بهره‌برداری از پیاده‌روها نه برای شهرداری و نه اصناف مجاز نیست

به گزارش اقتصاد آنلاین، لایحه بهره‌برداری از پیاده‌روها از همان ابتدا، مخالفان و موافقان زیادی در درون و بیرون ساختار مدیریت شهری داشت. منتقدان لایحه‌ای که طی آن یک سوم از پیاده‌روهای بالای شش متر از سوی شهرداری می‌تواند به صنوف اغذیه اجاره داده شود، پیاده‌رو فروشی نامیده و موافقان آن را تنها یک ساماندهی می‌دانستند.

به گفته منتقدان؛ هدف اصلی این لایحه حذف دستفروشان از سطح پیاده‌روها است. پیاده‌روهایی که متعلق به همه مردم است اما با این لایحه برخی از اصناف می‌توانند با دادن پول بخشی از آن را به نفع خود تصرف کنند.

در نهایت هفته گذشته این لایحه بعد از حواشی فراوان بررسی در صحن شورا و عقب‌نشینی تعدادی از موافقان اولیه از سوی شهرداری تهران پس گرفته شد تا بتواند نظر منتقدانش را جلب کند اما هنوز برخی از اعضای شورا معتقدند، بحث بهره‌برداری از پیاده‌روها واقعیتی انکارناپذیر در دنیا است و منتقدان را به درک نادرست از لایحه متهم می‌کنند.

این در حالی است که طبق قانون نه شهرداری و نه اصناف حق اشغال پیاده‌روها به عنوان حقوق و فضای عمومی را ندارند و نباید به سد معبر و  استفاده از ظرفیت پیاده‌روها جنبه رسمی داد.

فروش پیاده‌راه برای درآمد زایی

در لایحه طرح بهره‌برداری از پیاده‌روها آمده بود: با هدف افزایش نشاط اجتماعی و ایجاد منافع اقتصادی و درآمد پایدار برای شهرداری تهران، از ظرفیت پیاده‌روهای تهران برای ارایه خدمات مجاز از سوی اصناف و کسبه به شهروندان درباره واگذاری قسمتی از پارک‌ها و میادین و اموال عمومی اعم از عرصه و اعیان از شمول قانون مالک و مستاجر مصوب سال ۱۳۵۹ شورای انقلاب تصمیم‌گیری شود.

محمد سالاری، رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران تعبیر پیاده‌رو فروشی از اینن لایحه دارد و به خبرنگار اقتصاد آنلاین می‌گوید: متاسفانه شهرداری تهران و حوزه خدمات شهری در یک اقدام نسنجیده نسبت به ارایه طرح بهره‌برداری از پیاده‌راه‌ها اقدام کرد؛ در صورتی‌که اساسا رویکرد اصلی مدیریت شهری دور‌ه پنجم رویکرد انسان‌محوری بوده و ذیل رویکرد انسان‌محوری، به هیچ عنوان اجاره  یا فروش پیاده‌راه‌های شهر تهران آن هم با هدف درآمدزایی صرف، هیچ جایگاهی ندارد. هر چند که دوستان می‌گفتند ما هدف‌مان ساماندهی و ایجاد یک فضای سرزنده برای شهر تهران است، ولی من از همان ابتدا با آن مخالف بودم به این دلیل که پیاده‌راه‌های شهر تهران محدوده و عرصه‌ای هستند به جغرافیای طرح تفصیلی شهر تهران. چطور می‌شود ما که همواره شعار می‌دهیم که باید از مطالعه و پیوست‌های مطالعاتی و با یک نگاه چندبعدی به مسائل ورود کرده و به طرح و پروژه برسیم و برای پلازای شهری با محدوده چندهزار متر، مشاور می‌گیریم - که کار درستی نیز است - اما در رابطه با پیاده‌روها این رویکرد را نداشتیم و به موضوع پیاده‌راه‌ها و مد پیاده‌رو به عنوان مادر مد‌های حمل‌ و نقلی در چارچوب مفهومی TOD توجهی نشده است. از آنجایی که پیاده‌راه‌ها حق همگانی هستند و به نوعی می‌توان گفت پیاده‌راه‌ها محل تجلی عینی تعاملات جامعه شهری هستند باید کاری کنیم که پیاده‌راه‌ها به بستر اصلی حضور جامعه شهری تبدیل شود.

او ادامه می‌دهد: دو نگاه به موضوع پیاده‌روها وجود دارد یک نگاه، رهاشدگی کامل پیاده‌راه‌ها ست که این منجر به موزاییک‌فروشی شده است؛ یعنی به‌ طور غیررسمی همه این موزاییک‌های پیاده‌راه‌ها در بسیاری از نقاط تهران به فروش می‌رود. نگاه دوم؛ نگاه بگیر و ببندی است. هیچ کدام از این نگاه‌ها قابل‌پذیرش نیست؛ بلکه نگاه درست در اصل نگاه ساماندهی و کیفیت‌بخشی به پیاده‌راه‌های شهر تهران هست. این ساماندهی هم باید با در نظر گرفتن همه ابعاد فرهنگی، اجتماعی، زیست‌محیطی، ترافیکی، سیما و منظر شهری، مبلمان شهری، مناسب‌سازی خیابان، موضوع زیست شبانه، خیابان کامل، مسیر دوچرخه و... باشد.

