به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری؛ سیاست سرکوب قیمت‌ها و صدور مجوزهای غیرواقعی از وزارت صنعت در بازار فولاد منجر به توزیع رانت گسترده بین دلالان شده است. بخش زیادی از این دلالان، تولیدکنندههای قلابی هستند که با دریافت مجوزهای غیرواقعی برای احداث کارخانه یا کارگاه تولیدی، از طریق ثبت سفارش در سایت بهین‌یاب مواداولیه را در بورس کالا ارزان‌تر می‌خرند و در بازار سیاه دست‌کم 70درصد گران‌تر می‌فروشند؛ بدون اینکه محصولی تولید کنند.
، فولاد هم تحت‌تأثیر سیاست‌های غلط و تعیین دستوری قیمت‌ها به یک کالای سرمایه‌ای تبدیل شده و رانت‌جویان درحال جولان دادن در این بازار هستند. این سیاست‌ها به افزایش تقاضا و قیمت‌ها در بازار فولاد منجر شده و بازار مقاطع فولادی را مانند بازار سایر مواداولیه آشفته کرده است.
ماجرا از این قرار است که وزارت صنعت قیمت‌هایی را برای عرضه مقاطع فولادی در بورس کالا تعیین می‌کند که غیرواقعی است و متناسب با مکانیزم عرضه و تقاضا نیست. این موضوع به بروز تفاوت قیمت بین بورس کالا با حاشیه بازار منجر شده است؛ به همین دلیل دلالان در حال خرید فولاد ارزان‌قیمت در بورس کالا هستند و این محصولات را در بازارسیاه دست‌کم 70درصد بالاتر می‌فروشند. اما این دلالان چه کسانی هستند که قادرند از این تفاوت قیمت استفاده کنند و سود‌های سرشاری ببرند؟ آیا همه می‌توانند از این رانت بهره‌مند شوند؟
ویژه‌خواران خاص
بررسی‌ها نشان می‌دهد این افراد عمدتا سفته‌بازانی هستند که از وزارت صنعت مجوز ساخت کارخانه یا کارخانه‌هایی را دریافت کرده‌اند تا از این طریق مجوز ثبت سفارش خرید مقاطع فولادی در سایت بهین‌یاب را پیدا کنند. این افراد نه فقط در بازار فولاد، بلکه در بازار مواد پتروشیمی و سایر مواداولیه هم فعال هستند و این محصولات را در بورس کالا به‌دلیل سیاست تعیین دستوری قیمت‌ها ارزان‌تر می‌خرند و درخارج از بورس کالا به قیمت‌های بسیار گزافی به صنایع پایین‌دستی می‌فروشند؛ بدون اینکه کارخانه‌ای احداث کنند یا با مواداولیه خریداری شده محصولی تولید کنند. برخی آمارها نشان می‌دهد وزارت صنعت در دوره‌های گذشته در صنایع پایین‌دستی 20برابر نیاز کشور مجوز برای ساخت کارگاه و کارخانه صادر کرده و این تولیدکنندههای قلابی خودشان به یک ماشین رانت‌خواری تبدیل شده‌اند که هرگاه قیمت دلار افزایش می‌یابد، حجم تقاضا را در بازار فولاد بالا می‌برند و با استفاده از فرصت‌های سفته‌بازانه یا آربیتراژی به بازار فولاد و سایر مواداولیه حمله می‌کنند.
هم‌اکنون تحت‌تأثیر این رویداد، تفاوت قیمت در 2بخش مقاطع تخت و طویل فولادی با افزایش زیادی مواجه شده است؛ به‌طوری که اکنون ورق سیاه به قیمت ۱۲۵۰۰ تومان در بورس کالا معامله می‌شود؛ درحالی‌که قیمت آن در بازار آزاد ۲۲۵۰۰ تومان است و این اختلاف ۱۰ هزار تومانی رانت بزرگی بین دلالان ایجاد کرده است.
