چراکه در ادبیات اقتصادی امروز، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه‌یافتگی هر کشوری، نحوه مواجهه با ظرفیت‌های اقتصادی و مدیریتی زنان در بخش‌های گوناگون است. هرچند ردپای تاثیرگذاری جمعیت زنان در تمام حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... پیداست، اما این روند در حوزه بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط یک نقش کلیدی و بنیادین است که نمی‌توان نسبت به ابعاد و زوایای گوناگون آن بی‌تفاوت ماند. بسیاری از نمونه‌های موفق کسب و کار خرد در کشورمان در بخش مشاغل خانگی و آنلاین با استفاده از نیروی اجرایی و مدیریتی زنان است که توانسته‌اند خود را تثبیت کنند که نشان‌دهنده ظرفیت بالای زنان ایرانی برای ساماندهی انواع و اقسام بنگاه‌های اقتصادی در کشورمان است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، پرسشی که با این مقدمات به اذهان عمومی خطور می‌کند آن است که آیا زنان ایرانی توانسته‌اند براساس ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های‌شان در فرآیند رشد بنگاه‌های اقتصادی کوچک مشارکت کنند و از آن مهم‌تر اینکه آیا بستر اقتصادی، حقوقی و اجرایی مناسب برای مشارکت بیشتر زنان در این نوع کسب و کار وجود دارد؟ پاسخ این پرسش‌ها را می‌توان از دل آمارهای مسوولان اقتصادی و متولیان کسب و کار خرد در کشورمان جست‌وجو کرد. علی یزدانی مدیرعامل صنایع کوچک در پاسخ به این پرسش اعلام می‌کند که زنان ایرانی حداقل 10درصد و حداکثر 20درصد در بنگاه‌های اقتصادی کوچک مشارکت دارند مشارکتی که 2میلیون و 800هزار بنگاه کوچک پروانه‌دار را دربر می‌گیرد. به عبارت روشن‌تر و از منظری دیگر، بیشتر از 80درصد فضای کسب و کار خرد در کشورمان تحت سیطره مدیریتی مردانه قرار دارد. در جریان این گزارش و با در کنار هم قرار دادن دیدگاه‌های کارشناسی قرار است، نوری به ابعاد پنهان حضور و مشارکت زنان در بازار کسب و کار خرد در کشورمان بیندازیم تا در پایان تصویری از وضعیت واقعی ایران در این بخش پیدا شود.
افزایش سهم زنان در بنگاه‌های کوچک
آمارهای مستند نشان می‌دهد که وضعیت مشارکت زنان در توسعه مشاغل خرد نسبت به گذشته و به‌ویژه در دوران سیاست‌های دولت نهم و دهم ارتقا یافته است و دولت یازدهم تلاش دامنه‌داری برای ایجاد توزان و تعادل در میزان مشارکت مردان و زنان در بخش‌های مختلف اقتصادی انجام داده است، اما هنوز برای رسیدن به اهداف و افق‌های وعده داده شده باید برنامه‌ریزی و تلاش کرد. این رویکردی است که مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران از آن به عنوان راهبرد دولت خبر می‌دهد؛ راهبردی که در جریان آن تلاش می‌شود تا سهم 10 الی 20درصدی زنان در بنگاه‌های کوچک افزایش پیدا کند. علی یزدانی، میزان حضور بانوان در بنگاه‌های صنعتی و صنفی کوچک را حدود 10 تا 20درصد برآورد کرده و می‌گوید: «زنان می‌توانند حضور گسترده‌تری در تجارت و صنعت داشته باشند.»
مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران که در نخستین گردهمایی مشاوران امور بانوان شرکت شهرک‌های صنعتی سراسر کشور صحبت می‌کرد در ادامه افزود: «90درصد از مجموع 88هزار بنگاه دارای پروانه بهره‌برداری با اشتغال کمتر از 50نفر هستند و بنگاه کوچک به‌شمار می‌آیند.»
به گفته معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، 4هزار و 350بنگاه نیز با اشتغال 50 تا 100نفر جزو بنگاه‌های متوسط محسوب می‌شوند؛ حداقل 10 تا 20درصد از کارکنان این بنگاه‌ها و همچنین 2میلیون و 800هزار واحد صنفی پروانه‌دار در سراسر کشور را زنان تشکیل می‌دهند.
شناخت کافی ظرفیت‌های زنان
یزدانی خطاب به مشاوران امور بانوان شرکت شهرک‌های صنعتی سراسر کشور گفت: «تنها 10درصد مسوولیت شما مربوط به امور داخلی سازمان صنایع کوچک بوده و 90درصد مسوولیت مشاوران امور بانوان متوجه جامعه بیرونی است.»
معاون وزیر صنعت اضافه کرد: «یکی از مسائل ما در مجموعه بنگاه‌های کوچک و متوسط صنعتی، نبود تعامل و شناخت کافی از ظرفیت‌های مجموعه‌هاست؛ البته آمار و اطلاعاتی وجود دارد اما درخصوص این جزییات که چه تعداد زن در این بنگاه‌ها فعالیت می‌کنند، دانش‌آموخته چه رشته‌های تحصیلی هستند و آیا تشکل تخصصی دارند یا خیر، هیچ اطلاعاتی وجود ندارد.»
