به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، شرایط زندگی در جامعه کنونی به‌گونه‌ای پیش می‌رود که سالمندان ناگزیر به زندگی در تنهایی و مواجهه با مشکلات و خطرات آن هستند. به اعتقاد متخصصان طب سالمندی، انزوا، افسردگی، بی‌انگیزگی و حس سربار بودن همگی مشکلاتی هستند که سلامت جسمی و روحی افراد را در دوران سالمندی به مخاطره می‌اندازد. این موضوع از چنان اهمیتی برخوردار است که بیش از یک سال پیش معاون سابق توانبخشی سازمان بهزیستی استان تهران، راه‌اندازی کافه سالمندی را راه حلی برای رفع افسردگی سالمندان تنها عنوان کرد و وعده تأسیس چنین کافه‌هایی را داد.
حمید آقا یکی از همین سالمندان است که بعد از مرگ همسرش حدود یک سال به تنهایی زندگی می‌کرد. معلمی بازنشسته که هریک از فرزندانش به موقعیت مناسبی در جامعه دست یافته‌اند. حالا اما روی تخت مراقبت‌های ویژه بیمارستان خوابیده و پزشکان و پرستاران برای بازگرداندن او به زندگی تلاش می‌کنند. دخترش درحالی که بشدت نگران است و اشک می‌ریزد می‌گوید حال بابا خوب بود. هفته پیش که با او تلفنی صحبت کردم گفت مشکلی ندارد نمی‌دانم چرا اینطور شد؟
او از طریق همسایه پدرش متوجه بد حالی او شده و هنگامی به بیمارستان رسیده، که پدر هوشیاری خود را از دست داده است. مشغله زیادش را دلیل حضور کمرنگش در کنار پدر عنوان می‌کند مانند دیگر برادرانش.
جمال آقا مردی حدود 65 ساله است که حمید آقا را به بیمارستان رسانده، می‌گوید: تا وقتی حاج خانم زنده بود حمید آقا هم روی پا و سرحال بود. اما از وقتی حاج خانم به رحمت خدا رفت حمید آقا شکست، او دیگر آدم سابق نبود. انگار پیرمرد، همه انگیزه‌اش برای زندگی را از دست داده بود دیگر به پارک هم نمی‌آمد بیشتر وقت‌ها خانه بود، تک و تنها. چند روز پیش اتفاقی در راهرو دیدمش خوب نفس نمی‌کشید می‌گفت انگار سرماخورده‌ام. از او خواستم به دکتر برود گفت می‌ترسم به خیابان بروم و زمین بخورم و یک مشکل دیگر به مشکلاتم اضافه شود. از او خواستم بیاید همراه هم برویم اما گفت پسرانم قرار است بیایند با آنها می‌روم.
سیستم حمایتی برای سالمندان تعریف نشده است
دکتر علیرضا سپیانی، متخصص طب سالمندی مهم‌ترین دلایل تنهایی سالمندان را چنین عنوان می‌کند: مهاجرت فرزندان در صدر عوامل تنهایی والدین در دوران سالمندی قرار دارد. مهاجرت هم ترک کشور را در بر می‌گیرد و هم می‌تواند شامل مهاجرت داخلی باشد یعنی فرزندان از شهری به شهر دیگر می‌روند و والدین سالمند به زندگی در تنهایی مجبور می‌شوند. علت بعدی مشغله‌های کاری و شغلی فرزندان و همچنین برخی مسائل خانوادگی مانند تمایل نداشتن وابستگان مانند عروس و داماد به معاشرت بیشتر با خانواده همسر است. اما دلیل سوم بیشتر در خانواده‌های دارای تک فرزند دیده می‌شود. خانواده‌های دارای یک فرزند اگر به هر دلیلی فرزند خود را از دست بدهند یا اینکه فرزند آنها به زندان برود ناگزیر به تنهایی، زندگی خود را می‌گذرانند. وی با اشاره به مشکلات این دسته از سالمندان می‌گوید: مشکلات سالمند از دو جنبه حمایت‌های اجتماعی و روانی و همچنین حمایت‌های فیزیکی ایجاد خواهد شد. در حمایت‌های فیزیکی بحث عملکرد روزمره سالمندان مطرح می‌شود. بسیاری از افراد در دوران سالمندی در برخی از عملکردهای روزمره خود دچار وابستگی می‌شوند. هنگامی که چنین فردی مجبور به زندگی در تنهایی است و نمی‌تواند کمک‌های لازم را دریافت کند در سایر امور هم دچار مشکل خواهد شد و به‌سمت یک وابستگی کامل و از کار افتادگی کامل پیش خواهد رفت. از نظر حمایت‌های اجتماعی و روانی نیز وابستگی والدین به فرزندان مطرح می‌شود چرا که چنین والدینی از فرزندان خود آرامش روانی می‌گیرند. همچنین فرزندان همواره باعث ایجاد انگیزه و روحیه در والدین خود می‌شوند. اما با تنها شدن سالمند همه این موارد مختل می‌شود و او درگیر مشکلاتی می‌شود که شاید از حل آن عاجز شود. این متخصص طب سالمندی تأکید می‌کند: در کشور ما متأسفانه سیستم حمایتی برای سالمندان تعریف نشده است و بودجه‌ای برای آنها در نظر نگرفته‌اند. به‌گونه‌ای که می‌توان گفت سالمندان عضو مصرف‌کننده صرف با هزینه‌های بسیار به شمار می‌آید. در حالی که همین سالمندان روزگاری باعث شکوفایی این کشور بوده‌اند.
