به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فرهیختگان، با وجود اینکه در سال گذشته و از ابتدای امسال تاکنون مساله حذف کنکور سراسری یکی از پرتکرار‌ترین بحث‌های وزارت علوم، سازمان سنجش، کمیسیون آموزش مجلس و وزارت آموزش‌وپرورش بوده است، اما درنهایت مشخص شد با همه این تاکیدها و اعمال بند و تبصره‌های مختلف این روند حذف کنکور نه‌چندان با موفقیت روبه‌رو نبود بلکه حتی نسبت به سال گذشته نیز افزایش داشته است. برای بررسی دلایل این افزایش تعداد داوطلبان و عدم‌نتیجه مثبت قوانین حذف کنکور باید همه جوانب آن را اعم از مسائل اجتماعی، بحران‌های اقتصادی، وضعیت فرهنگی و حتی مساله نظام‌وظیفه و سربازی را در آن لحاظ کرد.
1- مشکلات و دشواری‌های سربازی
برابر ماده ۱۰ قانون خدمت وظیفه عمومی انجام یک‌سری امور و ارائه یک‌سری تسهیلات به مشمولان غایب سربازی ممنوع است و آنها تا زمانی که وضعیت خدمتی خود را مشخص نکرده و مدارکی مبنی‌بر تعیین‌تکلیف آن ارائه نکرده باشند، نمی‌توانند از این تسهیلات بهره‌مند شوند. بسیاری از داوطلبان پسر که برای فرار از سربازی و استفاده از این تسهیلات به دانشگاه‌ها رو آورده‌اند، امسال نیز همین رویه را در پیش گرفته‌اند.
از طرفی دیگر آن‌طور که موسی کمالی، رئیس اداره نیروی انسانی مشمولان وظیفه عمومی ستادکل نیروهای مسلح می‌گوید: «با توجه به کاهش موالید، گسترش دانشگاه‌ها و افزایش کسر خدمت‌ها، تعداد سربازان جوابگوی نیازهای نیروهای مسلح نیست و ستادکل نیروهای مسلح اصرار بر حذف طرح خرید غیبت سربازی داشت و در سال ۹۸ این طرح اجرا نخواهد شد؛ البته مساله بخشش غیبت‌های مکرر مشمولان در سنوات گذشته نیز باعث شده داوطلبان پسر چندان رغبتی به سربازی رفتن نداشته باشند.»
در این رابطه کمالی ادامه می‌دهد: «در گذشته طی چندین مرحله اضافه‌خدمت‌های ناشی از غیبت سربازان بخشیده شده بود، اما دیگر خبری از چنین بخشودگی‌ها و تسهیلات نخواهد بود و بخشودگی اضافه‌خدمت‌های ناشی از غیبت، دیگر تکرار نخواهد شد.» از آن‌طرف مشمولان به خاطر همین بخشش‌ها از معافیت موقت دانشجویی نیز استفاده نمی‌کردند و در بازار آزاد مشغول فعالیت اقتصادی می‌شدند. بنابراین همین مساله باعث شد که بسیاری از داوطلبان پسر که پیش از این درصدد خرید خدمت یا استفاده از بخشش‌های غیبت بودند، یکباره برای ورود به دانشگاه ثبت‌نام کنند.
۲- افزایش قیمت دلار و کنکور
نوروز سال 97 ارز و دلار دچار یک نابسامانی شدید شد، این مساله در تمام طول سال تحصیلی 98-97 بر زندگی دانشجویان ایرانی که برای تحصیل به خارج از کشور رفته بودند، تاثیر گذاشت.
همین افزایش نرخ دلار نه‌تنها زندگی مردم داخل کشور را مختل کرده بلکه زندگی بسیاری ازجمله دانشجویان ایرانی مشغول تحصیل در دانشگاه‌های کشورهای خارجی را نیز دچار مشکل کرده است و آنها نگران تامین شهریه و هزینه‌های زندگی خود شدهاند تا جایی که خانواده‌هایشان بارها مقابل بانک مرکزی دست به تجمع زده‌اند.
با این حال، به‌رغم اینکه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نهم شهریور 1396 در اطلاعیه‌ای از پرداخت ارز دانشجویی بابت نیمسال اول تحصیلی ۲۰۱۸ میلادی خبر داد، اما به‌طور مثال شمار دانشجویان ایرانی مقیم چین که حدود هزار و 400 نفر اعلام شده بود، همگی نتوانسته بودند به این ارز دست پیدا کنند، این نکته را ایرنا در گفت‌وگویی با یک فرد ایرانی-که در چین تحصیل می‌کرد- نیز تایید کرده است. براساس مشاهدات عینی همان زمان، خانواده‌های بسیاری از دانشجویان که در خارج از کشور تحصیل می‌کردند در بازار آزاد داخل کشور برای فرزندان خود با مشکلات و مشقت ارز را به نرخ‌های مختلف و بعضا به قیمت بالا تهیه و برای آنان ارسال می‌کردند که در این میان حتی برخی از این دانشجویان مجبور به انصراف از تحصیل شدند.
