شهرهایی که نه‌تنها رویای آرمان شهرها در آنجا تحقق نیافته بلکه در ابتدایی‌ترین مسائل خود نیز با مشکلات اساسی مواجه هستند. فقر شدید در سرانه‌های عمومی، خدماتی، فرهنگی، آموزشی، رفاهی، تفریحی و عدم برنامه‌ریزی برای اشتغال شهروندان این شهرها، مسئولان را با بحران مواجه کرده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون ، شهرهای جدید علاوه‌بر معضلات ذکر شده، مشکلات تازه‌ای را نیز به لیست مدیریت شهری کشور افزوده‌اند. در زمانی‌که برخی از مسئولان کشور به‌دنبال تحقق مدیریت واحدشهری هستند، این شهرها با مدیریت دوگانه عجیب و غریبی مواجه‌اند. درصورتی‌که رویای مدیریت واحدی شهری در کشور به تحقق بپیوندد، مشخص نیست کلیددار شهرهای جدید کدام نهاد خواهد بود؛ شهرداری یا شرکت عمران! ماجرای مدیریت در این شهرها، داستان یک اقلیم و دو پادشاه است. وجود این دو نوع مدیریت، باعث شده که دربسیاری از موارد، مدیران شهر را رها کرده وبه اختلافات و تنش‌ها بین یکدیگر بپردازند.
مدیریت دوگانه نداریم
محمد آیینی، مدیر شرکت عمران شهر جدید اندیشه درباره مدیریت دوگانه در شهرهای جدید می‌گوید: « این جمله غلط است که بگوییم دوپادشاه در یک اقلیم هستند. به‌اعتقاد بنده در شهرهای جدید مشکلات مدیریت دوگانه نداریم؛ چراکه در اصل دو مدیر در شهر وجود ندارد. شهرداری قوی، شهر را سالم نگه می‌دارد و شهرداری ضعیف، شهر را از هم فرو می‌پاشد. اگر بخواهیم شهری توسعه‌یافته داشته باشیم، باید شهرداری را حمایت و پشتیبانی کنیم. در شهرهای جدید، دچار مشکلاتی هستیم ولی در مقایسه با شهرهای هم‌طراز خودشان بدون شرکت عمران چه ویژگی‌های مثبت و منفی دارند. حضور شرکت عمران برای شهرهای جدید برکاتی داشته است. اگر من شهردار بودم، برای شرکت عمران فرش قرمز پهن می‌کردم؛ چون شهر جدید متولی، طراح و سازنده داشته که همه این مسائل در شرکت عمران خلاصه می‌شود. حالا بیاییم مقایسه کنیم و بگوییم این عنصر متفکر برای این شهر چه کرده است. قبل از اینکه جمعیت ساکن شود، مسجد، فضای سبز، خیابان، معابر و ... را احداث کرده است. شهرهای جدید طرح‌های جامع و تفصیلی دارند که به‌دلیل وجود شرکت عمران به‌عنوان یک عنصر تصمیم‌گیرنده در شهرهای جدید بوده است. در مدیریت شهری مبحثی وجود دارد که می‌گوییم یک تصمیم بد بهتر از تصمیم نگرفتن است یا شهری که تصمیم‌گیرنده دارد، بهتر از شهری است که قدرت تصمیم‌گیری ندارد.
شهرهای جدید، شهرهای از پیش تصمیم‌گیری شده هستند. مدیریت دوگانه، زمانی اتفاق می‌افتد که شهرداری و شرکت عمران بتوانند روی موضوع واحد تصمیم‌گیری کنند. شهرداری بگوید انجام شود و شرکت عمران قدرت داشته باشد بگوید انجام نشود؛ آیا واقعا اینچنین است؟ کجا شهرداری و شرکت عمران در شهرها تعارض داشته و خلاف یکدیگر عمل می‌کنند؟تنها شعار داده می‌شود مدیریت دوگانه درحالی که هیچ‌گاه آدرس درستی درخصوص این اختلاف‌ها داده نمی‌شود. طبق قانون، وظایف شهرداری و شرکت عمران مشخص است. یک‌سری سرانه‌های عمومی و خدماتی باید ایجاد، توسعه و حفظ شوند و همچنین صدور مجوز و نظارت بر هرگونه ساخت وساز از وظایف شهرداری‌ها‌ست. این خیلی جالب است که شرکت عمران که خودش تا دیروز مجوز صادر و نظارت می‌کرد از امروز باید از شهرداری مجوز ساخت‌و‌ساز بگیرد. پروژه‌ای را نمی‌توانید پیدا کنید که مجوز شهرداری آن اخذ نشده باشد. یعنی شرکت عمران به‌عنوان نماینده وزارت راه و شهرسازی که نظارت عالیه روی ساخت و ساز دارد، نمی‌تواند مجوزی برای خود صادر کند. اینجا مشخص می‌شود که مدیر شهر کیست و مدیریت دوگانه وجود ندارد؛ چراکه هیچ موضوع مشترکی برای تصمیم‌گیری وجود ندارد . تمامی این حرف‌ها باعث سردرگمی مردم و ایجاد تنش در این شهرها می‌شود».
