییابد. در پی این اعتراضها و دستور دادستانی مشهد، ادامه پروژه بهطورموقت متوقف شد. اما شنیدهها حاکی از آن است که شهرداری هم ملزم به مطالعات زیست محیطی این پروژه شده، این در حالی است که اقدامات لازم برای تبدیل ارتفاعات و کمربند جنوبی مشهد به تفرجگاهی طبیعی با تأکید شهرداری بسرعت درحال انجام است و به زودی بهعنوان تفرجگاهی نزدیک شهر در اختیار مردم قرار میگیرد.
«تورج همتی»، مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی دراین باره اظهار داشت: پروژه کمربندی جنوبی مشهد که از دامنههای ارتفاعات جنوبی شهر میگذرد، پروژهای است که بیش از ۱۰ سال پیش اجرای آن در دو فاز به طول ۲۷ کیلومتر تصویب شد. در حال حاضر فاز اول آن که ۱۲ کیلومتر است، بیش از ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و به نوعی عملیات زیرسازی آن تکمیل وفقط آسفالت آن باقی مانده است. در این طرح تپهها تسطیح و فضای اکولوژیک و سیمای منظر جنوب شهر دچار تغییر شده است. وی با بیان اینکه پروژه کمربندی جنوبی، کاربری فضای سبز و کمربندی داشته اما فعالان محیط زیست مخالف اجرای این طرح هستند، افزود: این پروژه سال ۹۶ به درخواست فعالان محیط زیست و دستگاه قضایی متوقف شد. زیرا آنها معتقدند این اقدام زمینه توسعه شهری مشهد و ایجاد کاربریهای مختلف را فراهم میکند و موجب گرانتر شدن زمینهای این محدوده میشود.
مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی در پاسخ به این سؤال که این طرح تاکنون چرا پیوست زیست محیطی نداشته است؛ اظهار داشت: این پروژه طبق قانون آن دوره نیازی به مطالعات ارزیابی نداشته به عبارتی این طرح در آغاز مشمول انجام مطالعات ارزیابی و پیوست زیست محیطی نبوده است. در سال ۹۳ معاون وقت محیط انسانی سازمان حفاظت محیط زیست که عضوی از اعضای شورای هماهنگی ترافیک کشور نیز بود، تصمیمات این شورا را تأیید کرد که البته این اقدام، موافقتی از نظر محیط زیست تلقی میشود. بعد از آن پروژههای خطی آزاد راهی و بزرگراهی مشمول مطالعات زیست محیطی میشوند اما از آن جایی که پروژههایی که پیشرفت فیزیکی دارند مطالعه و ارزیابی برای آنها موضوعیتی نداشته این طرح از انجام پیوست زیست محیطی باز میماند.
دکتر همتی ادامه داد: با توجه به پیگیریهای ما در سال ۹۷ ومکاتباتی که با معاونت محیط زیست انسانی کشور داشتیم، اعلام شد که شهرداری باید مطالعات «ایام پی» یا همان برنامه مدیریت زیست محیطی ارائه دهد یعنی شهرداری موظف به انجام و ارائه طرحی شد که بایدها و نبایدهای پروژه و راهکارهای جبران کاهش اثرات زیست محیطی در قالب مطالعات جامع با هدف مدیریت زیست محیطی تعریف و در صورت تأیید متخصصین و خبرگان با محوریت حفاظت محیط زیست خراسان رضوی اجرا شود. پیرو آن شهرداری در اواخر سال ۹۸ مجوزی دریافت کرد که صرفاً طرحهایی را که جنبه عام المنفعه دارند، اجرا کند بهعنوان مثال طرحی مثل ایجاد پارکینگ برای افرادی که میخواهند به ارتفاعات بروند یا کوه پارکی که تأمینکننده خدمات زیست محیطی برای عموم باشد، از این قبیل اقدامات است.
مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی همچنین اذعان داشت: شهرداری در ارتفاعات کمربندی جنوبی ۳ هزار و ۵۰۰ هکتار فضای سبز ایجاد کرده و این اقدام کارکرد زیست محیطی دارد اما از طرفی اعتقاد داریم کارکرد اکولوژیکی مسیر ۱۲ کیلومتری فاز اول این پروژه نیز صرف نظر از مباحث حاشیهای آن ،از دست رفته است.
دکترهمتی درباره اینکه با ایجاد تفرجگاه در این محدوده امکان ساخت و سازهای دیگر هم ممکن است وجود داشته باشد، تصریح کرد: با توجه به اینکه در طرح جامع و تفصیلی شهر مشهد، منطقه جنوبی مشهد بهعنوان منطقه دارای توان اکولوژیک معرفی شده ما بهعنوان ناظر بر حفظ کاربریها اجازه هیچ گونه ساخت وساز مغایر با هویت منطقه و ناسازگار با آن را در این پروژه نخواهیم داد، لذا حتی اگرپروژه خطی اجرایی هم شود قطعاً اجازه ساخت و سازهای دیگری به هیچ عنوان داده نمیشود. البته وظیفه راه و شهرسازی است که بهعنوان سیاستگذار درحفظ و اجرای صحیح کاربریها روی این پروژه نظارت داشته باشد نه محیط زیست و ما فقط بهعنوان ناظر محیط زیست بهدنبال تعریف و باز تعریف کارکردهای اکولوژیک هستیم.
وی همچنین تأکید کرد: هیچ فعالیتی نباید با شرایط طبیعی وسیمای سرزمینی منطقه ناسازگار باشد.ما با هرگونه بارگذاری شهری و بارگذاری که منافع ملی وعامه مردم را در نظر نگیرد، مخالف هستیم.
«بهاره بزرگمهر»، معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی هم درباره تغییرکاربری کمربندی جنوبی مشهد اظهار داشت: تغییرکاربری کمربندی جنوبی با توجه به ماهیت ترافیکی آن، مستلزم این است که ابتدا شورای هماهنگی ترافیک امکان حذف آن را تأیید کند.
معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی با اشاره به اینکه کمیسیون ماده 5 که مرجع بررسی طرحهای تفصیلی و تغییرات این طرح است هم نمیتواند رأساً نسبت به حذف کمربندی شهر بهعنوان یکی از ارکان ترافیکی شهر اقدام کند، افزود: در واقع با توجه به اینکه احتمال آسیبهای اجرای کمربندی بالاست، فعلاً اجرای آن متوقف و مقرر شده که مطالعاتی با محوریت بررسی تبعات زیست محیطی احداث آن و بررسی ملاحظات ترافیکی صورت پذیرد.