به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، مرکز پژوهش‌های مجلس مدتی پیش، در گزارشی از تحولات اقتصادی ایران پیش‌بینی کرده بود، رشد بخش صنعت امسال بین 0.5 درصد تا منفی سه درصد خواهد بود و بانک مرکزی نیز رشد بخش صنعت در سه‌ماهه ابتدایی امسال را منفی 5/1 درصد محاسبه کرده است. کنارهم‌گذاشتن این اعداد و اخباری که از تعطیلی و بحران مالی واحدهای تولیدی به گوش می‌رسند، نشان می‌دهد امسال و سال آینده بخش تولید رکودی عمیق را تجربه خواهد کرد؛ تا جایی که کارشناسان معتقدند اگر وضعیت اقتصادی با روند فعلی ادامه یابد، تا پایان سال بین 50 تا 60 درصد واحدهای تولیدی تعطیل خواهند شد. این شرایط به کارگاه‌های کوچک و متوسط محدود نمانده و آمارهای رسمی نشان می‌دهد، کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور که بالای صد نفر کارکن دارند، در بهار امسال مقدار کالاهای تولیدشده‌شان در مقایسه با سال گذشته به‌شدت افت داشته است. دامنه این کاهش میزان تولید از مواد غذایی و دارو شروع می‌شود و تا تولید ماشین‌آلات و مبلمان را دربر می‌گیرد. در میان کارگاه‌های بزرگ صنعتی، صنایع مبلمان، تولید پوشاک، صنایع تولید کاغذ، صنایع تولید فلزات اساسی و صنایع تولید ماشین‌آلات مولد بیشترین کاهش مقدار تولید را داشته‌اند و شاخص تولید این کارگاه‌ها همگی نسبت به بهار سال گذشته منفی است. درمجموع بهار امسال ۱۳ گروه صنعتی با کاهش شاخص تولید همراه شدند.
کاهش شاخص تولید بنگاه‌های بزرگ
شاخص کل تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور در سه‌ماهه اول سال 1397 به 96.3 واحد رسیده که در مقایسه با سه‌ماهه اول سال 1396 معادل 0.5 درصد کاهش یافته است. بانک مرکزی به تازگی در گزارشی شاخص تولید ۲۴ گروه صنعتی را در سه‌ماهه اول سال ۱۳۹۷ منتشر کرده است. طبق این گزارش، صنایع تولید محصولات از توتون و تنباکو (سیگار) با افزایشی معادل 22.8 درصد بیشترین میزان افزایش شاخص تولید را کسب کرده است. بر اساس محاسبات مقدماتی بانک مرکزی، شاخص کل تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور (کارگاه‌های دارای صد نفر کارکن و بیشتر) در سه‌ماهه اول سال ۱۳۹۷ به 96.3 واحد رسیده که در مقایسه با سه‌ماهه اول سال ۱۳۹۶ معادل 0.5 درصد کاهش یافته است. در این دوره ۱۱ گروه صنعتی افزایش شاخص تولیدی و ۱۳ گروه صنعتی کاهش شاخص تولیدی داشته‌اند. بیشترین کاهش شاخص تولید در سه‌ماهه متعلق به گروه تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات بوده که کاهشی 25.3 درصدی را نسبت به دوره مشابه سال ۱۳۹۶ تجربه کرده است. شش گروه صنعتی مهم تولید مواد و محصولات شیمیایی، تولید فلزات اساسی، تولید محصولات کانی غیرفلزی، تولید وسایل نقلیه موتوری، تولید مواد غذایی و تولید داروها درمجموع ۸۰ درصد از ارزش افزوده کارگاه‌های بزرگ صنعتی را به خود اختصاص داده‌اند که تولید فلزات اساسی با رشدی 5.9 درصدی بیشترین افزایش شاخص تولید را بین شش گروه صنعتی مهم تولید داشته است. طبق گزارش بانک مرکزی، گروه صنایع تولید داروها و فراورده‌های دارویی شیمیایی و گیاهی با 15.4 درصد بیشترین تأثیر منفی را بر شاخص کل تولید صنعتی داشته است.