بلاتکلیفی بانک زمین
یکی از اساسی‌ترین اختلافات شهرداریها و شرکت‌های عمران به مساله تحویل شهر توسط شرکت عمران به شهرداری براساس ادعای شهرداران شهرهای جدید باز می‌گردد. برخی از شهرداران بیان می‌کنند طبق قانون، در زمانی‌که شهرداریها در شهرهای جدید مستقر می‌شوند، شرکت عمران باید به تعهدات خود عمل کرده و شهر را به‌همراه بانک زمینی که در اختیار دارد، به شهرداری تحویل دهد. آیینی در این‌باره می‌گوید:« قانونگذار تکلیف اراضی باقی‌مانده در شهر را مشخص کرده است. طبق قانون، شرکت عمران همچنان موظف به انجام وظایف خود در اراضی باقی‌مانده است. حالا این وظایف چیست؟ اگر ادارات و سازمان‌های دولتی بخواهند وارد این شهر شوند، شرکت عمران موظف است زمین را به‌صورت رایگان در اختیار آن‌ها بگذارد. وظیفه دیگر شرکت عمران، توسعه سرانه‌های عمومی و خدماتیست که جزو تعهداتش است. شاید ایران تنها کشوری باشد که ایجاد شهر جدید هیچ بار مالی‌ای برای دولت نداشته و حال پرسش این است هنگامی که اعتباری نبوده، این شهرها چگونه ساخته شده‌اند؟ در حقیقت شهرهای جدید از محل فروش اراضی خود ساخته شده و می‌شوند. تا زمانی که زمین در این شهرها وجود دارد، شرکت عمران موظف به ارائه خدمات است.
رویایی بربادرفته مدیریت واحد شهری
آیینی درباره مدیریت واحد شهری می‌گوید: «ای کاش سی و چند نهاد در شهر نداشتیم اما پرسش این است که آیا شهردار تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین شهر کشور، تصمیم‌گیرنده نهایی است؟که متاسفانه پاسخ منفی است. مدیریت واحد شهری تنها در شهرهای جدید وجود داشت که متاسفانه آن را از دست دادیم.
طبق قانون، اراضی خدماتی عمومی باید رایگان در اختیار شهرداری گذاشته شود اما همچنین شرایطی را مانند داشتن طرح و بودجه مصوب برای این واگذاری قرار داده است. تنش اینجا به‌وجود می‌آید که گاهی اوقات شهرداریها بدون داشتن طرح یا بودجه مصوب می‌خواهند زمینی را از شرکت عمران بگیرند. به‌عنوان مثال زمینی را برای احداث پارک بدون طرح و بودجه از شرکت عمران درخواست می‌کنند؛ درحالی که در عمل می‌بینیم شهرداری زمین را گرفته و بعد از پنج سال احتکار، به تجاری و مسکونی تغییرکاربری داده و فروخته است. در برخی موارد نیز رفتارهای سلیقه ای مدیران موجب تنش می‌شود. به‌عنوان مثال یک مدیر در شرکت عمران که در شهرداری رفتار خوبی با او نداشتند، طرح شهرداری را در شرکت عمران پیگیری نمی‌کند. تمامی این مسائل دعواهای پشت‌پرده در شهرهای جدید است که نمود ظاهری آن مدیریت دوگانه می‌شود».
شهرداران کلیددار شهر‌ند
مدیرعامل شرکت عمران اندیشه درباره اینکه بسیاری از شهرداران، شرکت‌های عمران را کلید‌داران شهرهای جدید می‌دانند، می‌گوید:« قبل از استقرار شهرداریها، شرکت عمران به‌عنوان سازنده در این شهرها حضور داشته است. شرکت عمران، کلیددار نیست ؛چراکه کلیددار کسی است که اجازه ورود و خروج به شهر را دهد. شرکت عمران به‌عنوان پدرشهر محسوب می‌شود و به‌نظر بنده شهرداریها کلیددار هستند، چون بعد از اینکه شهر ساخته می‌شود ،کلیدش را به شهرداری برای حفظ و نگهداری می‌دهند».
