به گزارش اقتصادآنلاین، آرمان نوشت: ساعت از 9 صبح بالا می‌آید. از سید خندان با اتوبوس‌های سبز رنگ بی‌آرتی به سمت خیابان ولی‌عصر حرکت می‌کنم. صدای رادیوی فضای اتوبوس را در نوردیده و راننده هم گه‌گاه پیاز داغ اخبارش را زیاد میکند. با خودش تحلیل می‌رود:«ببین! اگر رئیس جمهور ایران بودم، به همه کشورهای دنیا دست دوستی می‌دادم. با زبان ادب و احترام با همه کشورها صحبت می‌کردم. دعوت‌شان می‌کردم به ایران. چهره دوستانه ایران را به همه دنیا نشان می‌دادم. اما شما ببینید این ایران هراسی از کجا می‌آید؟این آقا(ترامپ) چرا این قدر علیه ایران حرف می‌زند؟»
اپیزود اول؛ خیابان
ابتدای خیابان مطهری پیاده می‌شوم به سمت هفت‌تیر. سر صحبت را با راننده تاکسی باز می‌کنم: «از صبح تا شب هر کسی سوار تاکسی می‌شود، از وضعیت کشور گلایه دارند، اما وقتی دولت یک درخواستی از مردم میکند، همه لبیک می‌گویند. ما نمی‌دانیم کدام رفتار درست است. جهانبخش 40 ساله توضیح می‌دهد:«البته وضعیت کشور هم بی‌تاثیر نیست. از نظر اقتصادی هم دخل و خرج مردم باهم جور درنمی‌آید. من خودم هم سرگردانم. 20 سال پیش روزی دو ساعت با تاکسی کار می‌کردم، تامین می‌شدم، اما حالا این دو ساعت گاهی وقت‌ها تا 20 ساعت طول می‌کشد. همه اینها درست که مشکلات اقتصادی است، اما ریشه در مسائل سیاسی کشور دارد. در مملکت اسلامی همه باید یکسان باشند. مردم 40 سال است ایستاده‌اند، اما تحمل شرایط سخت است.»
راه مسئولان انگار جداست!
مریم، 35 ساله با تایید حرف‌های راننده وارد بحث می‌شود: مساله این است که راه مسئولان ما از مردم جداست. ما بیرون گود هستیم، آنها داخل گود هستند. آنها یک وقتی بالاتر هستند و بیشتر از ما می‌بینند و ما پایین‌تر هستیم و برد دیدمان کمتر. اگر قرار بود کشور با این سیاست‌ها پیشرفت کند، پس چرا پس از چهار دهه، حال اقتصاد کشور خوب نیست. معلوم است باید در سیاست‌گذاری‌ها اصلاحاتی را اعمال کرد. تازه وقتی تحریم شدیم دیدند که ما «چوب بستنی» هم گاه از چین وارد می کنیم. محمود،50 ساله در صندلی جلوی تاکسی نشسته، سرش می‌چرخاند به عقب. حرف‌های مریم را تکمیل میکند و با نگاهی به راننده تاکسی می‌گوید: باید مردم یاد بگیرند که خواسته‌های‌شان را از دولت چطور طلب کنند. زمانی وضعیت بهتر خواهد شد که مردم بتوانند از دولت مطالبه درستی داشته باشند. راحت با مسئولان حرف بزنند. مردم اگر آگاه باشند، سد راه اشتباهات مسئولان می‌شوند. دیگر کسی نمی‌تواند اختلاس کند. بنده یک ورود ممنوع که بروم سریع برگ جریمه‌ام می‌آید، اما نمی‌دانم که چرا با این مفسدان برخورد سریع تر و قوی‌تر نمی‌کنند که این نوکیسه‌های تازه به دوران رسیده بفهمند که عاقبت‌شان این است. هرچند جامعه ما بر عکس شده است و هرکسی نان حلال می‌خورد در آسایش نیست.
