به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند، مهراب، همه عمرش را میان چادرها گذرانده و تمام خاطراتش به کوچ و دام گره خورده و حالا بعد از سال‌ها، دل‌نگران تعویق کوچ است. «برج یک از «لالی»- شهرستانی در مسجد سلیمان- باروبندیل می‌بستیم به سمت شهرکرد. برج هفت که تمام می‌شد، دوباره گوسفندها را هی می‌کردیم به سمت «لالی». راهی که هر بار ٢٠ روز تا یک‌ماه پابه‌پای گوسفندان در آن پای می‌کوبیدیم و دلخوش بودیم به چرا و پروارشدن گوسفندان. اما امسال کوچ‌مان یک‌ماه عقب افتاده به دلیل ویروس کرونا.»
امسال کرونا کوچ را به کامیون‌ها و خاورهای کرایهای خواهد سپرد. «از کوچ عقب مانده‌ایم و دیگر نمی‌توان پیاده کوچ کرد. بیشترمان ماشین نداریم. اینجا ماشین کرایهای کم است. از شهرکرد آشنایمان برایمان کامیون و خاور کرایه می‌کند. مجبور به این کوچیم، درحالی‌که کوچ پیاده به نفع گوسفندان بود.»
دانش‌آموزان اما با کوچ نمی‌روند و راه «لالی» را در پیش می‌گیرند تا میهمان خانه دوستان و آشنایان شوند. خبر آمدن کرونا را که معلم‌ها آوردند، ترس به جان بچه‌ها و مادرها افتاد. مردها دور هم نشستند به حرف زدن تا اینکه قرار بر این شد معلم‌ها دیگر نیایند. مدرسه چادری روستا تعطیل شد و بچه‌ها پی گله‌ها کردند به امید دوباره شروع مدرسه. «معلم‌ها از شهر از جای شلوغ می‌آمدند. سلامت بچه‌ها مهم‌تر بود، برای همین مدرسه تعطیل شد. ٢٠-٢٥ دانش‌آموزند، البته گفته‌اند شاید معلم عشایر کوچ‌رو بفرستند و تا شهرکرد با بچه‌ها باشد و درس بدهد. اگر نشد، بچه‌ها می‌روند «لالی» پیش اقوام و آخر خرداد می‌آیند شهرکرد. خدا را شکر از عشایر کسی کرونا نگرفته. شنیدیم در «لالی» یکی دو نفری گرفته‌اند که فرستادند بیمارستان اهواز. راست و دروغش پای آنهایی که می‌گویند.»
توقف کوچ در سراسر ایران
فاصله افتادن میان زمان کوچ عشایر، فقط مربوط به استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری نیست. آنطور که از خبرها برمی‌آید، کوچ عشایر دیگر استانها مانند خراسان رضوی، گلستان، فارس و کرمان هم به تعویق افتاده است. کرمعلی قندالی، رئیس سازمان امور عشایر هفته گذشته اعلام کرد که برگشت عشایر از کوچ به دلیل بروز بیماری کرونا و احتمال آلودگی به این بیماری در زمان بازگشت از کوچ، ممنوع و ۱۵ تا ۳۰ روز به تاخیر افتاده است. از طرف دیگر ٢٠ فروردین بود که مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان از تعویق کوچ عشایر این منطقه تا اوایل خرداد امسال خبر داد و گفت دلیل این تاخیر، جلوگیری از انتشار ویروس کرونا است. رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان پاسارگاد هم به تازگی اعلام کرده نیروهای یگان حفاظت این اداره با استقرار در ورودی های شهرستان به صورت شبانه روزی از کوچ بهاره عشایر جلوگیری می‌کنند. در استان فارس ۱۵۰ هزار عشایر کوچ‌رو در قالب ۳۰ هزار خانوار در فارس زندگی می کنند که تقریبا ١٢,٥ درصد از عشایر سیار ایران را شامل می شود. سه ایل قشقایی ،خمسه و لر با هشت طایفه مستقل ترکیب قومیتی عشایر استان فارس را تشکیل می‌دهند.