فولادسازان چه می‌گویند؟
طهمورث جوانبخت، معاون فروش و بازاریابی فولاد مبارکه در این‌باره می‌گوید: فولاد مبارکه براساس اطلاعات حاصل از بررسی‌های کارشناسی خود در مسیر تأمین نیاز صنایع به پیش می‌رفت، اما از سال ۹۷ با ابلاغ دستورالعمل تنظیم بازار و تمرکز بیش از اندازه بر کنترل قیمت (قیمت‌گذاری دستوری) و همچنین ابطال مکرر معاملات در بورس کالا، شاهد بروز التهاب بازار محصولات فولادی بودیم.
او توضیح می‌دهد: در نیمه دوم سال ۹۸، دوباره تمرکز بر کنترل قیمت در محصولات فولادی افزایش یافت و باوجود تجربه سال ۹۷ درخصوص التهاب بازار، باز بر عرضه کامل در بورس کالا و کنترل قیمت اصرار ورزیده شد که درنهایت موجب بروز مشکلاتی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان محصولات فولادی شد. معاون فروش و بازاریابی فولاد مبارکه ادامه می‌دهد: اکنون می‌بینیم که تفاوت قیمت محصولات فولاد مبارکه در بورس کالا در مقایسه با بازار آزاد به بیش از ۷۰ درصد رسیده است و علت اصلی این رویداد مدیریت نشدن تقاضا در بازار محصولات فولادی است. سیدرضا شهرستانی، عضو هیأت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران هم این سخنان را تأیید کرده و می‌گوید: با وجود تولید ۱۵میلیون تنی فولاد مازاد بر تقاضای داخلی، بی‌ارزش شدن پول ملی و ممنوعیت صادرات، تقاضا را بالا برده است. با اثرپذیری نرخ فولاد از شاخص‌های کلان اقتصادی یکی از کالاهایی که می‌تواند مقدار زیادی از سرمایه را حفظ کند، فولاد است؛ به همین دلیل نیز تقاضا برای محصولات فولادی در ایران بسیار بالا رفته است.
راهکار چیست؟
کارشناسان معتقدند راه‌حل مشکلات به‌وجود آمده در بازار فولاد و سایر مواداولیه حذف نظام تعیین دستوری قیمت‌ها و الزام همه تولیدکننده‌ها به عرضه محصولاتشان در بورس کالاست. به گفته فعالان بازار، تا زمانی که قیمت‌ها در بورس کالا پایین‌تر از بازار سیاه است، این فرصت‌های سفته‌بازانه از بین نمی‌رود و همواره عده‌ای دلال به‌عنوان تولیدکننده (تولیدکنندههای قلابی) از این فرصت‌ها برای به‌دست آوردن سود‌های کلان استفاده می‌کنند.
معاون فروش و بازاریابی فولاد مبارکه دراین باره می‌گوید: لازم است با مدیریت تقاضا، بازار مدیریت شود و التهاب آن کاهش یابد. به گفته او، یکی از راهکارهای مهم برای کنترل بازار، عرضه محصولات توسط همه تولیدکنندگان در بورس کالاست و لازم است سایر تولیدکنندگان محصولات فولادی نیز همانند فولاد مبارکه محصولاتشان را در بورس کالا عرضه کنند. طهمورث جوانبخت ادامه می‌دهد: پیشنهاد فولاد مبارکه برای کنترل بازار و کاستن از التهاب موجود، احیای عرضه مستقیم محصولات به مشتریان با اعتبار اسنادی است که این کار باید با عرضه بخشی از محصولات به‌صورت مستقیم در تالار بورس و مابقی براساس قیمت کشف‌شده در بورس و در چارچوب مچینگ انجام شود.
سیدرضا شهرستانی، عضو هیأت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران هم می‌گوید: عرضه فولاد به شیوه مچینگ باید کاملاً حذف شده و همه محصولات فولادی فقط در بورس کالا ارائه شوند. حذف عرضه فولاد به شیوه مچینگ به ۶ماه زمان نیاز دارد، اما با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته، قرار است به مرور تمام محصولات فولادی در بورس عرضه شود تا معاملات به‌صورت شفاف و مستند صورت بگیرد.
