افرادی که در پروسه اجرای دفن پسماندهای بیمارستانی هستند فرایندها را درست را نمی دانند. البته حداقل در پنج سال گذشته سطح دانش این افراد خیلی تغییر کرده است و به ویژه در دو سال گذشته برای پسماندهای پزشکی یا بیمارستانی یک مرکز دفع مشخص به عنوان لند فیل بهداشتی در نظر گرفته شده است که این پسماندها در آنجا تخلیه شوند.
اگر به هفت یا هشت سال گذشته بازگردیم خواهیم دید که این نوع پسماند با سایر پسماندهای عادی دفن می‌شد اما در حال حاضر این روند تغییر پیدا کرده و در یک بخش مجزا در آرادکوه، یک لند فیل مجزا با الزامات فنی احداث شده است که استثنائا برای پسماندهای بیمارستانی و پزشکی استفاده می‌شود.
به این ترتیب زباله‌های عادی در یک محل دفن شده و پسماندهای بیمارستانی مثل ابزار آلات جراحی، قسمت‌های اندامی و بدنی در فرایند اتوکلاو و یا روش‌های دیگر بی خطرسازی در بیمارستان قرار گرفته و بی‌خطر می‌شوند. پس از حمل نیز فرایند دفن اینگونه پسماندها با همکاری شهرداری در یک مرکز خاص انجام می‌گیرد.
مشکل ما امروز در بخش ابتدایی این چرخه است. در بررسی‌هایی که انجام شده مشخص شده که خیلی از کلینیک‌ها و مطب‌ها بسته‌های پزشکی را در مخازن معمولی پسماندهای شهری می‌ریزند و این اشکال در مبدأ وجود داشته و از نگرانی‌ها محسوب می‌شود.
از 160 واحد بیمارستانی تعدادی از آنها از نظر تکنولوژی به روز شده‌اند و سیستم HSEنیز در آن فعال شده اما تعدادی از آنها هنوز این مشکل را دارند و در نقطه ابتدایی چرخه دفع زباله‌های بیمارستانی بیخطرسازی را چندان رعایت نمی‌کنند.
این موضوع از وظایف بخش نظارت وزارت بهداشت است و سازمان محیط زیست نیز باید آن را بررسی و تایید کند. اگر قرار باشد شهرداری جلوی این موضوع را بگیرید، پسماندها در بیمارستان تلنبار می‌شود و یا آنها را در مخازن عادی می‌ریزند.
مشکل مبدأ ما بیشتر از مشکل شهرداری و مقصد تخلیه است چون اگر در مبدا تفکیک به درستی صورت نگیرد در مقصد شاهد پر شدن مرکز دفن طی چندسال آینده خواهیم بود. اگر این فرایند اجرا شود اتفاقات بعدی هم قابل مدیریت است.
در برنامه‌های اجرایی نیز دیده شده که پسماندهای بیمارستانی، کلینیک‌ها و مطب‌ها جزئی در بسته‌های مخصوص خود در مراکز فنی که برای این کار دیده شده تخلیه شود ولی متاسفانه خیلی از مطب‌ها این کار را نمی‌کنند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در تمام فرایندهای دفن پسماندهای بیمارستانی از مبدأ تا زمانی که به دفع برسیم مشکل وجود دارد. دفن وظیفه شهرداری است اما انجام درست فرایند تفکیک برعهده مراکز تولید با نظارت وزارت بهداشت و سازمان حفاظت محیط زیست است.
بخشی از این فرایند بر عهده وزارت بهداشت که به مراکز بهداشتی و کلینیک‌ها مجوز می‌دهد. باید دستورالعمل‌های امحا را ارائه کرده و بگوید فضای اتوکلاو و یا هر شیوه دیگر طراحی کنند و بعد مجوز دهد.
از سوی دیگر سازمان محیط زیست باید پسماندهای ویژه بیمارستانی را دوره‌ای پایش کند و البته شاید بگویند دوره ای کنترل می‌کند اما چیزی که ما می‌بینیم از مبدأ تا فرایند دفن؛ برخی از مشکلات علی رغم این که نسبت به گذشته بهتر شده هنوز وجود دارد. باید این نهادها را حساس کنیم تا به آن توجه کنند اگرنه ده سال دیگر قابل کنترل نیست.
ما در حال حاضر نمی‌توانیم مثل ده سال پیش زباله‌ها را با چرخ دستی به مراکز دفن ببریم و برای هر پسماندی مخازن خاص خود نیاز است و باید استرلیزه و بی خطر شود تا آن گاه به پسماند پزشکی که قابل دفن است تبدیل شود.
این موضوع را هم باید یادمان باشد که کل این فرایند به معنی این نیست که زباله‌ها عادی شده در پسماند عادی ادغام شود چون پسماندهای بیمارستانی هیچ گاه عادی نمی شوند و خطرات خود را دارند. تیغ جراحی، اندام‌های بدن و هزار چیز دیگر در آن وجود دارد که برخی برای مدت‌های زیاد آثار و پیامدهای زیانبر خود را در طبیعت برجای می‌گذارند.
*عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی
