سخت‌گیری در ترددهای مرزی، به خصوص مرزهای زمینی همجوار با سه کشور عراق و افغانستان و پاکستان (که به دلیل ضعف شدید نظام بهداشتی و مراقبت‌های فردی و همسایگی با هند و بنگلادش، پنج ضلعی کانون وبا را در منطقه خاورمیانه و مدیترانه شرقی تشکیل داده‌اند) و برگزاری کارگاه‌های کشوری و منطقه‌ای برای مراقبان بهداشتی شهری و روستایی از جمله این اقدامات بوده اما تاکیدات جدی مسوولان وزارت بهداشت در حاشیه این اقدامات، خطاب به شهروندان است. شهروندانی که با نادیده گرفتن اصول بسیار ساده اما تاثیرگذار در خدشه‌دار شدن بهداشت فردی و عمومی، می‌توانند خود و اطرافیان‌شان را در معرض ابتلا به این بیماری قرار دهند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد ، بابک عشرتی، مدیر گروه بیماری‌های منتقله از آب و غذای مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت که خبر می‌دهد کل موارد گزارش شده وبا در کشور در سال ٩٥، ٥ مورد بوده، در رتبه‌بندی سهم آب، مواد غذایی و رعایت بهداشت فردی به عنوان سه عامل موثر در ابتلا به وبا، می‌گوید که اغلب طغیان‌های بیماری‌های منتقله از آب و غذا، ناشی از رعایت نشدن اصول بهداشتی در تامین، تهیه و توزیع مواد غذایی و غذای آماده بوده و آلودگی آب و رعایت نکردن بهداشت فردی در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند و می‌افزاید: «وبا یکی از شاخه‌های گروه بیماری‌های منتقله از آب و غذاست و البته بیماری عجیبی هم نیست. یک بیماری اسهالی است که پیشگیری از آن بسیار آسان است و درمان دشواری هم ندارد اما نادیده گرفتن اصول پیشگیری و درمان، می‌تواند بیمار را تا مرز مرگ هم پیش ببرد.»
عشرتی می‌افزاید: «با توجه به اینکه اوج شیوع وبا، فصل گرما و ناشی از بالا بودن احتمال فساد مواد غذایی است، تاکید می‌کنیم که مردم در هنگام سفر یا در تفرجگاه‌ها، از استفاده آب‌های سطحی یا آب شرب غیرمطمئن خودداری کنند. بهداشت فردی را رعایت کنند. پیش از صرف غذا و پس از استفاده از سرویس بهداشتی، دست‌های‌شان را شست‌و‌شو داده و برای مصرف شرب، از آبی استفاده کنند که نسبت به سلامت آن اطمینان دارند. آب لوله‌کشی پیشنهاد اول ما است اما اگر به آب لوله‌کشی دسترسی ندارند، آب‌های بسته‌بندی در بطری‌های کارخانه‌ای و مجاز را مصرف کنند و در غیر این صورت، آب را جوشانده و پس از سرد شدن، مصرف کنند. در مواقع ضروری هم، استفاده از قرص‌های کلر برای ضدعفونی آب و طبق دستورالعمل رایج، می‌تواند خطر ابتلا را به صفر برساند. پیشگیری از انتقال وبا از طریق مصرف میوه و سبزی برای ما بسیار مهم است و تاکید می‌کنیم که مصرف میوه و سبزیجات خام، حتما و حتما پس از شست‌و‌شوی مناسب و ضدعفونی کردن سبزیجات باشد. پرهیز از مصرف غذای پخته یا چرب به شکل سرد و گرم نشده، تاکید دیگری است که می‌تواند در مصونیت از ابتلا به وبا بسیار موثر باشد. برای خرید مواد غذایی فرآوری شده، صرفا از محصولات بسته‌بندی استفاده شود و توجه به تاریخ تولید و انقضا و مجوز تولید محصول، ضروری است اما در صورت تهیه غذا از رستوران، ضروری است که کارت معاینات دوره‌ای و سلامت پرسنل رستوران، با تاریخ روز و در معرض دید مشتریان نصب شده باشد.»
