به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند، در عین حال استفاده ایمن از برخی مواد شیمیایی و شوینده‌های خانگی راهکارهایی دارد که دانستن‌شان به ضرر کسی نیست؛ به‌ویژه خانم‌هایی که به تمیزی و برق‌افتادن زیادیِ همه جای خانه علاقه دارند و ذره‌ای گردوخاک یا جرم و لکه به شدت اذیت‌شان می‌کند و تا کثیفی را از بین نبرند، نمی‌توانند راحت بنشینند. یکی از پیامدهای استفاده غلط از شوینده‌هایی با ترکیبات شیمیایی، اختلالات تنفسی و مسمومیت‌های ناشی از استفاده نامناسب است که با رعایت نکات ایمنی و بهداشتی می‌توان از آنها پیشگیری کرد. با این حال نکته مهم در این میان تاثیرات بعضا جبران‌ناپذیر مواد شیمیایی بر سیستم ایمنی اندام‌های بدن است. آسیب‌های استفاده از موادشوینده یا ترکیبات شیمیایی صنعتی ممکن است در کوتاه‌مدت اثر قابل مشاهده چندانی نداشته باشد، اما در بلندمدت از مشکلات ریوی و پوستی گرفته تا عوارض چشمی و آلرژی‌های مختلف و حتی سرطان ریه از تهدیدهای جدی استفاده نامناسب از شوینده‌ها و ترکیبات شیمیایی صنعتی به شمار می‌رود.
فوریت‌های ناشی از مسمومیت با مواد شیمیایی خانگی
نخستین قدم؛ استنشاق هوای آزاد
تقریبا در هر خانه‌ای از فرآورده‌هایی استفاده میشود که حاوی مواد یا ترکیبات شیمیایی خطرناک است. فرآورده‌های تمیزکننده شامل تمیزکننده‌های اجاق گاز، تمیزکننده‌های مجرای فاضلاب، تمیزکننده‌های چوب و فلزات، تمیزکننده‌های سرویس بهداشتی، تمیزکننده‌های کاشی، کف حمام و وان حمام، سفیدکننده‌ها و مواد مخصوص استخر و حوض آب است. از دیگر ترکیبات شیمیایی که استفاده عمومی دارند، می‌توان به فرآورده‌های مربوط به وسایل نقلیه اشاره کرد؛ روغن موتور، مواد افزودنی به سوخت خودرو، تمیزکننده‌های کاربراتور و انژکتور، ضد یخ‌های تهویه‌ای، روغن مخصوص استارت و ضدیخ از این دست ترکیبات شیمیایی محسوب می‌شوند که استفاده صحیح از آنها در پیشگیری از آسیب‌ها و تهدیدهای جدی مواجهه با این مواد موثر است.
بهتر است هنگام شست‌وشوی حمام و دستشویی از ماسک‌های محافظ استفاده کنید، پنجره‌ها را باز و تهویه را روشن کنید تا جریان هوا برقرار شود. توجه کنید بسیاری از مواد ضدعفونی‌کننده به راحتی از ماسک‌های کاغذی عبور می‌کنند و می‌توانند موجب آسیب ریه شوند. تهویه مناسب محل، روشن کردن هواکش و بازکردن پنجره‌ها، استفاده نکردن از محلول‌های غلیظ و بستن دستمال ضخیم مرطوب برروی دهان و بینی می‌تواند تا حد زیادی از بروز آلرژی‌ها و پیشگیری ازاین مشکلات کمک کند.
