به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، هر چند امضای این تفاهمنامه امیدوار‌کننده است اما به نظر نمی‌رسد تغییر مهمی در ذهنیت فعالان اقتصادی و مسوولان کشور رخ داده باشد. ایران و روسیه همیشه روابط صمیمانه‌ای در مسائل منطقه‌ای و جهانی داشتند اما این صمیمیت هیچگاه فراتر نرفته و اقتصاد را در بر نگرفته است. حتی دو سال قبل که تحریم‌های غرب علیه روسیه به‌شدت افزایش یافت هم ایران نتوانست سهمی از بازار این کشور پهناور به دست آورد و ترکیه با عقب‌نشینی از مواضعش نسبت به دولت پوتین، توانست بخش مهمی از غذای این ابرقدرت سابق را تامین کند.
سرگئی شاشکوف، پژوهشگر برجسته مسائل استراتژیک روسیه در کتاب خود با عنوان «روابط ایران و روسیه... تا کجا؟» به بررسی ابعاد همکاری ایران و روسیه در زمینه‌های مختلف پرداخته و معتقد است که روابط ایران و روسیه بر خلاف آنچه تصور می‌شود چندان عمیق و استراتژیک نیست. این واقعیتی است که هیچکس نمی‌تواند آن را کتمان کند. ایران و روسیه به ویژه در سال‌های گذشته و پس از اتفاقات شرق اوکراین و موضع نسبتا مشترکی که در مسائل خاور‌میانه داشتند، از نظر سیاسی به‌شدت به هم نزدیک‌تر شده‌اند ولی این نزدیکی‌ها هیچگاه وارد فاز اقتصادی نشده است. دو کشور ایران و روسیه، هرچند پس از فروپاشی شوروی، دیگر مرز زمینی مشترک ندارند اما دریای خزر همچنان مسیر مستقیم این دو را باز گذاشته است. با این وجود و با وجود انقلاب ٥٧ و پاره شدن بند ناف ایران از غرب، تصور می‌شد رابطه ایران با ابرقدرت شمالی خود بهبود یابد. به ویژه که پس از فروپاشی شوروی، دیگر آرمان‌های کمونیستی در میان بود که به اختلاف ایدئولوژیک دامن بزند. در سال‌های گذشته اما ایران و روسیه همچنان توافقات خود را در زمینه‌های سیاسی دارند و در حوزه اقتصادی نسبت به یکدیگر تقریبا بی‌تفاوت هستند.
روابط صنعتی ایران و روسیه گسترش می‌یابد
روز گذشته منصور معظمی رییس هیات‌عامل ایدرودر مراسم امضای تفاهمنامه که با حضور سفیر روسیه برگزارشد، با اشاره به اینکه سازمان گسترش می‌تواند دروازه ورود شرکت‌های روسی به ایران باشد گفت: «خوشبختانه بعد از برجام فرصت‌های خوبی بین ایران و روسیه فراهم شده و ما انتظار داریم توافق‌های امضا شده عملیاتی شوند. روابط بین ایران و روسیه روابط استراتژیک و درازمدت است و ما اینجا هستیم که روابط را تسهیل کنیم و امکان مراوده شرکت‌های دوطرف برقرار شود. » رییس هیات عامل ایدرو با اشاره به اینکه بعد از برجام، بزرگ‌ترین شرکت‌های بین‌المللی را در ایدرو ملاقات کرده‌ایم و تفاهمنامه‌ها و قراردادهای بزرگی در ایدرو انجام شده است، افزود: «خوشحالیم که در این حجم بسیار بالا ارتباطات بین‌المللی در سازمان ما فراهم شده است. سازمان ما تقریبا در تمام بخش‌های مهم صنعتی از جمله صنایع بزرگ و صنایع استراتژیک فعالیت دارد. اخیرا دولت روسیه زمینه‌های مناسبی را در خصوص تسهیلات مالی، فاینانس و روادید برای ایران فراهم کرده است و این فرصت خوبی است برای شرکت‌های روسی و ایرانی که همکاری دوجانبه‌ای داشته باشند.»