ایران هم می‌تواند به کانون وبا تبدیل شود
زمینه ابتلا به وبا در ایران فراوان است. گزارش‌هایی که بازرسان وزارت بهداشت از مراکز غیر بهداشتی تهیه و توزیع غذا تهیه می‌کنند و موارد پلمب رستوران‌هایی که از مواد غذایی فاسد و تاریخ گذشته برای طبخ غذا استفاده کرده‌اند، کم نیست. هرچند این گزارش‌ها و موارد پلمب و اعمال قانون، بخش اندکی از تخلفات دست‌اندرکاران صنعت غذاست و بخش عمده‌ای از تخلفات، به دلیل تعداد ناکافی بازرسان دانشگاه‌های علوم پزشکی و بی‌اطلاعی شهروندان از نوع تخلف، اغلب گزارش و ثبت نمی‌شود. دست‌اندرکاران صنعت غذا در ایران، به خوبی متوجه شده‌اند که ایرانی‌ها، بیش از آنکه به بطن و ماهیت یک اتفاق یا پدیده اهمیت بدهند، به چهره ظاهری توجه می‌کنند. رسانه ملی طی یک سال گذشته، گزارش‌های متعددی داشته از پلمب رستوران‌هایی با نام و رسم خوش آب و رنگ و چیدمان به روز و مدرن که در دخمه‌های پنهان و دور از انظار، با آلوده‌ترین روش‌های ممکن، به طبخ و تولید غذا مشغول بوده‌اند. رعایت بهداشت فردی هم از مقولات نه چندان دلخواه ایرانی‌هاست. اگر گرانی قیمت محصولات شوینده و آب بها طی دهه گذشته را از دلایل تاثیرگذار بر نادیده گرفتن بهداشت فردی بدانیم، پیش از آن هم همه ما به عنوان شهروند در فصول گرم و سرد سال، شکوه‌هایی داشته و شنیده‌ایم از بوی ناخوشایند همکاران و همسفران مترو و اتوبوس و تاکسی و رهگذران خیابان که نادیده گرفتن اصل ساده‌ای مانند استحمام یا تعویض لباس‌های مستعد جذب آلودگی، می‌تواند دامنه گسترده‌ای تا رعایت بهداشت فردی داشته باشد. اگر برخی اماکن عمومی (مانند برخی مراکز خرید یا برخی سینماها و هتل‌ها) در پایتخت به دلیل تردد اقشار مرفه، نسبت به استخدام نیروهای خدماتی برای پاکیزه نگاه داشتن سرویس‌های بهداشتی عمومی اقدام کرده‌اند، یکی از گلایه‌های دایمی مسافران داخلی و خارجی، آلودگی نفرت‌آور سرویس‌های بهداشتی عمومی در مناطق جنوبی پایتخت، جاده‌ها و ترددگاه‌های بین شهری و شهرستان‌هاست. نادیده گرفتن ضرورت نظافت سرویس‌های بهداشتی عمومی در ایران، گذشته از آنکه تاثیر مهم و مستقیم در کاهش گردشگران خارجی داشته، از دلایل مهم و بسیار تاثیرگذار در شیوع بیماری‌های اسهالی (از جمله وبا) به شمار می‌رود.
نسبت به نوع بیماری نگران نباشید
وبای شایع در ایران، به‌طور معمول از نوع «التور» است. عامل اینگونه از وبا هم مانند سایر گونه‌ها، از خانواده باکتری ویبریو کلراست، اما التور ضمن آنکه علایم خفیف‌تری داشته و به همین سبب به «شبه‌وبا» موسوم است، در مقایسه با سایر اشکال بیماری، قدرت بیشتری برای بومی شدن دارد چنانکه امروز هم، وبا در ایران به صورت یک بیماری بومی با وقفه‌های اپیدمی ٥ الی ٧ ساله درآمده است.