مردم را قربانی نکنیم
میدان هفت‌تیر مثل همیشه شلوغ است. حسین، 29ساله گوشه میدان نشسته. زانوهایش را بغل گرفته و چانه‌اش را روی آنها نهاده است: بیکاری آقا! بیکاری! وضع خوب نیست. احزاب سیاسی با هم کنار نمی‌آیند. نمی‌دانند که وقتی متحد نباشند وضعیت سیاسی و به تبع آن وضعیت اقتصادی به هم می‌ریزد و دودش در چشم مردم فرومی‌رود. همه جای دنیا احزاب با هم رقابت دارند، اما مردم را درگیر نمی‌کنند. همه مسئولان هم می‌دانند چکار باید کنند که وضع خوب شود، اما با هم متحد نیستند. به‌جای اینکه به داد مردم برسند، بیشتر با هم درگیر هستند. مردم را قربانی جناح بازی نکنند. به این میدان نگاه کن! همه تهران تاکسیرانی شده. این دانشجو ادامه می‌دهد: کشور ثروتمندی داریم، اما مشکل مدیریت منابع است. مسئولان به‌دنبال منافع احزاب هستند تا مردم. چرا باید این‌قدر امکان و اختیار دست یک مسئول باشد که بتواند به راحتی اختلاس کند؟ اختلاس هیچ وقت یک نفره نیست. حتما یک مجموعه است.
اپیزود دوم؛ بازار
دقایقی را به سمت میدان ولی‌عصر پیاده‌روی می‌کنم. همراه تاکسی‌های سبز و زرد هفت تیر از بالای پل کریمخان می‌گذرم. ولی‌عصر از جهات گوناگون محیطی مشخصا پیشرفته است؛ مستقیم بودن خیابان، طول و عرض مناسب و سنگ‌فرش و جدول‌های منظم، سینماها و آمفی‌تئاترها، موزه‌ها و گالری‌ها، کافه‌ها، ویترین‌های نمایش، غوغای سرسام‌آور برندهای خارجی، هویت بین‌المللی و حضور طبقات اجتماعی مختلف در آن. همه این موارد ولی عصر را جدای از خیابان به یک بازار تبدیل کرده است. «بازار به‌شدت کساد است. مخصوصا صنف فرش که بورس کار ماست. حالا در طول سال در بعضی از ماه‌ها قوت می‌گیرد. حتی در سرای ابریشم هم که مرکز بازار فرش است. هر سال این موقع غلغله بوده نسبت به سال‌های قبل اما در حال حاضر اصلا بازاری ندارد و روزهای پنجشنبه و جمعه که مردم صف می‌کشیدند تا وارد بازار شوند، حالا هیچ خبری نیست.» این بخشی از صحبت‌های رضا، 29ساله و فروشنده فرش است.
نقدینگی در دست مردم کاهش یافته
رضا در توضیحی بیشتر می‌گوید: یکی از علت‌ها این است که پول در دست مردم اندک است. حقوق ماهانه عقب افتاده و از پرداخت عیدی خبری نیست. بازارها خلوت است و حتی می‌توانم بگویم که این مشتری‌های امروز هم، مشتری‌های مربوط فروردین این صنف باشد. در حالی که کاسبی و فروش ما برمی‌گردد به قدرت خرید مردم. وقتی خرج و مخارج به قدری بالا رفته که مردم به‌سختی از برآورد کردن نیازهای روزمره‌شان مانده‌اند، خریدن فرش جزو خریدهای تجملی به حساب می‌آید. حالا فرش زیر پا نو نباشد، گرسنه که نمی‌مانند. اوضاع روز به روز بدتر می‌شود. البته این را هم بگویم که دلار گران شده و ارزش پول هم پایین آمده که این هم بی‌تاثیر نیست. برای مثال نخ‌هایی که وارد می‌کنیم، روی گران شدن تولیدات ما تاثیر دارد. معصومه، 47 ساله خرده فروش است: چاله چوله‌های مردم زیاده شده خرید لباس اولویت دوم آنهاست. شما راسته ما را نگاه کنید. از پایین خیابان ولی‌عصر تا بالا همه دست‌فروش شده‌اند. مردم هم دنبال این هستند که یک جنس را با دو هزار تومان ارزان‌تر بخرند. امیرحسین، 40 ساله می‌گوید: شما نگاه کنید چهار طرف تهران نمایشگاه زدند و فروشنده‌ها جنس‌های روی دست مانده‌شان را به نمایشگاه می‌برند و به مردم می‌فروشند. خودم قبلا تولید کننده کفش بودم. الان دبه 18لیتری چسب کفش 98هزار تومان بود، الان شده 210هزار تومان. «زیره خام» از جفتی دو هزار تومان حالا شده 18هزار تومان. مسلم است که این گرانی قیمت کفش را چند برابر میکند و مردم نمی‌خرند. رکود اقتصادی مغازه‌ها را خلوت کرده است. چند سال پیش تا این وقت از سال، روزانه صد قلم کفش فروش داشتم، اما الان از صبح تا ظهر 10 قلم هم نفروختم. حساب کردم به‌خاطر کسادی بازار امسال نزدیک 90میلیون تومان ضرر کردم.