او با تاکید بر اینکه در این طرح مشاغل اقشار کم‌برخوردار و غیربرخوردار شهری دیده نشدند، می‌گوید: شهرها و کلانشهرهای ما تحت‌تاثیر سوداگری، سرمایه‌‌گذاری و تحت‌تاثیر درآمدزایی حداکثری از همه نقاط شهر شکل گرفته و مجموعه بارگذاری‌ها اعم از بلندمرتبه‌سازی‌ها، خانه‌سازی‌ها، مال‌ها، مگامال‌ها، پاساژها و امثالهم را شامل می‌شود و تنها عرصه‌هایی که برای آن اقشار کم‌درآمد (غیربرخوردار) باقی مانده همین پیاده‌راه‌ها و خیابان‌ها و میادین هستند. در این طرح ما امتیاز این مکان‌ها را باز به اصناف می‌دهیم که جزو قشر برخوردار جامعه محسوب می‌شوند.

سالاری ادامه می‌دهد: حداقل جایی به نام پیاده‌راه مانده که دستفروش‌ها و مشاغل سیار و بی‌کانونی که برای گذران معیشت مشکل دارند و نان ندارند که به خانه‌های‌شان ببرند از آنجا کسب درآمد کنند که باز هم می‌خواهیم با رویکرد کیفی‌بخشی آن را ساماندهی کنیم و دوباره امتیاز مثبت را به اصناف برخوردار می‌دهیم و آن دسته را فراموش می‌کنیم و حق آنها را به آینده واگذار می‌کنیم! این در صورتی است که ما در تاریخ 97.10.27 یعنی حدودا دو سال پیش، مصوبه‌ای بسیار مهمی را تحت‌ عنوان طرح ساماندهی مشاغل سیار و بی‌کانون تصویب کردیم. در اصل این طرح یک طرح جامعی است که همه ابعاد را در نظر گرفته است.

علاوه‌بر آن این طرح بحث پیاده‌راه‌ها، موضوع بازارها، بازارچه‌ها، شب‌بازارها، پارک‌بازارها و همه اینها را در نظر گرفته اما شهرداری تهران متاسفانه اهتمامی برای اجرای آن به خرج نداده و هنوز که هنوز است، دستورالعمل‌های مربوطه عملیاتی نشده است.

سالاری تاکید می‌کند: شهرداری تهران باید یک شبیه‌سازی در خصوص مد حرکتی پیاده در شهر تهران با داده‌های قابل‌اعتنا انجام دهد. همه‌‌ شبیه‌سازی‌هایی که تا به حال انجام شده، برای شهرِ خودرو محور و برای خیابان‌ها بوده که مثلا از این معبر در طول شبانه‌روز چه میزان خودرو یا چه نوع خودروهایی عبور می‌کنند یا حضور دارند. در صورتی که برای اینکه ما بدانیم وضعیت پیاده‌راه‌های شهر تهران در موقعیت‌های جغرافیایی مختلف و در بازه‌های زمانی مختلف شبانه‌روز در چه وضعیتی قرار دارد و به چه میزان آنجا تردد داریم به این موضوع توجهی نشده است .

به گفته سالاری در این لایحه یک نسخه واحد برای کل شهر پیش بینی شده؛ این در حالی است که آن اصنافی که به فرض در مناطق مرکزی و جنوبی شهر می‌توانند در پیاده‌راه‌ها حضور داشته باشند با شمال شهر متفاوت است یا تنها فقط شاخص عرض معبر که بیش از سه متر باشد را آورده است و به شاخص همزمان هیچ توجهی نکرده‌اند. این در صورتی است که در برخی پیاده‌راه‌ها که عرض معبر بیش از سه متر هم دارند و با این طرح قرار بود به آنها مجوز داده شود آنچنان تردد داریم که اصلا امکان مبلمان گذاشتن وجود ندارد. برعکس، در برخی بازه‌های زمانی می‌توان این کار را انجام داد. یعنی این ابعاد حداقلی هم در آن دیده نشده است. اساسا ما یک مفهومی در پیاده‌راه‌ها با عنوان مفهوم «سطح سرویس» داریم؛ یعنی میزان حضور شهروندان در بازه‌های مختلف زمانی چگونه است که به این موضوعات در این لایحه توجهی نشده است.