سیگار صدرنشین افزایش تولید
نکته جالب در میان این آمارها، افزایش تولید در صنایع تولید محصولات از توتون و تنباکو (سیگار) است که بیشترین افزایش شاخص تولید را با 22.8 درصد نصیب خود کرده. این در حالی است که نرخ تورم این گروه بالاترین نرخ در میان کالاهای مصرفی در ماه‌های اخیر است و در آخرین گزارش بانک مرکزی نرخ تورم دخانیات به بالای 140 درصد رسیده. البته کنارهم‌گذاشتن این دو آمار نشان می‌دهد، با افزایش شدید قیمت دخانیات وارداتی، مصرف تولید داخل افزایش یافته، اما به دلیل وابستگی تولید دخانیات به مواد اولیه وارداتی قیمت‌ها به نسبت سال گذشته روزبه‌روز در حال گرانی بیشتر است. بایزید مردوخی، کارشناس اقتصادی درباره وضعیت تولیدی کارگاه‌های بزرگ صنعتی توضیح داد: بنگاه‌های بزرگ در بخش صنعت بنگاه‌هایی هستند که سرمایه‌گذاری بزرگی در آنها انجام شده و ظرفیت تولید بالایی دارند و طبیعتا به مواد اولیه بیشتری نیاز دارند. مواد اولیه و قطعات مورد نیاز در این صنایع لزوما از بازار داخلی تأمین نمی‌شود و عمدتا وابسته به واردات است. امسال به‌دلیل افزایش نرخ ارز و همچنین وضع تحریم‌ها تأمین قطعات و مواد اولیه واحدهای تولیدی بزرگ با مشکل روبه‌رو شده است. سرعت رسید سفارش، تأمین منابع مالی و واردات مواد اولیه و قطعات بنگاه‌های بزرگ به‌شدت کند شده است. اینها همگی نشانه یک اقتصاد به‌رکودرفته است. این احتمال نیز جدی است که اگر روند اقتصادی به شکل کنونی ادامه یابد و شدت تحریم‌ها افزایش پیدا کند، عمق رکود بسیار بیشتر شود و این یک نگرانی جدی است.
خطر تعمیق رکود صنعت
آمارها و برآوردهای کارشناسان نشان می‌دهد بخش صنعت به‌ویژه ماشین‌آلات، واکنش سریعی به تحریم‌ها و نوسانات ارزی نشان داده و در ماه‌های آینده این وضعیت شدت خواهد گرفت، همچنان که وحید شقاقی‌شهری، کارشناس اقتصادی، پیش‌بینی می‌کند، ۵۰ تا ۶۰ درصد بنگاه‌ها مجبور می‌شوند بازار را ترک کنند. متأسفانه صنعت ما در ۶۰ درصد قطعات و مواد اولیه واردکننده است. در ماه‌های اخیر دلار در سامانه نیما هشت هزار تومان و آزاد بالای ۱۱ هزار تومان بوده و بنگاه‌های تولیدی به‌شدت تحت تأثیر این تکانه‌ها قرار خواهند گرفت. ازآنجا‌که بخش صنعت در ایران عمدتا مبتنی بر فاز مونتاژکاری بوده و نوآوری اتفاق نیفتاده و حتی کپی‌برداری هم نبوده، بنابراین بین ۴۰ تا ۶۰ درصد تولید در این بخش مستقیما متأثر از تکانه‌های ارزی، آسیب جدی خواهد دید. البته با توجه به اینکه دور اول تحریم‌ها از مردادماه و دور دوم تحریم‌ها از آبان‌ماه اعمال می‌شود، در فصل تابستان و پاییز رشد منفی بیشتری را به‌مراتب نشان خواهد داد. همچنان که پیش‌تر مرکز پژوهش‌های مجلس دو سناریو برای رشد اقتصادی در نظر گرفته بود. سناریوی نخست شامل مواردی مانند کاهش ۵۰۰ هزار بشکه‌ای صادرات نفت ایران در نیمه دوم سال، افت ۲۲ درصدی تولید خودرو از سه ماه دوم سال، افت 2.5 درصدی سایر صنایع (به‌جز صنایع غذایی، صنایع شیمیایی و فلزات اساسی) از نیمه دوم سال، کاهش ۹ درصدی واردات از نیمه دوم سال است. سناریوی دوم نیز شامل کاهش یک میلیون بشکه‌ای صادرات نفت ایران در نیمه دوم سال، افت ۴۵ درصدی تولید خودرو از سه ماه دوم سال، افت پنج درصدی سایر صنایع (به‌جز صنایع غذایی، صنایع شیمیایی و فلزات اساسی) از نیمه دوم سال، کاهش ۱۸ درصدی واردات از نیمه دوم سال است. با درنظرگرفتن دو سناریوی فوق در سال ۱۳۹۷ رشد اقتصادی برای سناریوی نخست منفی نیم درصد و در سناریوی دوم منفی 2.8 درصد گزارش شده است. همچنین این میزان برای رشد بدون نفت در سناریوی اول معادل 1.9 و در سناریوی دوم منفی 0.8 درصد گزارش شده است.