از سویی دیگر این نوسانات ارزی باعث شد بسیاری از دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان که تصمیم داشتند برای ادامه تحصیل یکی از کشورهای اروپایی، آسیایی یا حتی آمریکایی را انتخاب کنند، تجدیدنظر کرده و دوباره در کنکور سراسری سال 98 شرکت کنند.
۳- تعطیلی غیرانتفاعی‌ها
وجود دانشگاه‌های زیاد در کشور که بدون کنکور پذیرش می‌کردند، یکی دیگر از دلایلی بود که استقبال از شرکت در کنکور سراسری را کم کرده بود، اما این رویه سال گذشته مورد تهاجم وزارت علوم قرار گرفت.
فرزانه شمیرانی، مدیرکل دفتر آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی وزارت علوم، درباره وضعیت مراکز دانشگاهی غیرانتفاعی می‌گوید: «ما باید به سمت موسسات آموزش عالی باکیفیت حرکت کنیم؛ بر همین اساس آیین‌نامه ادغام دانشگاه‌ها را در دست تهیه داریم که مراحل آخر خود را سپری می‌کند. این آیین‌نامه هم به خواست خود موسسات تهیه شده است، داوطلبانی وجود دارند که تقاضا می‌کنند موسسه‌شان با موسسات دیگر ادغام شود که این از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه است و از نظر کیفی هم ارتقا می‌یابند. همچنین در حوزه ادغام دانشگاه‌ها شرایط ویژه و امتیازاتی هم برای دانشگاه‌ها در نظر گرفته‌ایم. سیاست وزارتخانه انحلال موسسات نیست و تنها حدود ۵۰ موسسه‌ای که طی پنج سال اخیر به کمیسیون ماده ۹ رفته‌اند، منحل شدهاند. همچنین به ۷۰ موسسه که اقدامات ثبت خود را انجام نداده بودند، فرصت داده شده کارهای رسمی خود را انجام دهند.»
بر همین اساس سال گذشته سطح‌بندی دانشگاه‌ها و موسسات غیرانتفاعی از سوی وزارت علوم انجام شد و تعدادی از دانشگاه‌های غیرانتفاعی با ممنوعیت توسعه، قطع وضعیت پذیرش دانشجو و بررسی امکان انحلال روبه‌رو شدند.
براساس آمار اتحادیه دانشگاه‌های غیرانتفاعی از مجموع ۳۵۸ موسسه و دانشگاه غیرانتفاعی، ۲۶۹ موسسه در پنج رده سطح‌بندی وزارت علوم قرار گرفتند که براین اساس ۴۷ موسسه و دانشگاه غیرانتفاعی سطح یک، ۷۸ دانشگاه و موسسه غیرانتفاعی در سطح دو، ۸۱ موسسه و دانشگاه غیرانتفاعی در سطح سه، ۵۱ موسسه و دانشگاه غیرانتفاعی در سطح چهار و ۱۲ موسسه و دانشگاه غیرانتفاعی در سطح پنج قرار گرفتند.
آن‌طور که این اتحادیه اعلام کرد موسسات و دانشگاه‌هایی که در سطح پنج قرار گرفته‌اند، ممنوعیت توسعه همراه با قطع وضعیت پذیرش دارند که انحلال آنها در دستور کار قرار گرفته است.
4 - افزایش شهریه و تورم
بسیاری از داوطلبان که قصد و زمان کافی برای مطالعه دروس نداشتند در یکی از دانشگاه‌های بدون کنکور ثبت‌نام می‌کردند و بدون دغدغه و استرس کنکور وارد دانشگاه می‌شدند.
سیل مخرب گرانی، تورم، بیکاری باعث شد آن‌دسته از داوطلبان که قصد ورود بدون کنکور به یکی از دانشگاه‌های غیردولتی را داشتند نتوانند از پس پرداخت شهریه‌های این دانشگاه برآیند، درنتیجه تصمیم‌شان را تغییر دادند و برای شرکت در کنکور سراسری نام‌نویسی کردند که همین نکته یکی دیگر از دلایل افزایش آمار ثبت‌نام‌کنندگان در کنکور سراسری سال 98 نسبت به سال 97 بود.
البته این دانشگاه‌ها نیز چاره‌ای جز بالابردن شهریه نداشتند، استدلال‌هایی را که مطرح می‌شد تقریبا می‌توان در زندگی روزمره افراد جامعه مشاهده کرد، استدلال‌هایی مانند گرانی خوراک و پوشاک، گرانی قبوض مختلف رفاهی، افزایش حقوق کارمندان و کارگران و به‌تبع آن افزایش حقوق کارکنان و اعضای هیات‌علمی دانشگاه و شرایط کاری نامناسب در بازار.