بر اساس اطلاعات سازمان امور عشایر، تعداد عشایر کوچنده در ایران، حدود یک میلیون و ٢٥٠ هزار نفر در قالب ٢٢٠ هزار خانوار است و حالا زندگی و اقتصاد آنها تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا است. علی اکبری، رییس فراکسیون عشایر مجلس در این باره گفته است که تاخیر در زمان کوچ به دلیل گرم شدن هوا در قشلاق بر زندگی عشایر و دامشان تاثیرگذار است؛ چرا که با افزایش دمای هوا، وضعیت آب و علوفه دامی تغییر پیدا می‌کند: «به دلیل فضای باز و جمعیت کم در جامعه عشایری و دور بودن این خانوارها از یکدیگر، احتمال نفوذ و شیوع ویروس کرونا در این جامعه کمتر از جامعه شهری و روستایی است اما با توجه به شرایط فعلی کشور باید از این جمعیت حساس به خوبی محافظت شود.» به گزارش «ایرنا»، او با بیان اینکه کوچ اصلی عشایر از قشلاق به ییلاق تابع عوامل محیطی است و هر ساله از اواخر فروردین ماه انجام می‌شود، گفت: «بنابراین، امکان این وجود ندارد که تصمیم‌گیران هر موقع تصمیم بگیرند زمان کوچ عشایر را به تعویق بیندازند.» رئیس فراکسیون عشایر مجلس گفته با گرم شدن هوا و خشک شدن علوفه، امکان تغذیه دام با علوفه خشک وجود ندارد و این اقدام به دام عشایر آسیب وارد می‌کند.
چاره‌ای نیست، ما تابع قانونیم
«ما رادیو گوش می‌دهیم و اطلاعات روز دست‌مان است.» صدای رادیوی «شمس‌الله» همیشه بلند است، چه زیر چادر، چه در صحرا. مدام پیچ آن را می‌چرخاند برای گرفتن خبر تازه. «ما در صحرا زندگی می‌کنیم و کرونا هنوز اینجا نیامده. معلم‌ها قبل از برگشت‌شان به شهر یک‌چیزهایی به بچه‌ها یاد دادند، البته از رادیو گوش به حرف رسانه‌ها داریم. وقتی از چرا برمی‌گردیم، دست و صورت‌مان را با وسایل بهداشتی می‌شوریم یا وقتی به گوسفندی دست می‌زنیم، شیر می‌دوشیم یا علف جمع می‌کنیم. چاره‌ای نیست این بیماری آمده و ما هم تابع قانونیم.» او می‌گوید: «ماشین بزرگ‌هایی که دام می‌برند شهرکرد کرایه‌اش می‌شود ٥میلیون تومان. همین ماشین‌هایی که دو طبقه دام سوار می‌کنند. بعضی عشایر که دام زیاد دارند، مجبورند امسال سه ماشین کرایه کنند و آنهایی که دامشان کمتر است با هم، یک ماشین می‌گیرند. از کوچ عقب افتادیم و چاره‌ای نداریم و باید این هزینه را به هر زحمتی است بدهیم.»
ترس از کرونا که کوچ را به تعویق انداخت، خطر سیلاب هم خواب را بر عشایر حرام کرد. «عشایر با سیلاب اخت شده و با آن غریبه نیست. بهار خوزستان سیلاب دارد و این یک‌جا ماندن هراس دام‌ها را به جان‌مان انداخته. باران که کمی تند می‌شود، گوسفندان را به سمت کوه‌ها هی می‌کنیم تا در پناهگاه‌ها بمانند. جای گوسفند خشک نباشد، مریضی می‌گیرد و حتی پایش شَل‌می‌شود. همه زندگی‌مان این گوسفندها هستند. حالا که مانده‌ایم، چاره‌ای نداریم جز امید به خدا بستن تا از این مریضی و سیلاب‌ها جان سالم به در ببریم؛ هم خودمان، هم گوسفندان‌مان.»