به‌گفته دکتر سپیانی، در حال حاضر مراکز محدودی در کشور وجوددارد که به‌صورت روزانه به سالمندانی که از وضعیت مالی خوبی برخوردارند خدمات اقامتی و مراقبتی ارائه می‌دهند. در این مراکز سعی می‌شود روند از کار افتادگی سالمندان را با مشغول کردن آنها به فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و تفریحی به تعویق بیندازند. وی بیان می‌کند: البته مراکزی هم مانند کهریزک وجود دارند که با هزینه بسیار اندکی خدمات نگهداری ارائه می‌دهند اما جمعیتی که تحت پوشش قرار می‌دهد و همچنین مکان‌های محدودی که در اختیار دارد باعث می‌شود که بسیاری از سالمندان از امکان استفاده از خدمات این مراکز بی‌بهره باشند. دکتر سپیانی عنوان می‌کند: نبود امکانات حمل‌ونقل مناسب، ناایمن بودن خانه و محل زندگی، نداشتن امکانات تهیه غذا که منجر به افزایش سوء تغذیه در این گروه می‌شود و به‌طورکلی ناتوانی در انجام امور ساده روزمره و وجود نداشتن سیستم حمایتی باعث از بین رفتن انگیزه زندگی و ابتلا به افسردگی در این دسته از سالمندان می‌شود. این درحالی است که حتی در بسیاری از کشورهای ضعیف‌تر از ایران نیز به این نکات توجه می‌شود و این امکانات برای سالمندان فراهم می‌شود.
ضرورت تأسیس مراکز روزانه نگهداری از سالمند
معاون توانبخشی سازمان بهزیستی با تأکید بر اینکه باید مجوز‌ها را از سمت تأسیس خانه‌های سالمندان به‌سمت تأسیس مراکز روزانه نگهداری از سالمند هدایت کنیم می‌گوید: حقیقت این است که دوران سالمندی دوران پایان زندگی و انتظار برای مرگ نیست و می‌توان با برنامه‌ریزی درست، به افزایش کیفیت زندگی در این دوران کمک کرد. از این‌رو می‌توان گفت ما به مجریان کارآمدی از بهزیستی، شهرداری، وزارت بهداشت و بنیاد‌های خیریه و مردم نهاد نیاز داریم. تا آنها ضمن تهیه آمار درست از سالمندان تنها، برای کیفیت زندگی آنها برنامه‌ریزی و نیازسنجی انجام دهند. در مرحله بعد ارگان‌های مسئول بر اساس برنامه‌ریزی و نیازسنجی امکانات لازم را فراهم کنند.
دکتر محمد نفریه با اشاره به اینکه در حال حاضر قریب به 10 درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند می‌گوید: از آنجایی که نرخ رشد جمعیت سالمند سه برابر رشد جمعیت کشور است پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده با رشد بالای جمعیت سالمند در کشور مواجه باشیم. از این‌رو رسیدگی به وضعیت این گروه از جامعه از اولویت‌های سازمان بهزیستی به شمار می‌آید. هر چند حدود 80 درصد سالمندان کشور از زندگی مستقل برخوردار هستند اما حدود 15 درصد از سالمندان نیازمند کمک و حدود 5 درصد نیازمند خدمات ویژه هستند به‌گونه‌ای که بدون دریافت خدمات ویژه نمی‌توانند به زندگی خود ادامه دهند.
وی می‌افزاید: یکی از این اقدامات راه‌اندازی مراکز روزانه سالمندان است. به این شکل که سالمندان از صبح تا بعداز ظهر می‌توانند در این مراکز حضور داشته باشند و ضمن مصاحبت با همسالان خود از خدمات آموزشی و تفریحی و حتی خدمات پرستاری و درمانی هم استفاده کنند.
نفریه عنوان می‌کند: این مراکز در پرکردن اوقات فراغت و القای حس ارزشمندی در سالمندان بسیار مؤثر است از این‌رو تلاش شده تا همه سالمندان حتی آن دسته که توان مالی مناسبی ندارند نیز از این خدمات استفاده کنند. در این راستا بهزیستی بخشی از هزینه این افراد در مراکز روزانه را تا سقف 550 هزار تومان به‌صورت ماهانه پرداخت می‌کند. نفریه همچنین به خدمات مراقبت در منزل اشاره می‌کند و می‌گوید: در این زمینه دو رویکرد داریم. ابتدا اینکه سالمندان به شکل مراقبت داخلی توسط اعضای خانواده خود نگهداری شوند. برای تحقق این موضوع بهزیستی تلاش می‌کند با ارائه کمک هزینه معیشت، برقراری پوشش بیمه در صورت نداشتن بیمه، پرداخت هزینه فیزیوتراپی و گفتار درمانی تا 10 جلسه و همچنین ارائه رایگان وسایل کمک درمانی خانواده این افراد را یاری کند.
نوع دیگر از مراقبت اما مراقبت خارجی است که بهزیستی سعی می‌کند خانواده سالمند را برای پرداخت کمک هزینه مراقب دوره دیده کمک کند. این مراقبین به‌طور مرتب به سالمندان نیازمند، رسیدگی می‌کنند و در صورت نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی شرایط ویزیت در منزل را مهیا می‌کند. وی تأکید می‌کند: در این میان ممکن است که درصدی هم نیازمند نگهداری در مراکز شبانه روزی باشند. این افراد که معمولاً خانواده مؤثر ندارند تحت پوشش خدمات بهزیستی قرار می‌گیرند. اما آنچه مهم است این است که در این زمینه نیازمند آموزش لازم به خانواده‌ها و سالمندان هستیم.