گرانی اولویت ما را به هم ریخته است
با مترو میدان ولی‌عصر به بازار بزرگ تهران؛ جایی که معروف به قلب اقتصاد کشور است، می‌روم. در همهمه و هیاهوی پیاده‌روهایش‌گم می‌شوم. بازار تهران، مجموعه‌ای از عمده فروش‌ها، خرده فروش‌ها، انبارهای کالا، کارگاه‌های تولیدی و... است. وحید 35ساله از صنف آجیل فروشان است: در صنف آجیل فروشان گرانی و افزایش قیمت در یک سال گذشته سرسام‌آور است و به نسبت سال گذشته فروش‌مان خیلی کم شده است. بادام هندی سال گذشته 72هزار تومان بود، اما حالا 120هزار تومان است. جنس خوب در بازار نیست و مردم قدرت خرید ندارند.
اپیزود سوم؛ گرانی
در همهمه جمعیت پیاده‌روها یک نگاه جمعی نهفته است، وقتی در انبوه مردم غوطه‌ور می‌شوی. در همان حال پرسه‌زنی در بازار تهران به ارزیابی این گرانی و تاثیرش بر زندگی و اولویت‌های مردم می‌پردازم: مثل اکثر مردم گرانی توان خرید من را هم محدود کرده است. این مساله باعث شده که ما برنامه‌ای را در نظر بگیریم و اولویت‌های خریدمان را در آن مشخص کنیم و برای اولویت‌ها هزینه کنیم. مریم، 35 ساله شهروندی است که لب به گلایه می‌گشاید و ادامه می‌دهد: اگر پول‌مان اضافه آمد در مراحل بعد خریدهای رفاهی و آموزشی بچه‌ها را تامین می‌کنیم. توان خریدمان هم نسبت به سال پیش افت خیلی خیلی شدیدی کرده است. درآمد تکان نخورده، اما هزینه‌ها چندین برابر شده است. سوبسیدهای دولت کمتر شده است. به ویِِژه در مصرف انرژی برای مثال آب، گاز و برق همه تورم‌زا بوده‌اند. حتی هزینه‌های خدماتی شهرداری هم دو برابر شده است. در نتیجه به مسائل رفاهی و آموزشی نمی‌توانیم توجه کنیم. گرانی اولویت ما را به هم ریخته است. حسین 58 ساله از زاویه تاریخی به قضیه نگاه میکند و می‌گوید: اگر بخواهیم امسال را با سال گذشته یا حتی این دهه را با دهه گذشته یا نه قبل از انقلاب را با بعد از انقلاب مقایسه کنیم، نتایج متفاوتی می‌گیریم. برای مثال بعد از انقلاب وضعیت بهتر از قبل از انقلاب بود. آن موقع در بعضی از مناطق کشور مردم چیزی برای خوردن نداشتند و به‌سختی زندگی می‌کردند، اما حالا می‌بینید وضع نسبی مردم بد نیست. خیلی از مردم خانه خریدند و سر و سامان گرفتند. حالا اگر دهه‌های بعد از انقلاب را مقایسه کنیم باز رو به رشد بوده است. هرچند در این دهه، یعنی دهه90 سال به سال گرانی بوده است که این هم نتیجه سیاست‌های نادرست اقتصادی و سیاسی دوره‌های پیش است. از سوی دیگر کنترلی بر بازار نیست و دولت هم وضعیت را رها کرده است. پروانه 50ساله حوصله صحبت کردن ندارد: وقتی گرانی حاکم باشد، مسلما از خیلی چیزها باید بگذریم، اما با توجه به تجربه زیست خودم، باید بگویم که تعادل هزینه‌ها و درآمد امسال خانواده ما حفظ شده و تغییر آنچنانی نکرده است. هرچند در کل بخواهم بگویم گرانی سفره ما را هم کوچک‌تر کرده است و تاثیر منفی‌اش را روی زندگی‌مان گذاشته است. برای مثال چون پول کافی نداشتیم هیچ وقت نتوانستیم مسافرت مناسب برویم.