سالاری با تاکید بر اینکه این لایحه باید رد می‌شد و شهرداری تهران نسبت به تدوین یک مسترپلن و طرح جامع ساماندهی پیاده‌راه‌های شهر تهران اقدام می‌کرد، توضیح می‌دهد: در یکی از بندهای این طرح جامع می‌توان به موضوع نحوه‌ حضور اصناف در حوزه‌ اغذیه‌فروشی و... پرداخت. سالاری درباره چرایی پس گرفتن این لایحه از سوی برخی از اعضا هم توضیح داد: امروز برخی همکاران در شورا که به جد تصویب این لایحه را دنبال می‌کردند، وقتی دیدند اکثریت اعضای شورای شهر به‌رغم اینکه در ماه‌های گذشته با نظر ارائه ‌شده کمیسیون شهرسازی و معماری همراه نبودند، ولی وقتی جامعه مدنی و جامعه حرفه‌ای و رسانه‌ها کمک کردند این همراهی شکل گرفت، خوشبختانه امروز فضای شورا به سمتی رفت که امکان رای‌‌آوری این لایحه به هیچ عنوان وجود نداشت و خب خودشان درخواست تجدیدنظر دادند که این یک گام رو به جلو است و امیدواریم به ‌طور کلی این طرح رد شود و همان نگاه مبتنی ‌بر رویکرد جامع‌گرایانه که ایجاد طرح جامع با در نظر گرفتن همه ابعاد است توسط مشاور انجام و به شورا بیاید.

لایحه ربطی به حذف شدن یا نشدن دستفروشان ندارد

زهرا نژاد بهرام،عضو هیئت رییسه شورای شهر تهران به عنوان یکی از موافقان بهره‌برداری از پیاده‌روها؛ معتقد است نام پیاده‌رو فروشی بر روی این لایحه اشتباه است و ما به آن می‌گوییم ساماندهی.

او به خبرنگار اقتصاد آنلاین می‌گوید: اولا بنا نیست در همه پیاده‌روها این اتفاق بیفتد و با تشخیص شهرداری است. زمانی که سلبی با لایحه برخورد می‌کنیم، تصورمان این است که برای همه پیاده‌روها چنین اتفاقی میفتد اما اینطور نیست و فقط تعدادی درگیر خواهند شد و آن هم نه کل پیاده‌رو، بلکه بخشی از آن.

این عضو شورای شهر تهران با اشاره به اینکه طرح در پیاده‌روهایی که عرض بالای شش متر دارند، اجرایی خواهد شد، تاکید می‌کند:مگر در کل تهران چند پیاده‌روی بالای 6 متر داریم؟ممکن است کلا 20کیلومتر هم نباشد. به اضافه اینکه تمام این 20 کیلومتر ممکن است محل استقرار اصناف هم نباشند.

نژاد بهرام اضافه می‌کند: پس اولا همه معابر نیست. دوم معابری که دارای این ظرفیت هستند تعدادشان بسیار محدود است. سوما؛ اگر همه این معابر این دو ظرفیت را با هم داشته باشند یعنی هم عرض مناسب و هم صنف تعدادشان بسیار اندک است و قابلیت اینکه در در هر محدوده یکی باشد، نیست.

او ادامه می‌دهد: نکته بعدی هم این است که؛ در حال حاضر مغازه‌ها و اغذیه‌فروشی‌ها از پیاده‌روها استفاده‌شان را می‌کنند و ما می‌خواهیم شکل استفاده را ساماندهی کنیم. اگر استفاده می‌کنند باید حق آن را به شهر پرداخت کنند.

عضو کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران با رد ناعادلانه بودن جزییات این لایحه می‌گوید: این لایحه ربطی به  حذف دست فروشان ندارد. آقای سالاری اشتباه می‌کند.برای ساماندهی دستفروشان منتظر لایحه مشاغل سیار و بی‌کانون هستیم.

نژاد بهرام ضمن رد برخورد سلبی با دستفروشان به وسیله شهرداری، توضیح می‌دهد: از دستفروشان کنار خیابان‌ها باید پرسید آیا شهرداری با آن‌ها کاری دارد و یا برخوردی کرده است؟برای آن‌ها بازارچه ایجاد کردیم!چون شرایط خاص است همه رعایت یکدیگر را می‌کنند.

او در پایان تاکید می‌کند: نباید مباحث با یکدیگر مخلوط شود. ساماندهی حضور دستفروشان با ساماندهی پیاده‌روهایی که در حال حاضر هم مورد استفاده قرار گرفته اماهزینه‌ای بابتش پرداخت نمی‌شود، متفاوت است. این لایحه در حال حاضر از دستور خارج شده اما قطعا با لحاظ برخی نظرات برای بررسی به صحن بازخواهد گشت.

در نهایت اینکه؛ قوانین متعددی به صراحت پیاده روها را ملک عمومی معرفی کرده اند و هرگونه تصرف مالکانه و بهره برداری سوداگرانه از آن را منع کرده اند. شهرداری همه جا به عنوان نماینده مردم، سرپرستی اموال و املاک عمومی و نه مالکیت آنها را دارد. در عین حال طبق قانون استفاده مغازه‌داران، کسبه و انواع اصناف نیز از پیاده‌روها به عنوان حق عمومی شهر مجاز نبوده و مصداق عینی سد معبر است.