به توصیه‌های ایمنی روی برچسب محصولات توجه کنید. مثل پوشیدن دستکش و ماسک هنگام استفاده ازمحصولات سوزاننده و استفاده از مواد شوینده شیمیایی ممکن است باعث تشدید بیماری‌های قلبی- عروقی و ریوی شود. موادشوینده شیمیایی روی زنان باردار، افراد مسن وکودکان بیشترآسیب‌رسان است. مطمئن شوید که استفاده، نگهداری و دفع موادشیمیایی، مطابق با دستورالعمل سازنده است. مواد خطرناک باید در مکانی دور ازدسترس بچه‌ها نگهداری شود. در محصولات شیمیایی و پاک‌کننده‌ها را محکم ببندید، در صورت جابه‌جا کردن مواد، بقیه ماده را در ظرف اصلی بازگردانید. فرآورده‌های حاوی مواد شیمیایی پرخطر را در ظروف ویژه نگهداری کنید، هرگز برچسب روی ظروف موادشیمیایی را برندارید، اگر برچسب روی ظروف دچارپوسیدگی شده مجدداً روی آن بر چسب بزنید.
اگر مسموم شدیم
نخستین و بهترین اقدام برای مسمومان ریوی، خروج سریع فرد از محل سربسته و استفاده از هوای آزاد و قرار گرفتن در معرض جریان هواست، چراکه استنشاق هوای تازه، تنفس را تسهیل می‌کند و باعث ایجاد آرامش میشود. استفاده از بُخور، به‌خصوص بُخور سرد بسیار کارآمد است، خودداری از صحبت کردن، مفید است، ارجاع هرچه سریع‌تربه پزشک یا تماس با اورژانس ضروری است. انواع مواد شیمیایی می‌تواند به چشم آسیب برساند، مواد شوینده ورنگ‌بر ازجمله خطرناک‌ترین مواد برای چشم هستند و در صورت تماس با چشم به سرعت قرنیه را زخم کرده و حتی درموارد شدیدتر می‌توانند به سوراخ شدن کره چشم منجر شوند. مواد شوینده همچنین می‌توانند موجب ایجاد زخم‌های شدید در پلک شده و چسبندگی‌های کره چشم و پلک را به همراه داشته باشند. آسیب ناشی از این مواد ممکن است آن‌قدر جدی باشد که بینایی به‌طور کامل از بین برود. استفاده ازعینک حفاظتی برای کاهش آسیب چشم‌ها توصیه میشود.
کنجکاوی خطرناک کودکان
کودکان به علت کنجکاوی ممکن است درتماس با این مواد قرار گیرند. بی‌دقتی و سهل‌انگاری در استفاده، نگهداری یا جابه‌جاکردن مواد پاک‌کننده و سفیدکننده کودکان را درمعرض خطر قرار می‌دهد. مصرف اتفاقی این مواد منجر به التهاب و سوختگی دستگاه گوارش میشود و عمل بلع را با مشکل مواجه می‌کند. محصولات شیمیایی و شوینده را همیشه درظرف اصلی آن نگهداری کنید. هیچگاه این مواد را در ظروف مواد خوراکی (مانند بطری نوشابه) نگهداری نکنید. این عمل سبب خورده‌شدن اشتباهی این مواد توسط کودکان میشود. والدین درصورت مسمومیت خوراکی فرزندان، آنها را وادار به استفراغ نکنند؛ زیرا این کار موجب آسیب‌دیدگی و سوختگی بیشتر دستگاه گوارش میشود. بلافاصله دهان کودک را شست‌وشو داده و کودک آب نخورد، چون وقتی ماده شوینده با آب ترکیب میشود، جذب آن سریع‌تر میشود و وضعیت بدتر میشود. همچنین بهتر است تا رساندن مصدوم به بیمارستان یا مراکزدرمانی با خوراندن شیر عمل رقیق‌سازی انجام شود.