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به تراز تجاری غیرمتوازن ایران و روسیه گفت: «شرکت‌های ایرانی باید از فرصت پیش آمده استفاده کنند و تجهیز شوند تا بتوانند وارد بازار روسیه شوند. بازه زمانی قراردادها ۲ ساله است و علاوه بر مشکلاتی که در حوزه مسائل مالی و بانکی وجود دارد، مهم‌ترین مساله عدم شناخت شرکت‌های دوطرف نسبت به توانایی‌های یکدیگر است زیرا اطلاعات زیادی از همدیگر نداریم و این تفاهمنامه‌ها می‌تواند زمینه‌های مناسب آشنایی و استفاده از توانمندی‌های یکدیگر را فراهم کند. »
رییس هیات عامل ایدرو با بیان اینکه بازار ایران روی تمام شرکت‌های معتبر بین‌المللی که در ایران سرمایه‌گذاری کنند باز است گفت: «حضور شرکت‌های روسی هم در ایران منوط به سرمایه‌گذاری‌های مشترک است. حوزه فعالیت این تفاهمنامه‌ها وسیع است و بیشتر به علاقه‌مندی طرفین و توانایی‌های آنها بستگی دارد.»
شورای توسعه اقتصادی و تجاری روسیه یکی از نهادهای اقتصادی روسیه محسوب می‌شود که بیش از ۱۰ هزار شرکت مهم اقتصادی روسی را در زیرمجموعه خود دارد.
دوستان سیاسی و آشناهای اقتصادی
ایران و روسیه یک نقطه مشترک مهم در سیاست‌های خود دارند، هر دو از سیاست‌های استعماری و امپریالیستی ایالات متحده فاصله می‌گیرند و علیه آن هستند. این اشتراک هیچگاه موجب نشده دو کشور فوق با تقویت روابط اقتصادی خود، ضمن جبران ضعف‌های داخلی خود، بتوانند همدیگر را تقویت کنند. حتی با وجود تحریم‌هایی که غرب از دو سال گذشته علیه روسیه تصویب کرد نیز ایران نتوانست سهم مهمی از بازار روسیه را از آن خود کند. نباید فراموش کرد، همسایه شمالی، از نظر دسترسی به منابع غذایی بعد از فروپاشی به‌شدت در مضیقه قرار دارد زیرا خاک این کشور حاصلخیز نیست. به همین دلیل پس از افزایش اختلافات این کشور با غربی‌ها تصور می‌شد فعالان بخش خصوصی و به خصوص کشاورزان ایرانی تحرکات بیشتری برای بازار روسیه داشته باشند. البته چنین نشد و سرانجام ترکیه در اوج اختلافاتی که با روسیه بر سر سرنگون کردن هواپیمای روسی داشتند، به شکل جدی وارد بازار مواد غذایی ترکیه شد و عملا سر اقتصاد ایران باز هم بی‌کلاه ماند. از سوی دیگر روس‌ها در برخی از صنایع توانایی ارتقای ایران را دارند. علاوه بر حوزه هوا و فضا، روس‌ها در صنایع فولاد، گاز، نفت و اسلحه‌سازی، به مراتب از ایران جلو‌تر هستند و کشور می‌تواند برای رفع بسیاری از مشکلات خود به سمت همسایه شمالی نگاه کند. با این وجود به نظر می‌رسد دولتمردان ایرانی هرچند همسایه شمالی خود را در زمینه سیاسی گهگاه شریک خود می‌دانند و با آن کشور احساس نزدیکی می‌کنند، در حوزه اقتصاد غربی‌ها را بیشتر ترجیح می‌دهند. البته قابل قبول است که صنایع خودروسازی روس‌ها توان رسیدن به گرد پای آلمان، فرانسه و ایتالیا را نداشته باشد، اما در زمینه صنایع بالادستی این کشور از نظر فنی، تکنولوژی و سابقه، تجارب قابل دفاع و مهمی دارد.