عشرتی که دلایل دیگری همچون شرایط آب و هوایی و میزان ابتلا و نوع شیوع بیماری در کشورهای همسایه و کانون‌های همه‌گیری را، در اپیدمی گونه خاصی از وبا در ایران موثر می‌داند، در توضیح اقدامات پیشگیرانه برای اپیدمی بیماری می‌افزاید: «مراقبت سندرومی - علامتی را در تمام مرزها به اجرا درآورده‌ایم و این طرح که جایگزین طرح قدیمی قرنطینه است، در مرزهای زمینی با شدت بیشتری در حال اجراست. تمام ترددهای مرزی باید از نظر وجود ١٤ علامت بیماری‌زا کنترل شود و همکاران ما درصورت مواجهه با تردد مرزی مبتلایان اسهال، زردی، مسمومیت، اسهال خونی، تب خونریزی‌دهنده، بثورات جلدی و سرفه مزمن، موارد را پیگیری و گزارش می‌کنند. با توجه به همان وقفه ٦ ساله در اپیدمی، امسال هشیاری و حساسیت سیستم بهداشتی را بالا بردیم و کارگاه‌های کشوری و منطقه‌ای برای مراقبان بهداشتی هم، از نیمه بهار آغاز شده و تا پایان فصل گرما ادامه خواهد داشت.»
عشرتی که از اعلام پیش بینی‌های وزارت بهداشت درباره تعداد قربانیان همه‌گیری امسال خودداری می‌کند، این هشدار را دارد که: «همه مردم در معرض وبا هستند. گزارش حتی یک مورد وبا هم برای ما اعلام خطر است. آستانه همه‌گیری وبا برای ما، همان یک مورد است. آماده باش وزارت بهداشت هم برای همان یک مورد است. همه کشور می‌تواند در معرض خطر وبا باشد. اما سعی می‌کنیم حساسیت‌ها را نسبت به نقاط مرزی همیشه بالاتر نگه داریم و نظام مراقبت سندرومیک هم در مناطق مرزی و به دلیل تردد زمینی بسیار فعال‌تر باشد.»
بنا بر آمار ارایه شده توسط وزارت بهداشت، سال ١٣٩٠، میزان شیوع وبا در ایران، ٦/١ در ١٠٠ هزار نفر جمعیت بوده و طبق همین آمار، سال‌های ١٣٧٧ و ١٣٧٨ با ثبت ابتلای ٩٧٥٦ نفر و ١٢٤٥ نفر، بیشترین تعداد مبتلایان را داشته‌اند اما از آن پس آمار ابتلا حتی در راس سال‌های اپیدمی؛ ١٣٨٤ و ١٣٩٠، از ١٢٠٠ نفر فراتر نرفته است.
هنوز سبزی آلوده به فاضلاب می‌خوریم
در حالی که آلودگی سبزیجات به فاضلاب خام از مهم‌ترین دلایل شیوع وبا در ایران است، با وجود تلاش‌های مشترک وزارت بهداشت، کشور، جهاد کشاورزی و نیرو از سال ٨٦ برای انسداد و ممنوعیت بهره‌برداری از فاضلاب خام و خانگی در آبیاری سبزی کاری و صیفی‌کاری‌ها، هنوز وجود چاه‌های غیرمجاز و آبیاری با فاضلاب خام مشکل اصلی متولیان سلامت و نظارت بر عرضه محصولات باغی سالم در ایران است.
روز گذشته هم، حمیدرضا لشکری؛ رییس اداره محیط زیست‌کرج در گفت‌وگو با ایلنا هشدار داد: «بسیاری از مزارع استان البرز که در آنها صیفی‌جات و محصولات علوفه‌ای کشت و تولید می‌شود با فاضلاب خانگی آبیاری می‌شوند و در کرج، فقط ٤٠درصد پساب‌های شهری جمع‌آوری و تصفیه می‌شوند اما مابقی پساب‌های این شهر، روزانه وارد چاه‌های جاذب شده یا داخل جوی‌های شهری می‌شوند و کشاورزانی هم در نزدیکی مزارع خود پمپ‌هایی گذاشته‌اند تا راهی پیدا کنند که آب‌های این فاضلاب را به مزارع خود برسانند در حالی که آبیاری مزارع با فاضلاب، باعث نفوذ مواد آلوده فاضلاب به محصولات‌کشاورزی می‌شود و ممکن است باعث بروز بیماری در افراد شود که موضوع بی‌اهمیتی نیست.»