مخاطرات ناشی از ترکیبات شیمیایی را بشناسیم
مواد و ترکیبات شیمیایی در هر نقطه‌ای پیدا می‌شوند؛ از این مواد برای تصفیه آب آشامیدنی، افزایش تولید محصولات و نیز برای ساده‌کردن امور روزمره زندگی استفاده میشود. اما اگر از این مواد به‌طور مناسب استفاده نشود یا به صورت صحیح توزیع نشوند، برای سلامت انسان و محیط زیست خطرناک خواهد بود. در جریان تولید، نگهداری، جا‌به‌جایی و استفاده یا دفن این مواد ممکن است حادثه‌ای اتفاق بیفتد. اگر ماده‌ای شیمیایی به‌طور غیراصولی استفاده شود یا به مقدار خطرناکی در محیط زندگی و کار یا فعالیت پخش شود، سلامت افراد در معرض خطر قرار می‌گیرد. کارخانجات تولیدکننده مواد شیمیایی یکی از منابع ترکیبات خطرناک هستند، اما در مراکز دیگری هم این مواد وجود دارند؛ ازجمله بیمارستان‌ها، محل‌‌های دفن مواد خطرناک زاید و موارد دیگر.
اقدامات محافظتی و مراقبتی قبل و هنگام وقوع حادثه
بسیاری از سازمان‌ها و جوامع گروهی به‌عنوان کمیته برنامه‌ریزی اضطراری دارند که یکی از وظایف آن عبارت از جمع‌آوری اطلاعات راجع به مواد خطرناک موجود در آن مجموعه و ارایه این اطلاعات به مردم در مواقع لزوم است. علاوه بر این تدوین برنامه اضطراری برای پیشگیری از وقوع حوادث مرتبط با ترکیبات خطرناک و پاسخ و مقابله با این حوادث ازجمله وظایف کمیته است. بخشی از این برنامه شامل روش‌های اطلاع‌رسانی به مردم و اقدامات شهروندان در برابر حادثه است. باید با کمیته برنامه‌ریزی به منظور کسب اطلاعات بیشتر در مورد حوادث مرتبط با مواد خطرناک و اقدامات لازم برای به حداقل‌رساندن خطرات تماس گرفته شود. ستاد حوادث یا اداره مدیریت بحران اطلاعاتی راجع به کمیته برنامه‌ریزی در اختیار عموم قرار می‌دهد.
اقدامات لازم هنگام وقوع حادثه
اگر توصیه به ترک محل زندگی یا کار شد، باید بی‌درنگ اقدام شود.
اگر توصیه به خروج از محل حادثه شد، باید به نقاط مرتفع و خلاف جهت باد رفت؛ به طور کلی لازم است حداقل ۷۰۰ تا ۸۰۰ متر از محل حادثه دور شد.
نباید بر روی مایعات ریخته‌شده بر زمین یا مواد جامد چسبیده به زمین یا از داخل گازهای منتشر در هوا راه رفت و با آنها تماس پیدا کرد.
اگر کسی داخل خودرو است، باید سریعا توقف کرده و به دنبال سرپناهی در داخل ساختمانی باشد.
اگر قرار باشد کسی در داخل خودرو بماند، باید فورا پنجره‌ها و دریچه‌ها را بسته و بخاری و هواکش آن را خاموش کند.
اگر توصیه به ماندن در محل زندگی یا کار شد، اقدامات زیر باید انجام شود:
تمام در و پنجره‌های خارجی بسته و قفل شود. دریچه‌ها و درهای داخلی ساختمان نیز تا آنجا که امکان دارد، بسته شود.
سیستم تهویه خاموش شود. در ساختمان‌های بزرگ بهتر است سیستم تهویه را روی صددرصد گردش مجدد قرار داد تا از ورود هوای خارجی به درون ساختمان جلوگیری شود. اگر این امکان وجود ندارد، لازم است سیستم تهویه خاموش شود.
باید به اتاقی رفت که قبلا به‌عنوان پناهگاه در نظر گرفته شده است؛ این اتاق باید در طبقه فوقانی ساختمان باشد و کمترین دریچه و منفذ را داشته باشد.
باید به کمک نایلون و چسب تمام پنجره‌ها، درها و دریچه‌ها درزگیری شود.