اپیزود چهارم: مروری بر سال 96
سال 96 تمام شد و 97 از نصف گذشته است و در این میان وضعیت زندگی مردم با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده است. هرچند با این همه پستی و بلندی‌ها مردم چه می‌خواهند و چه می‌گویند؟ مجید، 33 ساله معتقد است: سال96 اعتراض‌های دی را داشتیم که در راستای مطالبات به‌ویژه اقتصادی، صورت گرفت. البته مطالبات دیگری هم مطرح شد. حاشیه‌هایی که دیده نمی‌شدند، وارد متن شدند. اقشاری که هیچ سخنگویی در سازمان رسمی سیاسی نداشتند، آمدند خودشان را نشان دادند. با این حال این اعترض‌ها بازخوردی در نهاد سیاست نداشت. نهادهای سیاسی گفتند که ما حق اعتراض را به رسمیت می‌شناسیم، اما در عمل رسما کاری اساسی پیش نمی‌برند. این شهروند توضیح می‌دهد: به لحاظ اقتصادی هیچ اتفاقی نمی‌افتد، چون عملا برنامه مدونی برای افزایش درصد اشتغال، از بین رفتن رکود و افزایش درآمدها درست تهیه نشده و در مسئولان اراده‌ای برای اصلاح زود هنگام مشکلات دیده نمی شود و این ناامیدی می‌آورد. البته در این ناامیدی گروه‌های اجتماعی با پایگاه مردمی قابل اعتنا هستند که همچنان سعی می‌کنند، این امید را برای سال‌های بعد و انتخابات بعدی و آینده نگهدارند.
تجربه آزمون وخطا
علی، 60 ساله بر این باور است: سیاست از اقتصاد جدا نیست. سیاست از فرهنگ جدا نیست. فرهنگ از آموزش جدا نیست. وقتی آموزش فروپاشیده است، چکار باید کرد؟ چندین هزار دکتر تحویل جامعه دادیم، هم بیکار. وعده‌های دولت هم که در چهار سال گذشته روی زمین مانده است. سالهاست داریم با تجربه آزمون و خطا پیش می‌بریم. او ادامه می‌دهد: ما سواد تاریخی نداریم. ما مشکل شناخت‌شناسی داریم. سال97 از نظر اقتصادی بدتر از سال96 است. چرا کسی در کشور سرمایه‌گذاری نمی‌کند؟ چون اعتمادی که باید باشد نیست. سمیرا 16ساله هم می‌گوید: سال96 اتفاقاتی افتاد که مردم ایران را تحت تاثیر قرار داد. سال سختی بود، اما می‌دانم و امیدوارم هستم که این روزها نخواهد ماند، این به اتخاذ سیاست‌هایی برمی‌گردد که مسئولان کشور در این روزهای پر از دلشوره و نگرانی اعمال می‌کنند.