بعد از بررسی‌ها برای جبران خسارت عشایر تصمیم‌گیری می‌شود
«با توجه به شیوع ویروس کرونا و به منظور حفظ سلامت جامعه عشایر، کوچ بهاره فروردین باید دیرتر انجام شود.» تصمیمی که ستاد مقابله با کرونا گرفت تا زنجیره انتقال این ویروس قطع شود. عشایر لرستان حالا قرار است کوچ‌شان را با یک‌ماه تعویق انجام دهند و عشایر خوزستان چشم به آخر اردیبهشت دوخته‌اند، درحالی‌که دل‌نگران دام‌ها، سیلاب و کرونا هستند، البته فاضل عبیات، معاون عمرانی استاندار خوزستان از تمهیدات اقامتی و بهداشتی به عشایر خبر می‌دهد: «برای جابه‌جایی‌ها ستاد مبارزه با کرونا تصمیم به متوقف‌کردن کوچ عشایر گرفت. ما در فصل ورود عشایر به استان هستیم و به واسطه این تصمیم هیچ ورودی نخواهیم داشت. عشایر مستقر در استان هم در هر نقطه‌ای که هستند، می‌مانند تا در ادامه ببینیم تصمیمات بر چه مبنایی خواهد بود.» کرونا که پا در شهرها گذاشت، درِ بسیاری از کاروکاسبی‌ها را تخته کرد. دستفروش‌ها و کارگران روزمزد خانه‌نشین شدند. مغازه‌دارها ماندند و چک‌هایی که به تاریخ وصول‌شان نزدیک می‌شدند، اما در این میان کمتر کسی شاید از دامداران کوچ‌نشین و چادرنشین‌شدن‌شان می‌توان یاد کرد. دامدارانی که زندگی‌شان به پروارشدن دام‌هایشان بسته است. البته عبیات از تصمیماتی خبرمی‌دهد که قرار است در آینده برای عشایر گرفته شود. «بی‌شک اقشاری از جامعه با توجه به تصمیمات اتخاذشده خسارت‌ها و فشارهایی را متحمل می‌شوند، مثل عشایر، اما باید به این نکته هم اشاره کرد که تصمیماتی در دست است تا از بار این فشارها تا حدودی کاسته شود، مانند بسته‌های حمایتی برای عشایر. حتما بررسی‌ها و نظارت‌هایی صورت خواهد گرفت تا برمبنای آنها تصمیماتی گرفته شود برای جبران خسارت‌های احتمالی این بخش از جامعه.» معاون عمرانی استاندار خوزستان از تصمیم بر آموزش عشایر و روستاهای دورافتاده در ستاد هم می‌گوید: «این آموزش‌ها درحال انجام است، اما نیاز به همیاری گروه‌های جهادی و فعالان اجتماعی دارد. به بهیاران روستاها اعلام شده است که به عشایر مستقر در اطراف روستاها آموزش‌های لازم را بدهند. در استان پیرامون اسکان عشایر بحث‌هایی مطرح شده، ان‌شاءالله تا آن زمان کرونا تمام شود، البته به اقتضای شرایط برای اسکان عشایر فکری شود، هرچند امکاناتش در استان فراهم است.»
پیامک‌هایی که خبر از مسیر سیلاب می‌دهند
ایل که بار می‌بندد به سمت ییلاق، چشم به آسمان می‌دوزد تا مبادا باران، ایل و قافله دام‌ها را غافلگیر کند. باران که تند شود، دام‌ها راه کوه را در پیش می‌گیرند برای پناه‌گرفتن در دل کوه. اسکندر موسوی‌زاده، معاون عمرانی اداره کل امور عشایر استان خوزستان از اطلاع‌رسانی دقیق و به‌موقع به عشایر می‌گوید: «براساس پیش‌بینی‌های کمیته حوادث بارندگی‌ها و احتمال سیلاب به عشایر اطلاع‌رسانی می‌شود تا در حد امکان از کنار رودخانه‌ها و مسیر سیلاب دور باشند و خود را به سرپناه‌هایی در مسیر برسانند. عشایر با سیلاب بیگانه نیست، اما اگر سیلاب آسیبی به آنها بزند، از طریق هلال‌احمر و استانداری‌ها آذوقه، چادر و .... را به آنها می‌رسانیم. حتی در شرایط فعلی که کوچ‌شان به تعویق افتاده، عشایر نیازمند می‌توانند از طریق تعاونی‌هایی که عضو هستند، علوفه موردنیاز دام‌هایشان را تهیه کنند. یکی از دلایل کوچ عشایر گرمای خوزستان است و خوشبختانه با به تعویق افتادن کوچ‌شان هوا هنوز به‌حدی از گرمای آزاردهنده نرسیده است.» موسوی‌زاده با اشاره به این نکته که بارندگی‌های سیلابی خوزستان تا پایان فروردین‌ماه ادامه دارد، ادامه می‌دهد: «به ندرت پیش می‌آید بارندگی‌های سیلابی را در اردیبهشت داشته باشیم، البته شاید هم اتفاق بیفتد، اما تا امسال این بارندگی‌ها را در اردیبهشت نداشتیم تا عشایر را تهدید کند. عشایر امروزی اغلب عضو شرکت‌های تعاونی‌اند و مشخصات‌شان در سامانه‌ها ثبت شده است، برای همین اطلاع‌رسانی در مورد سیلاب از طریق پیامک یا شبکه‌های مجازی صورت می‌گیرد. گذشته از این هر منطقه سرگروهی دارد که ادارات عشایری به آنها اطلاع‌رسانی می‌کنند. هرچند در صورت در دسترس نبودن هیچ‌کدام از این موارد خبررسانی به صورت حضوری انجام می‌شود.»