تمام شکاف‌ها و سوراخ‌های موجود در اتاق سرپناه باید با استفاده از مواد مناسب بسته شود.
با توجه به تعداد تنفس هر فرد در شرایط استراحت، لازم است ۳ مترمربع فضا برای هر نفر در نظر گرفته شود. این فضا مانع از تراکم غیرعادی دی اکسیدکربن به مدت بیش از ۵ ساعت خواهد شد. با این وصف کارشناسان توصیه می‌کنند تا مردم بیش از ۲ تا ۳ ساعت در پناهگاه‌های عمومی درزگیری‌شده باقی نمانند؛ زیرا کارایی آنها با گذشت زمان کاهش پیدا کرده و هوای آلوده به‌تدریج وارد میشود؛ بنابراین بعد از گذشت این زمان بهتر است اقدام به ترک محل شود. علاوه بر این بعد از گذشت بحران لازم است پناهگاه هوادهی شود تا از این طریق مانع از تنفس هوای آلوده داخل آن شود.
مخاطرات پنهان محیط‌های صنعتی
از استنشاق دودهای سمی تا لباس‌های آلوده به مواد شیمیایی
اگر هنگام استفاده از ماده شیمیایی خطر آتش‌سوزی یا انفجار وجود دارد، باید فورا محل سکونت یا کار را ترک کرد. نباید وقت را صرف تلفن‌کردن به اداره آتش‌نشانی یا جمع‌آوری وسایل کرد. می‌توان از بیرون با تلفن همراه یا تلفن همسایه به آتش‌نشانی زنگ‌زد.
برای دوری از استنشاق دودهای سمی بهتر است در نقطه‌ای مرتفع و دور از محل سکونت یا کار مستقر شد.
اگر کسی با ماده خطرناک خانگی تماس پیدا کرده باشد، باید ظروف حاوی آن ماده را پیدا کرده، اطلاعات لازم در مورد آن را به دست آورده و فورا به اورژانس زنگ بزند. فرد مسموم باید توصیه‌های کارکنان مرکز فوریت‌ها را به دقت رعایت کند. ممکن است توصیه‌های موجود روی برچسب به‌روز نبوده یا نامناسب باشند. فرد مسموم نباید هیچ ماده خوراکی بخورد مگر آن‌که مأموران اورژانس چنین توصیه‌ای را کرده باشند.
اگر استفاده از ترکیبات شیمیایی به مسموم‌شدن محیط بینجامد، قبل از بازگشت باید سم‌زدایی را به روش‌های زیر انجام دهید. هرگاه مسئولان اعلام کنند که باید به محل زندگی یا کار برگشت، فورا باید پنجره‌ها و دریچه‌ها را باز و دستگاه تهویه را روشن کرد، تا هوای موجود در محل عوض شود.
اگر کسی با مواد شیمیایی خطرناک تماس پیدا کرد یا در معرض آن قرار گرفت، اقدامات زیر را باید انجام دهد:
توصیه‌های مسئولان در مورد آلودگی‌زدایی را با دقت اجرا کند. ممکن است توصیه به گرفتن دوش یا خودداری از تماس با آب یا اجرای روش دیگری شود. هر چه زودتر پیگیر درمان پزشکی علایم غیرمعمول خود باشد.
لباس و کفش آلوده به مواد شیمیایی را در ظرفی قرار داده و محکم درِ آن را ببندد. این وسایل نباید با چیز دیگری تماس‌داشته باشند. در مورد دفن یا دورانداختن این وسایل پرس‌وجوکند. به هر کسی‌که با او تماس فیزیکی دارد، گوشزد کند ممکن است او هم به ماده سمی آلوده شده باشد.
در مورد نحوه تمیزکردن دست‌ها و وسایل شخصی خود از مقامات مسئول سوال کند.
وجود هر نوع بخار یا ماده شیمیایی ماندگار را باید به مقامات مسئول گزارش کند.