۵- نبود اشتغال
معمولا زمانی که یکی از افراد خانواده موفق به اخذ مدرک دیپلم می‌شد با این عبارت «دیگر از ادامه تحصیل انصراف بده و به اشتغال بپرداز» روبه‌رو می‌شد. این تجربه برای خانواده‌هایی که پدر یک شغل فنی یا آزاد داشت، بسیار اتفاق افتاده است. اما در شرایط فعلی کشور افرادی که موفق می‌شوند مدرک دیپلم خود را دریافت کنند، چندان امید ندارند که با این مدرک بتوانند به اشتغال بپردازند یا اینکه دیگر به آن صورت شغل پدری یا خانوادگی وجود ندارد که فرد بتواند پس از گذراندن دوران مدرسه و دبیرستان دانشگاه را انتخاب نکند و مستقیم وارد بازار کار شود، بنابراین داوطلبان پسر برای فرار از سربازی و داوطلبان دختر نیز برای بیکار نماندن در خانه به حضور در دانشگاه روی آورده‌اند.
البته معمولا بسیاری از داوطلبان موافق حضور در دانشگاه‌ها بر این عقیده‌اند که به دلیل شرایط خاص کشور در طول چهار یا پنج سالی که در دانشگاه تحصیل می‌کنند، ممکن است تغییراتی در ساختار اقتصادی یا اشتغالی کشور به وجود بیاید که در آن زمان داشتن مدرک کارشناسی یا کارشناسی‌ارشد برای اشتغال این افراد مناسب باشد، یعنی اگر بخواهیم روشن‌تر این قاعده را بیان کنیم باید از خرید زمان برای رسیدن به موفقیت برای این‌دسته از داوطلبان استفاده کنیم، این یکی دیگر از دلایل افزایش تعداد ثبت‌نامی‌های کنکور سراسری امسال بود.
6 - آخرین سال نظام قدیمی‌ها
دانش‌آموزان نظام جدید که از سال 91 وارد روند آموزشی شدهاند، حالا به آخرین سال تحصیلی خود و به غول کنکور رسیده‌اند. هرچند برای این دانش‌آموزان نحوه سوالات و چگونگی کنکور با توجه به آنکه اولین سال برگزاری کنکور سراسری براساس نظام جدید است، جای سوال دارد و شاید نگرانی‌هایی را برای اولین کنکوری‌های نظام جدید به وجود آورده باشد، اما گروهی دیگر نیز که داوطلبان نظام قدیم محسوب می‌شوند از حذف کنکور براساس دروس نظام قدیم نگران هستند.
کنکور سال 98 یک تفاوت اساسی با کنکور‌های سال‌های گذشته دارد. در این آزمون پس از گذشت 15 سال به دلیل شرکت دانش‌آموزان نظام قدیم و نظام جدید به‌عنوان داوطلبان کنکور98، این آزمون به صورت تفکیک‌شده برای هرکدام از داوطلبان برگزار می‌شود. اما نگرانی دانش‌آموزان نظام قدیم یا همان پنج، سه، چهاری‌ها از آنجا آغاز شد که رئیس سازمان سنجش آموزش کشور در گفت‌وگویی اعلام کرد که کنکور سال 98 آخرین کنکوری است که داوطلبان می‌توانند به صورت مجزا و در دو قالب نظام قدیم و نظام جدید شرکت کنند و کنکور 99 تنها با استفاده از منابع نظام جدید برگزار خواهد شد. این مطلب می‌تواند اهمیت کنکور 98 را چندبرابر کند، چراکه اگر داوطلب نظام قدیم نتواند در این آزمون به رتبه دلخواه خود دست یابد، باید برای سال دیگر منابع جدیدی را مطالعه کند که کار این داوطلبان را سخت‌تر خواهد کرد. همین نکته باعث شده است که داوطلبان نظام قدیم که تا پیش از این نتوانسته بودند به وسیله کنکور سراسری وارد دانشگاه شوند برای آخرین‌بار شانس خود را امتحان کنند و آخرین تست‌زنی نظام قدیم را نیز تجربه کنند.
تغییرات اخیر آموزشی اولین تغییرات نبوده است و احتمالا آخرین تغییرات هم نخواهد بود. اواخر دهه 70 نظام آموزشی کشور «ترمی- واحدی» بود و اوایل دهه 80 به نظام «سالی- واحدی» تغییر کرد. این تغییرات موجب شد سازمان سنجش از سال 81 تا 83، یعنی به مدت سه سال آزمون کنکور را به صورت جداگانه برگزار کند. اما طبق گفته رئیس سازمان سنجش طی تغییرات اخیر آموزشی، آزمون سراسری تنها یک‌بار و در سال 98 به صورت جداگانه برگزار می‌شود. شاید لازم به ذکر نباشد که بسیاری از داوطلبان به دنبال کسب رتبه دلخواه ترجیح می‌دهند یک یا دو سال را در پشت کنکور بگذرانند تا به رتبه دلخواه خود برسند. اما این تصمیم تنها یک سال به این داوطلبان فرصت می‌دهد تا با منابعی که در دبیرستان مطالعه کرده‌اند، آزمون دهند و درصورت تمایل به شرکت در آزمون 99 باید منابع جدیدی را مطالعه کنند که می‌تواند برای این داوطلبان به معنای یک‌قدم به عقب باشد.