یزدانی افزود: «در این مسیر، باید ابتدا از مرحله شناخت کار را آغاز و جامعه هدف را در استان‌ها شناسایی کرد و در این مسیر باید از همه ابزارها مانند اتاق بازرگانی، اصناف، خانه صنعت، اداره کار و همه اقشار استفاده کنیم. این فعالیت، بخشی از ماموریت مشاور امور بانوان شرکت شهرک‌های صنعتی سراسر کشور است و مشاوران نباید منتظر ابلاغ بمانند.»
مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران به بازدید از شهرک‌ها و نواحی صنعتی سراسر کشور اشاره کرد و افزود: در سه ماهه گذشته از 120شهرک و ناحیه صنعتی بازدید داشتیم و در شهرستان‌ها، با فرمانداران، تشکل‌ها و صنعتگران نشست‌هایی تشکیل داده و مشکلات آنها را مورد بررسی قرار داده‌ایم. بر اساس برنامه، تا پایان امسال از 200شهرک و ناحیه صنعتی بازدید انجام می‌شود و همان‌جا برای رفع بخشی از مشکلات آنها تصمیم‌گیری خواهد شد.
پیشنهاد بانوی کارآفرین ایرانی
در شرایطی که علی یزدانی به‌عنوان متولی دولتی کسب و کار کوچک از زنان می‌خواهد با افزایش دامنه‌های مشارکتی سهم خود را در کسب و کار خرد افزایش دهند، فاطمه مقیمی یکی از زنان کارآفرین ایرانی از دولت می‌خواهد که بستر مناسب برای افزایش مشارکت زنان را در قالب بنگاه‌های کوچک فراهم کند. به عبارت روشن‌تر، «حمایت از زنان در قالب بنگاه‌های کوچک و متوسط» راه‌حلی است که یکی از موفق‌ترین زنان ایرانی آن را برای کاهش نرخ بیکاری و مشارکت بیشتر زنان در اقتصاد کشور ارائه می‌کند.
عضو هیات‌رییسه اتاق ایران، بستر‌سازی برای «مشارک بیشتر زنان در بنگاه‌های خرد» را به‌عنوان یکی از الزامات تحقق اقتصاد مقاومتی برشمرده و می‌گوید: «تکلیف برای طراحی مکانیسمی است که افزایش مشارکت نیروی کار اعم از زن و مرد را به ثمر بنشاند. حال آنکه، این روزها به گواه آنچه صاحب‌نظران هشدار می‌دهند، معضل بیکاری چالش اصلی اقتصاد کشور است.»
فاطمه مقیمی با اشاره به اینکه «یکی از شناخته‌شده‌ترین محورهای توسعه، حضور زنان در فضای کسب و کار است»، گفت: «انتظار می‌رفت نرخ مشارکت زنان در ایران از 25درصد بیشتر باشد. اما این نرخ در زمان مدیریت دولت گذشته به کمتر از 15درصد سقوط کرد؛ در حالی که نرخ مشارکت اقتصادی مردان در همین بازه زمانی همواره بیشتر از 60درصد بود.»
به گفته او «برابر تعاریف شاخص‌های توسعه از هر 2نفر نیروی کار یک نفر باید شاغل باشد. در حالی که اکنون از هر 4 نفر، یک نفر در ایران دارای شغل است که این فرد ممکن است، مرد یا زن باشد. بدین‌ترتیب از هر 10نفر شاغل مرد، حدود 2نفر زن دارای شغل هستند.»
دولت فضا را برای کارآفرینی زنان فراهم کند
عضو هیات‌رییسه اتاق ایران با تاکید بر اینکه «ابزار بهبود و اصلاح فضای کسب‌وکار در دستان دولت است» این را هم گفت که پیگیری «رشد نرخ اشتغال» و «مشارکت» زنان در اقتصاد، لابه‌لای مصوبات دستگاه‌های اجرایی راه به جایی نمی‌برد و دولت باید راه را برای ورود بخش خصوصی باز کند.
مقیمی با اشاره به اهمیت مشارکت اقتصادی زنان در ایران افزود: «به هرحال باید پذیرفت که دولت توان جذب این تعداد نیروی آماده به کار را ندارد و بخش خصوصی موجود نیز از چنین ظرفیتی برخوردار نیست. بنابراین اگر نگوییم توسعه کارآفرینی تنها راه پیش روست، دست‌کم در شرایط امروز به عنوان یکی از بهترین راه‌حل‌ها برای مقابله با بیکاری است.»
او تاکید کرد: «حمایت از ایجاد مشاغل خرد و مدیریت کارآفرینی زنان همان الگویی است که موجب جهش کشورهای توسعه‌یافته در این مقوله شد. سیاستی که حاصل تعامل سیاستمداران، اقتصاددانان و برنامه‌ریزان در این کشور‌هاست و در نهایت موجب تقویت نقش کارآفرینی زنان در توسعه همه‌جانبه به ویژه توسعه اقتصادی خواهد شد.»
رییس شورای بانوان با اشاره به جمعیت کشور و همچنین برای بهره‌گیری از پتانسیل‌های بالقوه و بالفعل زنان در حوزه اقتصاد، ایجاد اشتغال و توسعه کارآفرینی بانوان، «توسعه کارگاه‌های کوچک» را به عنوان یکی از عمده‌ترین راهکارهای کاهش نرخ بیکاری زنان مورد تاکید قرار داد.
